Sự trỗi dậy của Trung Quốc trong kỷ nguyên tự động hóa

Cột mốc mới trong tiến trình tự động hóa toàn cầu

Ngày 25 tháng 9 năm 2025, Liên đoàn Robot Quốc tế (International Federation of Robotics - IFR) công bố “Báo cáo Robot Thế giới 2025”, cho thấy Trung Quốc đã vượt mốc 2 triệu robot công nghiệp đang hoạt động chính thức đứng đầu thế giới về số lượng robot trong sản xuất.

Vào ngày 25 tháng 9 năm 2025, theo giờ Bắc Kinh, Trung Quốc, Liên đoàn Robot quốc tế đã phát hành một tài liệu định vị mới cung cấp những thông tin chi tiết có giá trị

Theo báo cáo, tổng lượng robot công nghiệp đang vận hành trên toàn cầu đạt 4,664 triệu đơn vị vào năm 2024, tăng 9% so với năm 2023. Dự kiến, số robot công nghiệp mới toàn cầu sẽ tăng thêm 6% trong năm 2025 và vượt 700.000 đơn vị vào năm 2028. Mật độ robot trong ngành sản xuất của Trung Quốc hiện đứng trong top 3 thế giới, phản ánh bước chuyển mình từ “công xưởng thế giới” sang “trí xưởng toàn cầu”.

“Chiến lược hiện đại hóa cơ sở sản xuất của Trung Quốc đã đạt đến một cột mốc mới trong quá trình tự động hóa”, ông Takayuki Ito, Chủ tịch IFR, phát biểu. "Số lượng robot của Trung Quốc sẽ tăng gấp đôi trong ba năm, vượt quá một triệu vào năm 2021 và đạt hai triệu vào năm 2024".

Tăng trưởng bùng nổ trong thập kỷ tự động hóa

Theo Liên đoàn Robot Quốc tế (IFR), năm 2024 đánh dấu một bước tiến quan trọng của ngành robot toàn cầu, khi có tới 542.000 robot công nghiệp mới được lắp đặt, tăng gấp đôi so với một thập kỷ trước. Đây là kết quả của làn sóng chuyển đổi số và tự động hóa đang diễn ra mạnh mẽ trong nhiều nền kinh tế lớn, khi các doanh nghiệp buộc phải tối ưu hóa chi phí, tăng năng suất và đảm bảo tính ổn định của chuỗi cung ứng sau đại dịch.

Trong bức tranh tăng trưởng chung đó, Trung Quốc tiếp tục đóng vai trò đầu tàu, với 295.000 robot công nghiệp mới, chiếm hơn một nửa tổng số toàn cầu (khoảng 54%). Con số này cho thấy tốc độ tự động hóa của Trung Quốc đang vượt xa các quốc gia công nghiệp truyền thống. Không chỉ là “công xưởng của thế giới”, Trung Quốc hiện đã trở thành trung tâm công nghệ robot lớn nhất hành tinh, nơi hội tụ cả năng lực sản xuất, nghiên cứu và ứng dụng.

Các vị trí tiếp theo lần lượt thuộc về Nhật Bản (44.500 robot), Hoa Kỳ (34.200) và Hàn Quốc (30.600) - những quốc gia có nền tảng công nghiệp phát triển sớm và tập trung vào các lĩnh vực sản xuất giá trị cao như ô tô, điện tử, và thiết bị bán dẫn. Mặc dù số lượng robot mới lắp đặt ở các nước này ít hơn nhiều so với Trung Quốc, nhưng mật độ robot (số robot trên 10.000 lao động) lại thuộc nhóm cao nhất thế giới, thể hiện trình độ tự động hóa sâu của họ.

Nếu xét theo khu vực, châu Á chiếm tới 74% tổng số robot công nghiệp mới được lắp đặt năm 2024, tiếp tục là trung tâm của ngành công nghiệp tự động hóa toàn cầu. Trong khi đó, châu Âu chiếm 16% và châu Mỹ chiếm 9%, phản ánh xu hướng chuyển dịch sản xuất sang khu vực châu Á - nơi tập trung các chuỗi cung ứng, nguồn lao động kỹ thuật và nhu cầu nội địa khổng lồ.

