Giao thông xanh vì một Việt Nam phát triển bền vững

Giao thông xanh đóng vai trò quan trọng trong “xanh hoá” nền kinh tế và phát triển bền vững bằng cách giảm khí thải, tiết kiệm năng lượng, thúc đẩy công nghệ xanh, cải thiện chất lượng sống và phát triển đô thị thông minh. Đồng thời, nó giúp tăng cường công bằng xã hội, thích ứng với biến đổi khí hậu và tạo nền tảng cho một hệ thống giao thông hiệu quả, thân thiện với môi trường.

05:15 | 16/04/2025

Chuyển đổi năng lượng xanh trong ngành giao thông vận tải đang trở thành một xu thế tất yếu, không chỉ để giảm phát thải khí nhà kính mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững. Việt Nam, với cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đang từng bước thực hiện quá trình này thông qua các chính sách, chiến lược và hợp tác quốc tế. Tuy nhiên, bên cạnh những tiềm năng, quá trình chuyển đổi cũng đặt ra không ít thách thức đòi hỏi các giải pháp đồng bộ và quyết liệt.

Từ giữa năm 2022, Việt Nam đã xây dựng một Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí metan trong ngành giao thông vận tải, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt bằng Quyết định số 876/QĐ-TTg.

Nhìn từ quan điểm và mục tiêu của Chương trình này, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để hiện đại hóa ngành giao thông vận tải thông qua việc áp dụng các công nghệ xanh. Việc chuyển đổi không chỉ giúp giảm ô nhiễm môi trường mà còn nâng cao hiệu suất sử dụng năng lượng, tiết kiệm chi phí vận hành và giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Giao thông xanh vì một Việt Nam phát triển bền vững

Chuyển đổi năng lượng xanh trong ngành giao thông vận tải không chỉ là một thách thức mà còn là cơ hội để Việt Nam nâng cao vị thế, phát triển kinh tế bền vững và bảo vệ môi trường. Để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Chính phủ thấy rõ, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, doanh nghiệp và toàn xã hội. Một chiến lược thực hiện bài bản, cùng với các chính sách hỗ trợ hiệu quả, sẽ là chìa khóa giúp Việt Nam hiện thực hóa tham vọng xây dựng một nền kinh tế xanh và hiện đại.

Ngoài ra, hợp tác quốc tế mở ra cơ hội tiếp cận nguồn vốn, công nghệ và kinh nghiệm từ các nước tiên tiến. Nhiều tổ chức tài chính quốc tế đã và đang sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam trong việc phát triển hạ tầng giao thông xanh, xây dựng hệ thống trạm sạc điện, cũng như phát triển phương tiện sử dụng năng lượng tái tạo.

Chương trình "xanh hóa" ngành giao thông vận tải cũng chỉ rõ, dù có nhiều tiềm năng, quá trình chuyển đổi năng lượng xanh trong giao thông vận tải vẫn đối mặt với không ít thách thức. Hạn chế lớn nhất là cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, đặc biệt là hệ thống trạm sạc điện cho xe điện còn thiếu và chưa phủ rộng. Bên cạnh đó, chi phí đầu tư cao cũng là một rào cản khi doanh nghiệp và người dân còn e ngại trước chi phí ban đầu của phương tiện xanh so với các phương tiện truyền thống.

Một thách thức khác là khả năng tiếp cận và ứng dụng công nghệ mới. Hiện tại, Việt Nam vẫn phụ thuộc nhiều vào công nghệ nhập khẩu, trong khi các chính sách hỗ trợ chưa đủ mạnh để thúc đẩy nghiên cứu và phát triển nội địa. Đồng thời, nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và giao thông thông minh vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng.

Xe buýt điện của VinFast là phương tiện giao thông công cộng chuyển đổi xanh đầu tiên của Việt Nam

Thực trạng giao thông

Tình hình giao thông hiện nay tại các thành phố lớn của Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường, không chỉ gây mất thời gian mà còn tăng mức tiêu thụ nhiên liệu và phát thải khí nhà kính, đồng thời cũng cho thấy khoảng cách giữa thực trạng và mục tiêu phát triển giao thông bền vững còn rất lớn.

TP. Hồ Chí Minh là thành phố lớn nhất của Việt Nam và có nhiệm vụ đi đầu trong việc xanh hóa giao thông đô thị. Hiện TP. Hồ Chí Minh chịu thiệt hại kinh tế đáng kể do ùn tắc giao thông, ước tính lên đến 6 tỷ USD mỗi năm.

