Phát biểu khai mạc Diễn đàn, ông Đào Quang Bính - Phó Chủ tịch Hội đồng biên tập, Tổng Thư ký Tạp chí Kinh tế Việt Nam cho biết, nhu cầu năng lượng cho sản xuất, kinh doanh và đời sống người dân ngày càng tăng cao trong bối cảnh Việt Nam tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ là một dấu hiệu tích cực, thể hiện sự năng động trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, cùng với những thách thức toàn cầu như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng và cạn kiệt, suy thoái tài nguyên, đòi hỏi một cuộc chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ.
 |
| Quang cảnh diễn đàn |
Theo Bộ Công Thương, nhu cầu điện năng của Việt Nam dự kiến tăng 8-10% mỗi năm trong thập kỷ tới. Trong khi đó, các nguồn năng lượng sơ cấp trong nước như thủy điện, than đá và dầu khí đang dần cạn kiệt, dẫn tới việc phải phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu, nhiên liệu nhập khẩu.
Bên cạnh đó, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do biến đổi khí hậu gây ra, với thiệt hại kinh tế ước tính lên tới 3% tổng GDP hàng năm, theo tính toán của các chuyên gia quốc tế.
“Rõ ràng, con đường phát triển năng lượng theo phương cách truyền thống, dựa vào nguồn năng lượng hóa thạch đã không còn phù hợp. Chúng ta cần một tư duy mới, cách tiếp cận mới, một cuộc cách mạng thực sự trong lĩnh vực năng lượng. Lời giải cho bài toán này nằm ở công nghệ”, ông Đào Quang Bính khẳng định.
Việt Nam vững bước trên con đường đổi mới và hội nhập
Đồng quan điểm, TS. Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho rằng, việc ứng dụng các công nghệ hiện đại, tiên tiến, cũng như chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu để đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển kinh tế bền vững và bảo vệ môi trường.
Tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26), Việt Nam đã đưa ra cam kết mạnh mẽ đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, Việt Nam đã có những bước đi quan trọng. Về hoàn thiện thể chế, ông Thi cho biết Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó đã đề ra một trong những nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu là “Phát triển hạ tầng năng lượng bền vững, kết nối khu vực; nâng cao nội lực ngành công nghiệp chế tạo, dịch vụ phục vụ ngành năng lượng”.
"Nghị quyết này đang được sơ kết đánh giá, trên cơ sở đó xem xét ban hành một Nghị quyết mới trong giai đoạn mới hiện nay", TS. Tạ Đình Thi thông tin.
Trong thời gian gần đây, Quốc hội đã thông qua các luật như Luật Điện lực (năm 2024), Luật Năng lượng nguyên tử (vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9 năm 2025), và Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi năm 2025); Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (năm 2025).
Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 937/NQ-UBTVQH15 ngày 13/12/2023 về giám sát chuyên đề việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016- 2021.
Thủ tướng Chính phủ đã thông qua Quy hoạch điện VIII và Bản điều chỉnh sau đó; trong đó đã đặt mục tiêu đầy tham vọng: tỷ lệ năng lượng tái tạo (không bao gồm thủy điện) đạt 28-36% vào năm 2030 và 74-75% vào năm 2050.
 |
| Các đại biểu, chuyên gia trao đổi tại Diễn đàn |
Đề xuất 5 nội dung thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng mới
Để hiện thực hóa các mục tiêu và tầm nhìn này, phù hợp với thực tiễn của đất nước trong bối cảnh tình hình mới, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đề xuất 5 nội dung trọng tâm thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo, các công nghệ năng lượng mới.
Thứ nhất, về phát triển năng lượng tái tạo: cần tập trung khai thác có hiệu quả tiềm năng về năng lượng tái tạo trong nước như điện gió, điện mặt trời, và điện sinh khối; thu hút đầu tư tư nhân và quốc tế thông qua cơ chế ưu đãi, minh bạch, phù hợp với chiến lược phát triển của đất nước trong từng thời kỳ.
Thứ hai, về công nghệ năng lượng tương lai: cần nghiên cứu ứng dụng hydro xanh, amoniac xanh, hệ thống lưu trữ năng lượng (pin, thủy điện tích năng), và công nghệ thu giữ carbon (CCS). Cùng với đó là ứng dụng năng lượng nguyên tử, phát triển điện hạt nhân. Hiện nay Việt Nam đã có chủ trương cụ thể vấn đề này.
Thứ ba, về lưới điện thông minh: cần hiện đại hóa lưới điện, ứng dụng AI và chuyển đổi số để vận hành hiệu quả khi tích hợp số lượng lớn các nguồn năng lượng tái tạo. Vừa qua, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây là là cơ sở chính trị quan trọng để thúc đẩy phát triển nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong lĩnh vực năng lượng một cách toàn diện, trong các khâu của chuỗi cung ứng, dịch vụ.
Thứ tư, về hoàn thiện thể chế: tiếp tục tháo gỡ "điểm nghẽn" trong cơ chế giá điện, ưu đãi đầu tư, và tài chính xanh. Theo TS Tạ Đình Thi, các luật vừa được Quốc hội thông qua đã thể chế hóa các chủ trương của Đảng để triển khai thực hiện trong thực tiễn.
Thứ năm, phát triển hệ sinh thái công nghiệp năng lượng, đào tạo nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực năng lượng, nâng cao năng lực doanh nghiệp trong nước nhằm nội địa hóa và giảm chi phí sản xuất, tiến tới làm chủ công nghệ và dần hướng tới xuất khẩu công nghệ.
