Nguy cơ “cú sốc kép” cho ngành đồ uốngTrong bối cảnh ngành đồ uống đang gặp khó khăn vì sức mua yếu, tồn kho tăng và chi phí đầu vào cao, chính sách thuế năm 2026 được xem là rủi ro tiềm ẩn đối với ngành đồ uống. Nếu nước giải khát có đường bị loại khỏi diện giảm thuế GTGT 2% trong khi chưa áp thuế TTĐB, doanh nghiệp có thể bị “kẹp giữa”: chịu áp lực kép từ thuế cao và giảm khả năng cạnh tranh. |
 |
SỨC MUA YẾU, TỒN KHO LỚN
Ngành đồ uống Việt Nam đang đối diện một thực tế khó khăn: sức mua yếu, tồn kho lớn và sự chuyển dịch trong hành vi người tiêu dùng. Tại tọa đàm “Kích cầu tiêu dùng để tăng trưởng kinh tế – Góc nhìn từ ngành đồ uống” mới đây, Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho biết, sản lượng bia và nước giải khát năm 2024 đạt khoảng 7,14 tỷ lít, giảm 9,21% so với năm 2023. Chỉ số tồn kho cuối năm 2024 tăng gần 24% so với cùng kỳ năm trước. Đến tháng 7/2025, ngành ghi nhận mức tăng trưởng âm 7,8% so với cùng kỳ.
Trong bối cảnh đó, ngành đã từng đạt tăng trưởng trung bình ~3,2% giai đoạn 2019–2022, nhưng trong giai đoạn 2022–2024 chỉ đạt ~1%. Con số này phản ánh một đà suy giảm rõ rệt về sức bật thị trường.
Dù vậy, bức tranh doanh thu không hoàn toàn tiêu cực ở mọi phân khúc. Theo báo cáo iPOS và Euromonitor, doanh thu ngành đồ uống (cửa hàng) năm 2024 ước khoảng 118.262 tỉ đồng, tăng 13% so với năm trước, đánh dấu mức cao nhất trong giai đoạn 2018–2024, tương đương hơn 323 tỉ đồng mỗi ngày.
Những con số này cho thấy, bên cạnh áp lực suy giảm sản lượng truyền thống, ngành đồ uống (đặc biệt mảng dịch vụ, quán café, trà sữa) vẫn có cơ hội nếu tận dụng tốt kênh bán lẻ, giao hàng, tiêu dùng ngoài gia đình. Tuy nhiên, phần lớn doanh thu này thuộc phân khúc bình dân – khi người tiêu dùng cắt giảm chi tiêu cao cấp để chọn lựa giải pháp tiết kiệm hơn.
 |
Một thông tin đáng chú ý là dự báo từ Viện nghiên cứu đồ uống Việt Nam cho biết, nếu nước giải khát có đường > 5 g/100 ml không được hưởng ưu đãi GTGT 2% trong năm 2026, toàn ngành có thể mất khoảng 1.276 tỉ đồng lợi ích thuế. Lợi nhuận doanh nghiệp giảm ~0,297%, thu nhập lao động giảm ~0,323%, khấu hao tài sản cố định giảm ~0,356%.
Doanh nghiệp trong ngành cũng phản ánh rõ áp lực chi phí nguyên vật liệu, năng lượng, vận tải đang tăng cao, trong khi thị trường không thuận lợi khiến tồn kho tăng cao, dòng vốn lưu động eo hẹp.
NGUY CƠ CÚ SỐC KÉP NĂM 2026
Theo Nghị định 174 (và các văn bản hướng dẫn), nhiều nhóm mặt hàng được giảm thuế GTGT (VAT) 2% đến hết năm 2026. Tuy nhiên, với đợt sửa đổi phụ lục, nước giải khát có đường > 5 g/100 ml sẽ bị loại khỏi danh sách được hưởng ưu đãi VAT 2% bắt đầu năm 2026, dù TTĐB chỉ chính thức áp dụng từ 1/1/2027.
Tại tọa đàm, bà Nguyễn Thị Cúc (Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam) nêu rõ: nếu Nghị định 174 không được điều chỉnh, việc thi hành chính sách giảm thuế GTGT sẽ gặp bất cập và thiếu công bằng, khi cùng là đồ uống nhưng phân biệt về hàm lượng đường. Bà kiến nghị cho phép nhóm >5 g/100 ml tiếp tục hưởng ưu đãi 2% GTGT trong năm 2026.
Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI, cũng ủng hộ khuyến nghị cho phép mặt hàng nước giải khát có đường >5 g/100 ml tiếp tục được giảm 2% VAT từ 1/1/2026 đến 31/12/2026 để tạo đà phục hồi trước khi chịu thuế TTĐB.
Về thuế Tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), từ 1/1/2027, đồ uống có đường trên 5 g/100 ml sẽ chịu thuế suất 8%, sau đó tăng lên 10% từ 1/1/2028. Việc lùi áp dụng TTĐB nhằm giảm áp lực cho doanh nghiệp, nhưng việc loại bỏ ưu đãi GTGT trước thời điểm đó dễ khiến doanh nghiệp mất sức trong giai đoạn chuyển tiếp.
