Dấu ấn nhà báo Đinh Thế Huynh

Về nước, ông chính thức gia nhập Báo Nhân Dân, được phân công về Ban Quốc tế. Suốt mấy tháng ròng, ông được rèn luyện nghiệp vụ bằng cách pha trà và dán báo lưu,... toàn những việc vặt như bất kỳ phóng viên nào khởi nghiệp tại tòa soạn lúc đó. Thời đó, Báo Nhân Dân duy trì một môi trường làm việc khắc nghiệt đối với người trẻ: Luyện người trước khi luyện viết báo. Quá trình luyện người kéo dài chục năm là chuyện bình thường. Thành thử, trước những sự kiện báo chí sôi động, đám phóng viên trẻ đành thẫn thờ, ngơ ngáo chầu rìa! Có lẽ nhờ quãng thời gian này mà nhà báo Đinh Thế Huynh có sự thấu cảm sâu sắc với lớp phóng viên trẻ dưới gốc đa Hàng Trống.

Cứ thế, độ sáu tháng sau, nhà báo Đinh Thế Huynh được điều lên làm trợ lý cho Tổng Biên tập Hà Đăng. Đây là chức danh lần đầu tiên có ở Báo Nhân Dân. Trước đó, khi Tổng Biên tập cần việc gì, mọi phóng viên, cán bộ đều tận tâm, tận lực như thư ký, trợ lý. Mọi người xì xào rằng, làm trợ lý là để đào tạo, bồi dưỡng!

Làm trợ lý cho Tổng Biên tập đến khi nhà báo Hà Đăng lên làm Trưởng Ban Tư tưởng-Văn hóa Trung ương, nhà báo Đinh Thế Huynh tiếp tục làm trợ lý cho Tổng Biên tập Hữu Thọ. Đấy cũng là điều đặc biệt. Bởi mỗi lãnh đạo đều lựa chọn trợ lý với những đòi hỏi phẩm chất riêng. Không rõ làm trợ lý có giúp đỡ, đóng góp gì nhiều không, bởi các Tổng Biên tập Báo Nhân Dân khi đó đều viết bài rất khỏe, tự tay soạn thảo những văn kiện quan trọng. Chỉ biết chắc rằng nhà báo Đinh Thế Huynh đã được hai đời Tổng Biên tập trực tiếp rèn giũa, đào tạo, một thầy - một trò!

Rồi ông về làm Phó Trưởng Ban Xây dựng Đảng và được bầu vào Ban Biên tập. Thời kỳ đó, đất nước đổi mới mạnh mẽ, xuất hiện nhiều tờ báo hay, chương trình truyền hình hấp dẫn, cạnh tranh quyết liệt. Nhà báo Đinh Thế Huynh được bổ nhiệm Thư ký Tòa soạn với sứ mệnh đổi mới Báo Nhân Dân. Đây cũng là lần đầu sau nhiều năm, Báo Nhân Dân có chức danh Thư ký Tòa soạn với vai trò điều phối, sáng tạo nội dung. Trước đó, nhiệm vụ Trưởng Ban Thư ký-Biên tập chủ yếu là phối hợp với các ban chuyên môn, có sao dùng vậy!

Với chức danh mới, ông ngồi ôm bàn làm việc 12 đến 16 giờ mỗi ngày. Có những ngày ông chỉ ngủ độ 3-4 tiếng. Những cuộc tranh luận nảy lửa diễn ra mỗi ngày, giữa những phóng viên kỳ cựu, đã khẳng định tên tuổi với một lãnh đạo dù sao cũng là mới và trẻ. Từng tin, bài, ảnh, chi tiết báo chí được chắt lọc, tiệm cận với báo chí hiện đại. Nhiều chính sách ban hành động viên các cây bút, những bài báo hay. Báo Nhân Dân thay da đổi thịt, mỗi ngày một gần hơn với công cuộc đổi mới.

Như để thử thách mọi giới hạn của con người, Tổng Biên tập Hữu Thọ và Ban Biên tập Báo Nhân Dân quyết định tăng kỳ, ra thêm một số báo vào ngày chủ nhật và giao cho Thư ký Tòa soạn chịu trách nhiệm xuất bản. Số báo Nhân Dân ra vào ngày chủ nhật với măng-sét mầu xanh thường được gọi là số chủ nhật xanh. Nội dung là những vấn đề đậm hơi thở cuộc sống, với lối tiếp cận nhẹ nhàng, sâu lắng, như một món quà với bạn đọc sau một tuần bận rộn.