Các chuyên gia IFR nhận định, châu Á đang bước vào “kỷ nguyên tự động hóa quy mô lớn”, trong đó Trung Quốc đóng vai trò hạt nhân, vừa là thị trường tiêu thụ robot lớn nhất, vừa là quốc gia có tốc độ đổi mới công nghệ nhanh nhất.

Một robot xếp pallet đang phân loại hàng hóa tại Trung tâm kho lạnh thông minh thuộc Khu hậu cần hiện đại Ganzhong ở huyện Tây Giang, thành phố Cát An, tỉnh Giang Tây. Ảnh: Visual China

Robot “tràn ngập” mọi lĩnh vực sản xuất

Báo cáo của IFR ghi nhận quá trình số hóa và tự động hóa đang diễn ra mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực công nghiệp của Trung Quốc, từ chế tạo ô tô, điện tử, dệt may, luyện kim cho đến hệ thống hậu cần thông minh. Mỗi ngành đều đang chuyển mình theo hướng “nhà máy thông minh - sản xuất linh hoạt - vận hành tự chủ”.

Tại Công ty Dệt may Weiqiao (Sơn Đông) - một trong những doanh nghiệp dệt may lớn nhất thế giới, hàng trăm robot công nghiệp đang đảm nhiệm gần như toàn bộ các công đoạn đóng gói, phân loại, và vận chuyển sản phẩm. Các cánh tay robot thay thế công nhân trong môi trường nhiệt độ cao, bụi sợi dày đặc, giúp cải thiện điều kiện lao động và đảm bảo độ chính xác đồng đều của sản phẩm. Nhà máy này hiện được xem là mô hình chuyển đổi tự động hóa tiêu biểu của ngành dệt may Trung Quốc, với năng suất tăng hơn 30% so với trước đây.

Tại nhà máy Volkswagen An Huy, liên doanh sản xuất xe năng lượng mới đầu tiên của Volkswagen tại Trung Quốc, hàng trăm robot hàn, sơn, lắp ráp hoạt động đồng bộ với công nhân trong cùng dây chuyền. Đây là mô hình “hợp tác người - máy” điển hình, nơi con người chịu trách nhiệm kiểm soát và ra quyết định, còn robot thực hiện các tác vụ có độ chính xác và tốc độ cao. Mô hình này giúp Volkswagen giảm 25% thời gian sản xuất mỗi xe và nâng hiệu suất sử dụng năng lượng lên đáng kể.

Tại Dương Châu, tỉnh Giang Tô, các robot công nghiệp đang gấp rút hoàn thành các đơn hàng trên dây chuyền sản xuất tại xưởng sản xuất thông minh của Công ty Công nghiệp Dương Châu Hongquan. (Ảnh: Visual China)

Ở Nhật Chiếu (Sơn Đông), robot hợp tác của Công ty Yuejiang được ứng dụng trong các xưởng chế tạo linh kiện điện tử, đảm nhiệm những thao tác tinh vi đòi hỏi độ chính xác ở cấp micromet. Loại robot này có thể làm việc song song với con người mà không cần hàng rào bảo vệ, thể hiện xu hướng phát triển robot hợp tác (cobots) đang lan rộng tại Trung Quốc.

Đặc biệt, sự xuất hiện của các trung tâm đào tạo robot hình người (Humanoid Robot Training Centers) tại Bắc Kinh, cùng với các doanh nghiệp như Efort Intelligent Equipment (An Huy), cho thấy Trung Quốc không chỉ dừng ở khâu ứng dụng và sản xuất robot, mà đang hướng đến tự chủ toàn diện về công nghệ lõi bao gồm: cảm biến, chip điều khiển, và thuật toán trí tuệ nhân tạo. Đây được xem là bước chuyển quan trọng từ “quốc gia sử dụng robot” sang “quốc gia sáng tạo robot”, tạo nền tảng cho ngành công nghiệp robot Trung Quốc vươn lên dẫn đầu thế giới.

