Trong 5 năm thí điểm, TP.HCM đã thu hút 19 nhà khoa học về làm việc, nhưng sau đó 14 người rời đi, trong ba năm qua các đơn vị không tuyển được chuyên gia nào. Số liệu được đưa ra tại Hội thảo khoa học “Chính sách thu hút chuyên gia, nhà khoa học và người có tài năng đặc biệt của Thành phố trong thời gian qua và định hướng trong thời gian tới”. Hội thảo do Học viện Cán bộ TP.HCM phối hợp với Sở Nội vụ tổ chức vào chiều ngày 10/10.
• Nhiều bất cập trong vấn đề nhân lực khoa học và công nghệ
• Nguồn nhân lực công nghiệp Việt Nam đang thiếu nhiều cán bộ quản lý cấp trung
Thực hiện thí điểm Đề án thu hút nhân tài, trong thời gian qua, TP.HCM đã triển khai chính sách để thu hút các chuyên gia, các nhà khoa học tham gia xây dựng Thành phố như: Các chính sách hỗ trợ thu nhập, thông qua việc đặt hàng giải quyết các nhiệm vụ khoa học công nghệ, đấu thầu, tiếp nhận các dịch vụ tư vấn cho các nhà tài trợ, tổ chức các hội thảo, hội nghị, diễn đàn,… thành lập các tổ chức hội đồng như các Hội Khoa học Thành phố, Viện nghiên cứu phát triển, các tổ tư vấn chính sách,…
TS. Nguyễn Việt Dũng – Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM khẳng định thu nhập không phải là vấn đề cốt lõi để thu hút chuyên gia. Tuy nhiên, nhiều ý kiến đưa ra là thu nhập cho chuyên gia hiện nay không phù hợp. Trong khi giai đoạn thí điểm mức thu nhập cho chuyên gia lên đến 150 triệu/tháng nhưng đến nay còn 13 triệu/tháng. Không chỉ vậy, quy trình thu hút chuyên gia rất phức tạp và không phù hợp với thực tiễn.
Ngoài ra, chính sách còn nhiều hạn chế khi chỉ thu hút người mới, mà không đề cập đến những chuyên gia đang làm việc tại chỗ. Như Trung tâm Sinh học có rất nhiều chuyên gia được đào tạo bài bản tại nước ngoài nhưng họ đã phải rời đi vì mức thu nhập hàng tháng chỉ tầm 5-6 triệu. Bên cạnh đó, các vấn đề đặt hàng tại Thành phố dường như là không có hệ thống, tầm nhìn không được dài hạn và chưa có sự chuẩn bị chu đáo cho nên kết quả thu hút các chuyên gia đạt chất lượng không cao. “Tổ chức Hội thảo mà chuẩn bị trong vòng vài tuần thì các bài tham luận không có chất lượng. Các diễn giả viết tham luận tại Hội thảo Khoa học là những người bám sát, dày công nghiên cứu vấn đề trong một thời gian dài, chứ không thể đùng một phát chúng ta xây dựng chiến lược dài hạn đến năm 2045 mà chỉ đặt hàng chuyên gia nghiên cứu, tham luận trong vòng một tháng”. Ông Dũng cho biết.
Cùng quan điểm với TS. Nguyễn Việt Dũng, TS. Nguyễn Đăng Quân – Giám đốc Trung tâm Công nghệ Sinh học cho biết thêm, ngoài bất cập về quy trình và hạn chế mức thu nhập đối với các chuyên gia, điều kiện làm việc của các chuyên gia cũng khá là khó khăn. Chẳng hạn như trong lĩnh vực khoa học, công nghệ các vấn đề như là cơ chế tài chính, các quy định về sử dụng tài sản, các sản phẩm hình thành trong nghiên cứu còn rất nhiều vướng mắc và bất cập, như vậy sẽ khiến các chuyên gia khó mà có thể triển khai việc một cách thuận lợi như họ kỳ vọng để giải quyết các vấn đề đặt ra.