Số đầu tiên xuất bản ngày 5/2/1995, ngay sau Tết Nguyên đán có bài phóng sự trang nhất Những bữa cơm nước mắt, nụ cười của nhà báo Đinh Thế Huynh. Nội dung phóng sự kể về những bữa cơm Tết dịp cuối năm do các tập thể, cá nhân tổ chức cho trẻ lang thang ở Thủ đô. Để viết bài báo này, tác giả cũng đã phải lang thang cùng những đứa trẻ bán báo, đánh giày những ngày giáp Tết, cùng ăn những bữa cơm từ thiện đậm tình người. Cùng với các chuyên mục, bài viết trau chuốt kỹ lưỡng đã tạo được sự quan tâm mạnh mẽ, trước hết của các đồng nghiệp, bởi thực sự tươi, mới, khác với phong cách trước đây trên Báo Nhân Dân.

Đồng chí Đinh Thế Huynh phát biểu tại lễ kỷ niệm 59 năm Ngày ra Báo Nhân Dân số đầu và đón nhận danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Với thái độ trân trọng, mời gọi cộng tác chân thành, những cây bút kỳ cựu của Báo Nhân Dân như Phạm Thanh, Nguyễn Kiến Phước, Thế Long,… lần lượt xuất hiện trên số chủ nhật xanh theo một phong cách khác hẳn. Cùng với thực hiện nhiệm vụ chính trị, viết cho bạn đọc, viết cho chính mình đã tạo cảm hứng đặc biệt cho ấn phẩm chủ nhật xanh. Đêm thứ bảy xuất bản báo, hết công việc ở Tòa soạn, mấy thầy trò lại cùng sang Nhà in báo Nhân Dân ở phố Hàng Tre, chờ bản in đầu tiên, hôi hổi cảm xúc rồi lại cùng nhau chuệnh choạng đi kiếm bát phở sớm.

Một trong các phóng viên, biên tập viên trẻ có nhiệm vụ mang một tờ báo mới in đến đặt ở trước nhà Tổng Biên tập Hữu Thọ trên phố Lê Thánh Tông. Chúng tôi về nhà, ngủ đến đầu giờ chiều. Nhà báo Đinh Thế Huynh về 71 Hàng Trống, kéo giường bạt ra ngủ. Sáu giờ sáng đã choàng dậy nghe điện thoại của Tổng Biên tập Hữu Thọ, khen chê, chia sẻ tâm đắc từng chi tiết của số báo vừa ra. Có hôm trả lời điện thoại không nhanh, tức thì bị mắng vã: "Giờ này chú còn ngủ được à!". Quãng thời gian này, nhà báo Đinh Thế Huynh cũng chỉ ngủ khoảng 3-4 giờ mỗi ngày, kéo dài trong khoảng hơn ba năm.

Đồng chí Đinh Thế Huynh trực tiếp biên tập, duyệt từng số báo Thời Nay.

Để đáp ứng đòi hỏi gay gắt từ công cuộc Đổi mới của Đảng và Báo Nhân Dân, nhà báo Đinh Thế Huynh được giao tổ chức thi tuyển phóng viên. Vào năm 1995, đây là một trong những tờ báo đầu tiên tổ chức thi tuyển. Quy trình tuyển chọn gồm thi viết (với ba phần: ngoại ngữ, biên tập, năng lực báo chí qua việc đi thực tế) và thi vấn đáp. Từ năm 1995 đến 1998, có ba đợt thi tuyển phóng viên, kỹ thuật viên. Nhà báo Đinh Thế Huynh trực tiếp đào tạo các phóng viên trẻ, đấy chưa bao giờ là nhiệm vụ dễ dàng!

Những người trẻ làm báo luôn có thừa ý chí phản biện, nhăm nhăm bác bỏ tất thảy. Và hiển nhiên, nhà báo Đinh Thế Huynh là đối tượng để các phóng viên trẻ thể hiện sự,... bất khuất! Bước chân vào nghề báo, bạn trẻ nào cũng “thủ thế” vài đoạn văn đắc ý, chưa hẳn thành tác phẩm. Sợ tỏ ra khô khan, bạn nào cũng cố có một vài đoạn ướt át, mùi mẫn giữa những thông tin báo chí, thường gọi là làm văn, hoặc nặng nề hơn là văn học trò. Sợ bị coi là non nớt, hầu hết đều cố nặn vài triết lý “cụ non”. Nôn nóng thể hiện mình, chúng tôi luôn cố nhồi những đoạn văn đắc ý từ lâu chềnh ềnh giữa bài báo để người mà "ai cũng biết" lác mắt chơi! Để rồi, thầy Đinh Thế Huynh sẽ đem bao nhiêu “tâm huyết” đó của phóng viên trẻ ra bêu riếu ở Ban Thư ký - Biên tập. Tất nhiên là ngoài tác giả, ở đó bao giờ cũng có rất đông phóng viên, biên tập viên, cả sinh viên thực tập. Rồi ông “hành” đứa con tinh thần của chúng tôi đến từng dấu phẩy, bằng cái giọng oang oang như hô khẩu lệnh trước cả một đoàn quân. Nghiêm khắc đến nghiệt ngã, ông là nguồn cảm hứng vô tận cho mọi cuộc “khởi nghĩa” của phóng viên trẻ, không màng thắng lợi, gian khổ hy sinh là đương nhiên, chủ yếu để bày tỏ sự bất khuất. Và cũng hiển nhiên, tất cả các cuộc “khởi nghĩa” đều bị dập tắt.

