Năng lượng dẫn dắt kỷ nguyên công nghiệp hóa hiện đại

Điện lực phải tiên phong đi trước mở đường cho nền kinh tế phát triển ở tầm mức cao

Hiện nay, nhu cầu bảo đảm nguồn điện ổn định cho phát triển kinh tế - xã hội ngày càng cấp thiết. Trong thời gian tới, Việt Nam đẩy mạnh nhiều đột phá chiến lược như phát triển công nghệ cao, sản xuất chip bán dẫn, xây dựng các trung tâm dữ liệu quốc gia quy mô lớn, thúc đẩy chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, cũng như đầu tư các dự án hạ tầng lớn như đường sắt tốc độ cao và đường sắt đô thị.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy một số nhà đầu tư trong lĩnh vực bán dẫn khi vào Việt Nam vẫn chưa thể triển khai các dự án quy mô lớn, do nguồn cung điện hiện nay chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu khắt khe của ngành này.

Thủ tướng phát biểu tại Lễ khánh thành nhà máy điện khí Nhơn Trạch 3 và Nhơn Trạch 4. Ảnh: BTC

Chính vì thế Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đánh giá cao việc đưa dự án hai Nhà máy điện Nhơn Trạch 3 và Nhơn Trạch 4 vào hoạt động, đây được coi là mô hình mẫu để ngành điện phát triển trong tương lai.

Thủ tướng nhấn mạnh, thông qua dự án này, năng lực của “doanh nghiệp dân tộc”, cụ thể là Petrovietnam, đã được kiểm chứng ở chuẩn mực quốc tế, phản ánh bước trưởng thành quan trọng của doanh nghiệp Việt Nam trong các dự án công nghiệp - năng lượng quy mô lớn ngang tầm quốc tế.

Quá trình thực hiện dự án hai nhà máy điện LNG đầu tiên này thực sự cho thấy nhiều bài học tâm đắc được Thủ tướng rút ra: vai trò tiên phong, xung kích của các tập đoàn nhà nước như Petrovietnam và các doanh nghiệp khác; theo tinh thần nguồn lực bắt nguồn từ tư duy và tầm nhìn, động lực bắt nguồn từ đổi mới và sáng tạo, sức mạnh bắt nguồn từ nhân dân và doanh nghiệp.

Gần đây nhất, Bộ Chính trị đã ban hành một loạt các Nghị quyết trụ cột, trong đó có Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 với những định hướng chiến lược.

Trong đó xác định rõ, người dân và doanh nghiệp là trung tâm, là chủ thể phát triển năng lượng quốc gia, với kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, khu vực tư nhân là một động lực quan trọng nhất; phát triển năng lượng được ưu tiên cao nhất để đáp ứng yêu cầu tăng trưởng liên tục trên 10% trong giai đoạn tới, thực hiện 2 mục tiêu 100 năm của đất nước; phát triển đồng bộ, hợp lý và đa dạng hóa các loại hình năng lượng.

Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, kinh nghiệm quốc tế đã cho thấy những quốc gia phát triển nhanh và bền vững đều sở hữu một hạ tầng năng lượng mạnh, ổn định và hiện đại. Theo đó, điện lực phải đi trước một bước, mở đường cho công nghiệp hóa và nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và của quốc gia.

Từ thực tiễn nước ta những năm qua cho thấy, cứ tăng trưởng kinh tế 1 điểm phần trăm thì tăng trưởng điện phải gấp 1,5 - 2 lần. Hiện nay, công suất tiêu thụ điện cực đại của cả nước là 54.500 MW, như vậy mức tăng trưởng điện mỗi năm là từ 6.500 - 8.200 MW.

Thủ tướng khẳng định, với hơn 9 tỷ kWh điện cung cấp mỗi năm từ dự án, việc đưa vào vận hành tổ hợp nhà máy LNG đầu tiên của Việt Nam đã đặt nền móng cho thị trường điện khí của đất nước (nguồn điện chủ động và ổn định), đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc xây dựng hệ thống năng lượng linh hoạt, sạch, ổn định, hiện đại của quốc gia.

Đặc biệt, Thủ tướng nhấn mạnh "6 nhất" ở dự án này: (1) Giá thành đầu tư thấp nhất; (2) Quy mô lớn nhất; (3) Công nghệ hiện đại nhất; (4) Công suất lớn nhất; (5) Thời gian lựa chọn nhà thầu EPC ngắn nhất (11 tháng); (6) Giá điện thương mại cạnh tranh nhất.

Cụm nhà máy điện Nhơn Trạch. Ảnh: BTC

Bài học kinh nghiệm để Việt Nam đầu tư hệ thống năng lượng linh hoạt và hiện đại

Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đánh giá, dự án đem lại những ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của đất nước, vùng kinh tế và các địa phương:

Một là, khẳng định nỗ lực thực hiện cam kết giảm phát thải bằng "0", bảo đảm mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050 của Việt Nam tại COP26. Đảm bảo an ninh năng lượng đi đôi với bảo vệ môi trường và tài nguyên đất nước.