Năm 2026 vì thế trở thành “giai đoạn kẹp”: doanh nghiệp mất phần ưu đãi giảm VAT, nhưng chưa chịu thuế TTĐB. Điều này theo các chuyên gia sẽ dẫn đến chi phí giá thành tăng, do phải nộp VAT đầy đủ trong khi vẫn chưa bị đánh thuế TTĐB, khiến biên lợi nhuận bị ép.
Cùng với đó, giá bán tăng, giảm sức cạnh tranh so với các mặt hàng thay thế hoặc đồ uống lậu/không kiểm soát.
Trong khi đó, người tiêu dùng đang thắt chặt chi tiêu, khó chấp nhận mức tăng giá.
Rủi ro chuyển dịch tiêu dùng sang kênh “chui / không chính thức”, đặc biệt với đồ uống có cồn, vốn đã chịu áp lực từ rượu trôi nổi.
Nếu không xử lý “khoảng trống” năm 2026, ngành có thể rơi vào cú sốc kép: doanh thu sụt giảm, lợi nhuận thu hẹp, khả năng tái đầu tư bị phá vỡ.
 |
KIẾN NGHỊ ĐỂ "LẤP LỖ HỔNG THUẾ" VÀ ỔN ĐỊNH NGÀNH ĐỒ UỐNG
Một trong những kiến nghị được nhắc đến nhiều nhất tại tọa đàm là cần duy trì ưu đãi giảm thuế giá trị gia tăng (GTGT) 2% cho nhóm nước giải khát có đường trên 5 g/100 ml đến hết năm 2026. Theo VBA và các chuyên gia, đây là giải pháp thiết thực nhằm tạo một “bệ đỡ” trong giai đoạn chuyển tiếp trước khi thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) chính thức áp dụng từ năm 2027. Nếu không, ngành sẽ đối diện tình huống “mất đà” ngay trong năm 2026 khi chi phí tăng nhưng chưa có sự chuẩn bị đủ về công nghệ và thị trường.
Cùng với việc duy trì ưu đãi thuế GTGT, một số ý kiến từ doanh nghiệp và hiệp hội cho rằng lộ trình áp dụng thuế TTĐB cũng cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Việc áp mức thuế 8% từ năm 2027 và 10% từ năm 2028 có thể gây áp lực lớn cho doanh nghiệp trong bối cảnh sức mua chưa phục hồi. Do đó, đề xuất giãn hoặc lùi thời điểm áp dụng, thậm chí cân nhắc áp thuế theo lộ trình dần dần, được coi là hợp lý để các doanh nghiệp có thêm thời gian điều chỉnh công thức sản phẩm, đầu tư dây chuyền giảm đường và thích ứng với quy định mới. Đây không chỉ là biện pháp giảm áp lực ngắn hạn mà còn là cách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho phát triển bền vững.
Song song với chính sách thuế, việc quản lý thị trường cũng đóng vai trò then chốt. Các số liệu cho thấy rượu trôi nổi, không rõ nguồn gốc đang chiếm tới hơn 60% thị phần, gây thất thu thuế và làm méo mó cạnh tranh. Nếu chỉ điều chỉnh chính sách thuế mà không siết chặt hàng giả, hàng lậu, doanh nghiệp tuân thủ luật sẽ tiếp tục chịu thiệt, còn người tiêu dùng dễ bị đẩy về phía thị trường phi chính thức. Vì vậy, VBA và các doanh nghiệp đều kiến nghị Nhà nước tăng cường kiểm soát thị trường, truy xuất nguồn gốc và thực thi nghiêm các quy định để bảo vệ môi trường kinh doanh công bằng.
 |
Bên cạnh đó, để chính sách thuế thực sự phát huy tác dụng, cần sự phối hợp nhịp nhàng với các công cụ tài khóa và tiền tệ. Giảm lãi suất, mở rộng tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp đồ uống sẽ giúp họ có thêm vốn lưu động, từ đó duy trì hoạt động sản xuất và đầu tư đổi mới công nghệ. Đồng thời, các chương trình khuyến mãi, hội chợ, kích cầu tiêu dùng và phát triển kinh tế ban đêm cũng cần được đẩy mạnh để khơi dậy sức mua nội địa. Đây là giải pháp kép vừa hỗ trợ doanh nghiệp vượt khó, vừa thúc đẩy tổng cầu, một động lực quan trọng của tăng trưởng kinh tế.
Cuối cùng, minh bạch về thông tin và lộ trình chính sách là điều không thể thiếu. Doanh nghiệp cần có đủ dữ liệu và thời gian để chuẩn bị cho các thay đổi về thuế. Nếu chính sách được công bố rõ ràng, nhất quán và có lộ trình cụ thể, doanh nghiệp sẽ chủ động hơn trong việc điều chỉnh chiến lược sản xuất – kinh doanh, giảm thiểu nguy cơ bị động hay “sốc chính sách”. Như bà Nghiêm Hoàng Lan, đại diện PwC Việt Nam đã nhấn mạnh, chính sách thuế chỉ có thể đạt hiệu quả khi được duy trì nhất quán và tạo được niềm tin từ cộng đồng doanh nghiệp.
Thực hiện: HỒNG MINH