Đồng chí Đinh Thế Huynh phát biểu tại lễ bế mạc Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Hội Nhà báo Việt Nam. Ảnh: Bích Ngọc - TTXVN

Cứ ngỡ người như vậy thì quân phiệt nào bằng, nhưng ông luôn sẵn sàng lắng nghe, đối thoại và dù đối thoại với ai hay đối thoại cho đến tận cùng thì ông cũng luôn đúng. Chưa ai ở tòa soạn cãi thắng được ông! Cũng có thể ông dân chủ vì có thừa tự tin, thêm chút ít tự phụ. Không rõ có đúng thế không nhưng khi đó sự hoài nghi có định hướng như thế đã an ủi những người như chúng tôi rất nhiều. Và cũng kỳ lạ thay, càng cố gắng tỏ ra độc lập với ông, chúng tôi càng mạnh mẽ, bản lĩnh hơn. Và rồi chúng tôi hiểu, đó chính là mục đích của ông. Mãi sau này ông mới bảo: Công cuộc đổi mới cần một thế hệ lớn thật nhanh, làm gì có thời gian để vỗ về, ve vuốt nhau. Vả lại, học nghề gì cũng phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt mới học được cái tinh túy của nghề!

Cho đến tận bây giờ chúng tôi vẫn không thể lý giải được, nếu có nhiều thời gian, ở vào hoàn cảnh khác, liệu ông có thể đào tạo chúng tôi khác không? Phương pháp đào tạo của ông gây “sang chấn tâm lý” đến mức, dù ông đã rời khỏi Báo Nhân Dân khá lâu, vẫn có nhiều phóng viên, biên tập viên tự coi là thế hệ học trò của thầy Đinh Thế Huynh!

Đồng chí Đinh Thế Huynh tháp tùng Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm phòng truyền thống của Báo Nhân Dân. Ảnh : Trí Dũng – TTXVN

Năm 1996, nhà báo Hồng Vinh trở thành Tổng Biên tập Báo Nhân Dân. Ông là người đề xuất tăng gấp đôi số trang ấn phẩm Nhân Dân hằng ngày thành 8 trang; xuất bản Nhân Dân điện tử tiếng Việt và tiếng Anh; xuất bản ấn phẩm Nhân Dân hằng tháng. Nhà báo Đinh Thế Huynh, khi đó là Phó Tổng Biên tập, luôn tiên phong trong mọi đổi mới của tờ báo. Khi đó, Việt Nam chưa có bất kỳ tờ báo nào hòa mạng internet. Nhà báo Đinh Thế Huynh trực tiếp mày mò, lựa chọn công nghệ, chọn người cho từng công đoạn,… Ngày 21/6/1998, Báo Nhân Dân điện tử, tờ báo điện tử đầu tiên ở nước ta hòa mạng internet. Đầu năm 1999, Nhân Dân điện tử tiếng Anh ra mắt, đưa tiếng nói của Đảng ta đến cộng đồng quốc tế.

Suốt cuộc đời làm báo, nhà báo Đinh Thế Huynh luôn đau đáu về trách nhiệm chính trị của tờ báo. Ông luôn canh cánh rằng Báo Nhân Dân là cơ quan ngôn luận của Đảng nhưng phải là một tờ báo mang hơi thở cuộc sống, là tiếng nói của nhân dân. Với ông, đây là hai mặt tất yếu, mật thiết và song hành, bổ trợ cho nhau. Nhân Dân chủ nhật xanh là một thử nghiệm thành công, được áp dụng cho các số báo các ngày khác trong tuần.