Hai là, đánh dấu bước chuyển đổi căn bản về mặt tư duy, mô hình và xu hướng phát triển nguồn năng lượng xanh, bền vững, hiện đại, giảm 40% phát thải carbon so với điện than và 30% phát thải carbon so với điện dầu mỏ (từ nguồn năng lượng hoá thạch sang nguồn năng lượng tái tạo).

Ba là, lời giải cho bài toán bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Giữ vai trò trung gian trong quá trình chuyển dịch, giảm thiểu tối đa việc hệ thống điện mất ổn định khi tỷ lệ năng lượng tái tạo tăng nhanh.

Bốn là, dự án là hạ tầng chiến lược, đóng góp vào sự phát triển của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam (thu ngân sách, phát triển công nghệ cao, thu hút FDI chất lượng cao, đào tạo nhân lực chất lượng cao, vận hành hệ thống cảng biển và logistics trọng điểm, phát triển năng lượng xanh, ứng phó với biến đổi khí hậu,…).

Năm là, dự án quan trọng do Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng quốc gia Việt Nam triển khai, thể hiện vai trò chủ lực của doanh nghiệp Nhà nước trong bảo đảm an ninh năng lượng và phát triển bền vững, cũng như chứng minh bản lĩnh, năng lực tổ chức, điều hành, phối hợp và quản trị thông minh của doanh nghiệp, nhất là dám vượt qua khó khăn.

Sáu là, nền tảng cho lộ trình phát triển điện khí LNG của Việt Nam, tạo động lực cho Quy hoạch Điện VIII (hình mẫu cho 13 dự án LNG tiếp theo) và giúp Việt Nam hội nhập sâu hơn với chuỗi cung ứng LNG toàn cầu.

Bài học kinh nghiệm trong công tác triển khai dự án cho thấy, để dự án được đưa vào vận hành, các chủ thể liên quan đã từng đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức "chưa từng có tiền lệ", nhiều "bài toán" cần có lời giải nhanh chóng, kịp thời, đúng "đáp số".

Về tiến độ, dự án có quyết định đầu tư tháng 7/2020, tiến hành khởi công tháng 5/2022, trong thời điểm đại dịch COVID-19 diễn biến rất phức tạp và hậu quả kéo dài.

Về vốn, dự án được thực hiện trong bối cảnh không có bảo lãnh Chính phủ, phải thu xếp vốn từ các định chế tài chính quốc tế với những chuẩn mực nghiêm ngặt. Đây là một hình mẫu, cho thấy sự trưởng thành, lớn mạnh, bản lĩnh của doanh nghiệp.

Về cơ chế, chính sách, các thủ tục từ nghiên cứu khả thi, đàm phán hợp đồng mua bán điện - khí, đấu thầu EPC đến thu xếp vốn kéo dài tới 5 năm. Thời điểm thực hiện dự án chưa có cơ chế về tính giá khí LNG trong giá thành điện, chưa có quy định về bao tiêu sản lượng điện dài hạn (yếu tố đầu vào quan trọng để tính hiệu quả đầu tư và phương án tài chính để thu xếp vốn). Các chủ thể liên quan đã vừa làm, vừa mở rộng, vừa hoàn chỉnh dần với tinh thần không cầu toàn, không nóng vội, không bỏ lỡ cơ hội, đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết, trước hết; đây là bài học rất quan trọng.

Về giải phóng mặt bằng, dự án gặp nhiều khó khăn trong giải quyết về quy hoạch sử dụng đất, giải phóng mặt bằng, bàn giao đất, cho thuê đất tại khu công nghiệp.

Về nguồn nguyên liệu, khi dự án bước vào giai đoạn cao điểm, việc vận chuyển thiết bị quốc tế về Việt Nam gặp nhiều khó khăn; nguồn cung nguyên vật liệu cát, đá, sỏi,… từ các chủ mỏ luôn thiếu hụt.

"Có thể nói, việc xây dựng và khánh thành là dự án kiểu mẫu, tiêu biểu về nhiều mặt, nhất là việc vượt qua mọi khó khăn, thách thức, trở ngại để hoàn thành đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng, bảo đảm an toàn, vệ sinh môi trường và bảo đảm tái định cư một cách thỏa đáng cho người dân. Chúng ta tự hào ngành điện, ngành dầu khí đã trưởng thành, lớn mạnh hơn bao giờ hết, thể hiện tinh thần, bản lĩnh Việt Nam, tầm vóc của chúng ta", Thủ tướng phát biểu.

Văn Minh Hoa