Mới đây, tại một hội thảo về chính sách và giải pháp giao thông vận tải cho phát triển kinh tế xanh, do HĐND TP. Hồ Chí Minh phối hợp với Viện Nghiên cứu phát triển và Trường Đại học Giao thông vận tải (GTVT)TP. Hồ Chí Minh tổ chức, các chuyên gia, nhà khoa học và nhà quản lý đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng hệ thống giao thông thân thiện với môi trường và những giải pháp để từng bước thúc đẩy giao thông xanh nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường và hướng tới phát triển bền vững.

Một trong những vấn đề cốt lõi được đưa ra tại hội thảo là việc TP. Hồ Chí Minh cần đặt giao thông xanh vào trọng tâm chiến lược phát triển đô thị. Điều này đòi hỏi sự quy hoạch đồng bộ hệ thống giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy và hàng không, đồng thời mở rộng cơ sở hạ tầng, hỗ trợ việc đi bộ nhằm giảm thiểu sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân. Song song đó, thành phố cần triển khai các chính sách hỗ trợ tài chính như ưu đãi lãi suất vay vốn để đầu tư xe buýt sử dụng năng lượng sạch, xây dựng hệ thống định mức và đấu thầu xe buýt điện, đồng thời nâng cấp nguồn điện phục vụ cho các trạm sạc xe điện.

Thí điểm mô hình giao thông xanh tại huyện Cần Giờ là một trong những bước đi đáng chú ý. Với mục tiêu đạt Net Zero vào năm 2050, địa phương này đang triển khai chương trình sử dụng xe điện và nhiên liệu sạch. Các chính sách hỗ trợ tài chính cũng được đưa ra, trong đó có việc trợ cấp chi phí chuyển đổi phương tiện cho hộ nghèo và cận nghèo từ năm 2025, với mức hỗ trợ lần lượt là 100% và 80%. Từ năm 2026 đến 2027, thành phố đặt mục tiêu mỗi hộ gia đình chuyển đổi ít nhất một phương tiện giao thông với sự hỗ trợ về lệ phí trước bạ và lãi suất vay cố định. Đến giai đoạn 2028- 2030, chính sách khuyến khích sẽ tiếp tục được mở rộng nhằm thúc đẩy các hộ gia đình còn lại chuyển đổi sang phương tiện chạy bằng điện.

Việc chuyển đổi sang phương tiện chạy điện cần được đẩy mạnh thông qua chính sách ưu đãi

Theo PGS.TS. Nguyễn Hồng Thái, Trưởng khoa Vận tải - Kinh tế, Trường Đại học GTVT TP. Hồ Chí Minh hiện có khoảng 9,2 triệu phương tiện giao thông, trong đó số lượng xe điện còn rất thấp. Với nguồn khí thải lớn từ xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch, việc chuyển đổi sang phương tiện chạy điện cần được đẩy mạnh thông qua các chính sách ưu đãi tài chính, xây dựng hệ thống trạm sạc và áp dụng quy chuẩn bắt buộc về mức tiêu thụ nhiên liệu.

Lộ trình phát triển xe điện tại TP. Hồ Chí Minh đang được xây dựng với nhiều cột mốc quan trọng. Đến năm 2030, thành phố sẽ thúc đẩy mạnh mẽ việc sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu và chuyển đổi phương tiện sang sử dụng điện. Giai đoạn tiếp theo, từ năm 2040, TP. Hồ Chí Minh hướng đến hạn chế và tiến tới dừng sản xuất, nhập khẩu xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Đến năm 2050, mục tiêu đặt ra là 100% phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, xe máy thi công và máy móc xếp dỡ chuyển đổi sang sử dụng năng lượng xanh.

Chủ tịch HĐND TP. Hồ Chí Minh Nguyễn Thị Lệ nhận định, việc xây dựng giao thông xanh không chỉ góp phần cải thiện môi trường sống mà còn thúc đẩy nền kinh tế xanh bền vững. Hội thảo đã tiếp thu nhiều ý kiến đóng góp quan trọng từ các chuyên gia và nhà nghiên cứu, tạo nền tảng để thành phố triển khai các chính sách phù hợp với Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để TP Hồ Chí Minh tiếp tục thực hiện lộ trình chuyển đổi phương tiện giao thông từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng sạch, hiện thực hóa mục tiêu phát triển giao thông xanh trong thời gian tới.