Các robot hình người đang chờ được huấn luyện tại Trung tâm đào tạo dữ liệu robot hình người ở Công viên Thọ Cương, Bắc Kinh. (Ảnh của Zhang Xiangyi, China News Service)

Tăng trưởng ổn định - Bước vào giai đoạn bùng nổ mới

Báo cáo của Liên đoàn Robot Quốc tế (IFR) chỉ ra rằng, làn sóng chuyển đổi số và tự động hóa toàn cầu đang khiến nhu cầu về robot công nghiệp tăng trưởng nhanh chưa từng có.

Theo các chuyên gia IFR, đà tăng trưởng ổn định này phản ánh ba xu hướng chủ đạo:

• Các nền kinh tế lớn đang đẩy mạnh chuyển đổi xanh - sản xuất thông minh,
• Sự bùng nổ của AI và dữ liệu lớn (Big Data) giúp robot ngày càng “có trí tuệ”,
• Áp lực thiếu hụt lao động trẻ trong lĩnh vực công nghiệp khiến robot trở thành giải pháp lâu dài.

Estun đã ra mắt robot công nghiệp hạng nặng ER1200-3300 mới tại Hội chợ Công nghiệp Quốc tế Trung Quốc lần thứ 25

Ngày 23 tháng 9 năm 2025, Hội chợ Công nghiệp Quốc tế Trung Quốc lần thứ 25 đã khai mạc tại Trung tâm Triển lãm và Hội nghị Quốc gia (Thượng Hải). Tại hội chợ này, hàng loạt sản phẩm tiên tiến được ra mắt, tiêu biểu là robot công nghiệp hạng nặng ER1200-3300 của Estun - robot sáu khớp nối duy nhất do Trung Quốc tự sản xuất, có tải trọng 1.200 kg. Sản phẩm không chỉ lấp đầy khoảng trống trong lĩnh vực robot hạng nặng hàng không - vũ trụ, mà còn đánh dấu bước tiến quan trọng trong nội địa hóa linh kiện lõi như bộ giảm tốc RV và động cơ servo.

Trung Quốc duy trì “ngôi vương” thị trường robot toàn cầu

Không chỉ ở quy mô thị trường, Trung Quốc còn nổi bật về năng lực sáng tạo công nghệ. Tính đến cuối năm 2024, hai phần ba số đơn xin cấp bằng sáng chế robot trên thế giới có nguồn gốc từ Trung Quốc. Các lĩnh vực đăng ký bằng sáng chế tập trung vào thị giác máy (machine vision), điều khiển chuyển động, nhận dạng cảm xúc người - máy và vận hành robot hình người (humanoid robotics) - những hướng nghiên cứu đang mở ra tương lai cho ngành sản xuất thông minh.

Bên cạnh đó, hàng loạt doanh nghiệp nội địa như Siasun, Estun, Efort, Inovance, Anhui Farlanda đang mở rộng năng lực sản xuất, đồng thời xuất khẩu robot sang hơn 40 quốc gia. Điều này chứng tỏ Trung Quốc không còn chỉ là thị trường tiêu thụ, mà đang trở thành trung tâm sản xuất và đổi mới robot của thế giới.

Từ nhà máy đến đời sống - Robot bước ra thế giới thực

Không chỉ bùng nổ trong lĩnh vực công nghiệp, robot dịch vụ (service robots) của Trung Quốc cũng đang phát triển mạnh.

Theo Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin, sản lượng robot công nghiệp của Trung Quốc đã tăng từ 33.000 chiếc năm 2015 lên 556.000 chiếc năm 2024, trong khi robot dịch vụ đạt 10,52 triệu chiếc, tăng 34,3% so với năm trước - con số kỷ lục trong lịch sử.