Nói về nguyên nhân số lượng nhân tài ngày càng giảm, TS. Hoàng Thế Bân – chuyên gia Khu công nghệ cao TP.HCM cho biết, có rất nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, tuy nhiên ông đồng qua điểm với TS. Nguyễn Việt Dũng là do một số bất cập, không đồng nhất về các nội dung, chính sách, đặc biệt là về chế độ đãi ngộ, lương bổng, quy định tuyển dụng. Song, ông cho biết thêm do tình hình dịch Covid – 19 vừa qua đã làm ảnh hưởng rất lớn đến số lượng đăng ký của các chuyên gia, đặc biệt là điều kiện đi lại khó khăn, chính vì vậy các chuyên gia ở nước ngoài chưa thể về nước do đó tình trạng nhân tài hiện nay vẫn còn đang thiếu hụt và đây cũng là nỗi lo ngại lớn nhất của Thành phố trong thời gian qua.
Với kinh nghiệm từng làm việc tại một công ty lớn ở Nhật Bản và học hỏi được nhiều chính sách thu hút nhân tài của các nước tại khu vực châu Á, TS. Hoàng Thế Bân – Chuyên gia Khu công nghệ cao TP.HCM cho rằng, để xây dựng các chiến lược mới sau năm 2022, Thành phố cần dựa trên điểm mạnh và điểm yếu của hai chương trình thử nghiệm (2014 – 2019) và chính thức (2019 – 2022) của Thành phố để bổ sung, hoàn thiện lại các yếu tố cơ bản như quy trình tuyển dụng, các chế độ đãi ngộ và đặc biệt là nên thay đổi tư duy tìm kiếm chuyên gia.
Vì chuyên gia là một đối tượng đặc biệt, khác với các đối tượng lao động khác, thay vì chúng ta thụ động ngồi đợi các chuyên gia đến xin việc thì thay vào đó Thành phố cần chủ động tìm kiếm, thuyết phục và mời những chuyên gia đó về làm việc cho Thành phố thì cách làm đó sẽ đạt hiệu quả hơn. Đây là cách làm của các nước tại khu vực châu Á đang làm mà Việt Nam cần kham khảo, họ chủ động để đi tìm nhân tài vì họ biết họ cần ai, nên tìm những ai giúp cho họ phát triển. Ông Bân nói thêm.
TS. Nguyễn Đăng Quân – Giám đốc Trung tâm Công nghệ Sinh học cũng cho rằng, nên linh hoạt trong vấn đề thu hút chuyên gia, nên mời chuyên gia về làm việc chứ không phải theo hình thức tuyển dụng, như vậy là rất bị động. Đồng thời, cơ chế làm việc cũng phải “thoáng” và mở rộng ra nhiều phương thức làm việc khác nhau. Không chỉ làm toàn thời gian ở Thành phố, mà các chuyên gia có thể hợp tác bán thời gian như vậy Thành phố mới có cơ hội mở rộng hợp tác với nhiều chuyên gia ở khắp nơi trên thế giới, đặc biệt là tiếp cận được nhiều chuyên gia có mong muốn hỗ trợ Thành phố ở nước ngoài.
Bên cạnh đó, Thành phố cần quan tâm đến các đội ngũ chuyên gia tại chỗ vì dù cho có hợp tác được với chuyên gia có năng lực, kinh nghiệm, đãi ngộ cao nhưng một người làm vẫn không bằng nhiều người hỗ trợ. Chăm lo các đội ngũ làm việc tại chỗ để họ yên tâm công tác, đủ nhiệt huyết họ sẽ cống hiến hết mình. Ông Quân cũng hy vọng, sau khi chính sách được hoàn thiện sẽ được nhiều chuyên gia quan tâm và thu hút được nhiều nhân tài hỗ trợ Thành phố ngày càng phát triển hơn trong tương lai.
Thanh Huyên