Nhiệm vụ và giải pháp

Quyết định số 876/QĐ-TTg đưa ra hàng loạt nhiệm vụ và giải pháp để chuyển đổi xanh ngành giao thông vận tải. Theo đó, việc xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách đóng vai trò then chốt trong thúc đẩy giao thông xanh và giảm phát thải khí nhà kính. Trước hết, cần rà soát, sửa đổi hệ thống pháp luật, đặc biệt là các luật chuyên ngành, nhằm tích hợp các quy định và cam kết quốc tế về chuyển đổi năng lượng xanh. Đồng thời, các tiêu chuẩn về điều kiện tham gia giao thông, kinh doanh, niên hạn sử dụng, đăng ký, đăng kiểm cũng cần được điều chỉnh để từng bước loại bỏ phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Bên cạnh đó, hệ thống quy chuẩn, hướng dẫn kỹ thuật liên quan đến sản xuất, nhập khẩu, vận hành phương tiện giao thông sử dụng năng lượng sạch cần được xây dựng và hoàn thiện, đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả. Nhà nước cũng cần ban hành các cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực tài chính, kỹ thuật để đầu tư vào hạ tầng, phương tiện xanh và tham gia thị trường tín chỉ carbon.

Ngoài ra, chiến lược quy hoạch ngành giao thông vận tải cần được điều chỉnh phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững, đảm bảo sự đồng bộ giữa hạ tầng phương tiện và thiết bị sử dụng năng lượng xanh. Những giải pháp này không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính mà còn góp phần xây dựng một hệ thống giao thông hiện đại, thân thiện với môi trường.

Về việc chuyển đổi phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh, giải pháp cốt lõi nhằm giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy phát triển bền vững trong ngành giao thông vận tải, chương trình hành động đã mở ra cánh cửa lớn để hiện thực hóa mục tiêu này, đó là xây dựng các chương trình chuyển đổi cho từng loại phương tiện, bao gồm giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy, tàu biển và hàng không.

Để phát triển giao thông xanh cũng cần đẩy mạnh xây dựng hoàn thiện các tuyến đường cao tốc đạt chuẩn

Trong lĩnh vực giao thông đường bộ, việc triển khai lộ trình thay thế phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch bằng xe điện và xe chạy bằng năng lượng xanh là ưu tiên hàng đầu. Song song đó, chính sách hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế, và các biện pháp khuyến khích doanh nghiệp, người dân tham gia chuyển đổi cần được đẩy mạnh. Đối với đường sắt, cần thực hiện chương trình điện khí hóa đầu máy và toa xe, giúp nâng cao hiệu suất vận hành và giảm ô nhiễm môi trường. Lĩnh vực giao thông thủy và tàu biển nội địa cũng cần lộ trình chuyển đổi phương tiện sang sử dụng điện hoặc năng lượng sạch, cùng với các chính sách hỗ trợ phù hợp. Trong hàng không, việc áp dụng nhiên liệu bền vững cho tàu bay sẽ đóng vai trò quan trọng trong giảm phát thải khí CO2, phù hợp với xu hướng toàn cầu. Theo đó, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới, khuyến khích đầu tư và áp dụng nhiên liệu xanh cần được triển khai đồng bộ.

Để đạt được mục tiêu Phát triển giao thông xanh, việc xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông xanh là nhiệm vụ cấp thiết. Quyết định số 876/QĐ-TTg đặt ra loạt nhiệm vụ. Trước hết, trong lĩnh vực đường bộ, ưu tiên hàng đầu là hoàn thành 5.000 km đường cao tốc, kết nối liên vùng, cảng biển và sân bay quốc tế. Đồng thời, quy hoạch và xây dựng hệ thống trạm sạc điện, trạm cấp năng lượng xanh trên các tuyến quốc lộ và đô thị, hướng đến chuyển đổi toàn bộ bến xe khách, trạm dừng nghỉ theo tiêu chí xanh.

Với đường sắt, cần đẩy nhanh tiến độ xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, nâng cấp các tuyến hiện hữu và mở rộng kết nối với cảng biển, khu công nghiệp, đô thị lớn. Việc điện khí hóa đường sắt không chỉ giúp giảm khí thải mà còn nâng cao hiệu quả khai thác vận tải hành khách và hàng hóa. Đồng thời, cần áp dụng mô hình nhà ga xanh và thúc đẩy chuyển đổi toàn bộ hệ thống nhà ga theo tiêu chí này.

Đối với giao thông đường thủy và hàng hải, việc nâng cấp các tuyến vận tải thủy nội địa, hiện đại hóa cảng biển và cảng thủy nội địa theo mô hình cảng xanh là yêu cầu quan trọng. Việc này cần được hỗ trợ bằng các chính sách khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi năng lượng xanh, đầu tư vào hạ tầng cung cấp điện và năng lượng sạch.

Hải Minh

Đường dẫn bài viết: https://tudonghoangaynay.vn/giao-thong-xanh-vi-mot-viet-nam-phat-trien-ben-vung-12977.htmlIn bài viết