Sau khi được bầu lại vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng, tiếp tục làm Tổng Biên tập Báo Nhân Dân nhiệm kỳ thứ hai, ông chuẩn bị cho xuất bản báo Thời Nay. Đây là ấn phẩm duy nhất của Báo Nhân Dân không đưa tin hoạt động của lãnh đạo Đảng, Nhà nước mà tập trung toàn bộ thời lượng cho các vấn đề dân sinh. Ngày 4/1/2010, báo Thời Nay xuất bản số đầu. Nhà báo Đinh Thế Huynh trực tiếp biên tập từng tin, bài và giữ chuyên mục Thời đàm. Những đòi hỏi gay gắt, quyết liệt trước đây được ông nâng lên một cấp độ mới. Ngay cả những phóng viên, biên tập viên có nghề do ông chọn về báo Thời Nay cũng quá tải vì áp lực. Có những số báo ông “đánh đổ” ba bài trang 1. Sống sót qua từng số, báo Thời Nay dần định hình là một ấn phẩm bổ trợ cho Nhân Dân hằng ngày, tiếp cận cuộc sống từ dưới lên, từ đời sống người dân. Có thể nói, báo Thời Nay là sự tiếp nối tất yếu của số Nhân Dân chủ nhật xanh, trong hành trình hướng đến mục tiêu một tờ báo mang hơi thở cuộc sống, là tiếng nói của nhân dân mà nhà báo Đinh Thế Huynh luôn trăn trở, đau đáu.

Thường trực Ban Bí thư, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương Trần Cẩm Tú trao Huy hiệu 50 năm tuổi đảng tặng nhà báo Đinh Thế Huynh.

Cuộc đời làm báo không ngắn nhưng ông có rất ít thời gian được tác nghiệp như một phóng viên. Hai Giải thưởng Báo chí của Hội Nhà báo Việt Nam mà ông giành được đều là thể loại chính luận. Bài Suy ngẫm về một cuộc chiến tranh tàn bạo và điên rồ, viết về cuộc chiến ở Kosovo. Những phân tích sắc sảo, đầy lý trí không át đi nỗi thảng thốt đau đớn khi phải chứng kiến cuộc chiến huynh đệ tương tàn giữa các dân tộc, vùng lãnh thổ vốn của chung một quốc gia. Bài viết vẫn nguyên giá trị thời đại khi nhìn vào cuộc chiến tranh Nga-Ucraina hôm nay.

Bài báo ấn tượng nhất với tôi có lẽ là Quảng Trị 30 năm sau,... Cuối tháng 4/2002, chúng tôi theo nhà báo Đinh Thế Huynh khi đó đã là Tổng Biên tập vào thăm Quảng Trị. Suốt mấy ngày, ông lặn lội khắp các trảng cát, nghĩa trang, gặp lại các o du kích từng phối hợp đại đội trinh sát của ông đánh địch, nay là cán bộ huyện. Rồi đến thăm gia đình anh Vọng, ngày trước đã nuôi giấu ông dưới hầm bí mật ngay trong vườn nhà. Giữa trảng cát mênh mông trông ra cảng Cửa Việt, chỉ có phi lao, dứa dại, ông thắp một bó hương to, cắm khắp mặt cát, nước mắt ròng ròng.

Đồng chí Đinh Thế Huynh dâng hương tri ân các anh hùng liệt sĩ tại nhà hành lễ bến thả hoa bờ Nam sông Thạch Hãn. Ảnh: Hồ Cầu-TTXVN

Khi đọc bài Quảng Trị 30 năm sau,... tôi sững sờ bởi những chi tiết xúc động nhất, đắt giá nhất đều không được ông nhắc đến. Tôi buột miệng: "Em mà viết bài này chắc hay hơn anh, chỉ qua những gì em được chứng kiến". Trừng mắt nhìn tôi, rồi ông dịu giọng: "Em có thể viết những chi tiết ấy, nhưng nếu anh viết, có người lại bảo anh mượn xương máu đồng đội để kể về mình". Ông đã dạy chúng tôi sẵn sàng đổ mồ hôi, thậm chí cả máu để lấy được một chi tiết đắt giá cho bài báo. Và bây giờ, ông lại dạy chúng tôi cách dứt ruột để không dùng những chi tiết có thể gây ra những suy diễn.

Ông rời Báo Nhân Dân, tham gia Bộ Chính trị hai khóa, nhưng chúng tôi vẫn tiếc, giá mà ông tiếp tục làm báo! Sẽ phát huy tài năng của một nhà báo giỏi, xây dựng một tờ báo thật hay.

Bùi Trung Chính

Nguồn: Dấu ấn nhà báo Đinh Thế Huynh