Robot hiện diện trong 71 ngành công nghiệp lớn và 236 ngành vừa, từ sản xuất, logistics, y tế, cho đến giáo dục và an sinh xã hội. Mật độ robot trong sản xuất của Trung Quốc hiện đứng thứ ba toàn cầu, chỉ sau Hàn Quốc và Singapore.

Du khách tương tác với cánh tay robot thông minh tại Trùng Khánh vào ngày 6 tháng 9 năm 2025. (Ảnh của Visual China)

Ngoài ra, tỷ lệ thâm nhập của robot dịch vụ trong các lĩnh vực như dịch vụ gia đình, kho bãi và hậu cần, dịch vụ thương mại, chăm sóc người già và hỗ trợ người khuyết tật, và phục hồi chức năng y tế đã tăng đáng kể.

Giới quan sát cho rằng, sự phổ cập của robot dịch vụ không chỉ là biểu hiện của trình độ công nghệ, mà còn phản ánh triết lý phát triển mới của Trung Quốc - “đưa công nghệ phục vụ con người, nâng cao chất lượng cuộc sống và hiệu quả lao động”. Từ nhà máy, trung tâm hậu cần cho đến quán cà phê, bệnh viện hay viện dưỡng lão, robot đã trở thành biểu tượng của xã hội hiện đại, góp phần định hình hình ảnh một Trung Quốc năng động, sáng tạo và hướng tới tương lai.

Sự vươn lên mạnh mẽ của Trung Quốc trong lĩnh vực robot công nghiệp không chỉ mang ý nghĩa nội bộ, mà còn tác động sâu rộng đến cấu trúc sản xuất và đổi mới công nghệ toàn cầu. Việc quốc gia này dẫn đầu về số lượng robot đang hoạt động đồng nghĩa với việc định hình lại tiêu chuẩn sản xuất, chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị công nghiệp thế giới. Các doanh nghiệp toàn cầu ngày càng phải thích ứng với hệ sinh thái robot - AI - dữ liệu lớn mà Trung Quốc đang xây dựng, từ đó thúc đẩy một làn sóng hợp tác và cạnh tranh công nghệ song hành.

Ở tầm chiến lược, sự phát triển của Trung Quốc cũng thúc đẩy các quốc gia khác tái đầu tư vào nghiên cứu robot độc lập, tạo nên một hệ sinh thái hợp tác cạnh tranh toàn cầu (coopetition), nơi mỗi nước vừa là đối tác, vừa là đối thủ trong cuộc đua tự động hóa thông minh. Qua đó, ngành robot đang trở thành một biểu tượng mới của năng lực sáng tạo toàn cầu trong thế kỷ XXI.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] International Federation of Robotics (IFR). World Robotics Report 2025: Industrial Robots. IFR Press, Frankfurt, 2025.

[2] International Federation of Robotics (IFR). Global Robot Demand in Factories Doubles Over 10 Years. IFR Press Release, September 2025.

[3] Zhang Ying (张颖). 国际机器人联合会：中国在役工业机器人存量居全球首位 [Liên đoàn Robot Quốc tế: Trung Quốc đứng đầu thế giới về số lượng robot công nghiệp đang hoạt động]. The Paper 澎湃新闻, September 26, 2025.

[4] Xinhua News Agency (新华社). 中国工业机器人数量居世界首位 [Số lượng robot công nghiệp của Trung Quốc đứng đầu thế giới]. China.com.cn, September 26, 2025.

[5] People’s Daily (人民日报). 中国连续12年保持全球最大工业机器人市场 [Trung Quốc 12 năm liên tiếp duy trì vị thế thị trường robot công nghiệp lớn nhất thế giới]. People’s Daily Online, August 2025.

[6] Visual China Group (视觉中国). Photo reports from the 25th China International Industry Fair, Estun Factory, Siasun Factory, Volkswagen Anhui, and Chongqing Robot Expo, 2024-2025.

[7] China News Service (中国新闻网). Humanoid Robot Training Center in Beijing - Photo Report by Zhang Xiangyi, March 27, 2025.

Lê Xuân Tuấn Đạt