Đà Nẵng khởi động dự án Fab-Lab 1.800 tỷ đồng, đặt nền móng cho ngành đóng gói bán dẫn TS. Nguyễn Quân nhấn mạnh vai trò hợp tác ba bên của Liên minh Phát triển nguồn lực công nghiệp bán dẫn |
Thưa ông, tại lễ ra mắt Liên minh phát triển nguồn lực công nghiệp bán dẫn Việt Nam (ngày 2/8/2025), ông đã có nhiều chia sẻ rất thẳng thắn về cả cơ hội và thách thức. Ông từng nói rằng “Liên minh không phải để vẽ tiếp viễn cảnh mà là để củng cố năng lực nội sinh”. Vậy theo ông, đâu là những năng lực cốt lõi mà chúng ta cần xây dựng ngay?
Ông Nguyễn Mạnh Cường: Năng lực nội sinh không phải là thứ gì trừu tượng, nó là khả năng mà một quốc gia hay cụ thể hơn là một hệ sinh thái công nghiệp có thể đứng vững mà không phụ thuộc hoàn toàn vào các “gót chân ngoại nhập”. Trong ngành bán dẫn, điều này càng đặc biệt quan trọng.
|
Ba trụ cột của năng lực nội sinh bao gồm: (1) con người có thể làm được việc thật, tức kỹ sư không chỉ biết lý thuyết, mà đã từng “chạy line”, hiểu mask layout, xử lý sự cố trong dây chuyền; (2) tổ chức trung gian có khả năng điều phối và phản biện công nghệ, nghĩa là đủ năng lực để không bị choáng ngợp bởi những lời hứa “đóng gói” trong các brochure nước ngoài; và (3) một thể chế học hỏi và triển khai, trong đó chính sách không chỉ dừng lại ở cấp độ định hướng, mà phải chuyển hóa được thành hành động cụ thể ở trường, viện, doanh nghiệp. Nếu chỉ ký biên bản hợp tác, dựng sân khấu đẹp và treo những khẩu hiệu về “kết nối”, thì điều chúng ta xây dựng sẽ chỉ là một liên minh danh nghĩa - không phải một thực thể có khả năng dẫn dắt chuyển dịch công nghiệp.
Ông có cảnh báo về “bẫy công nghệ” - những lời hứa hào nhoáng nhưng rỗng ruột. Vậy Liên minh nên làm gì để tránh rơi vào bẫy này, đặc biệt với các doanh nghiệp nhỏ và vừa?
Ông Nguyễn Mạnh Cường: Cái bẫy lớn nhất hiện nay không phải là thiếu tiền hay thiếu máy móc, mà là thiếu khả năng đánh giá công nghệ một cách tỉnh táo. Doanh nghiệp nhỏ rất dễ “say nắng” với những giải pháp nghe có vẻ hiện đại, nhưng lại không phù hợp với năng lực thực tế: đội ngũ kỹ thuật chưa đủ, đầu ra sản phẩm chưa có, hoặc vận hành xong không ai bảo trì.
Câu chuyện “Ivan nấu cháo rìu” tôi từng viết cách đây 10 năm chợt ùa về. Khi ấy, doanh nghiệp Việt còn ngơ ngác, dễ tin vào những lời hứa công nghệ đẹp đẽ nhưng trống rỗng. Ngày nay, bức tranh đã khác: doanh nhân trẻ khôn ngoan hơn, thị trường cạnh tranh hơn, và công nghệ không còn là thứ gì quá xa lạ. Nhưng “bẫy công nghệ” không vì thế mà biến mất, nó chỉ tinh vi hơn, hào nhoáng hơn và … khó nhận diện hơn. Trong ngành bán dẫn nơi ranh giới giữa công nghệ lõi và khẩu hiệu PR rất mong manh thì nguy cơ ấy lại càng hiện hữu. Liên minh, không phải để “vẽ tiếp viễn cảnh”, mà là để “củng cố năng lực nội sinh”.
Đây chính là lúc vai trò của Liên minh cần phát huy. Chúng ta cần một tổ chức có năng lực phản biện công nghệ độc lập - không dựa vào slide trình chiếu mà dựa vào kiểm nghiệm thực tiễn, vào kinh nghiệm của những người đã từng đưa công nghệ vào dây chuyền, chứ không chỉ “đọc và tưởng tượng”. Tôi đề xuất Liên minh cần có bộ phận thẩm định chuyên sâu - nơi mỗi công nghệ đều được soi chiếu từ ba góc độ: tính phù hợp thực địa, tính khả thi triển khai và khả năng sinh lời cho doanh nghiệp nhỏ. Nếu làm được điều đó, chúng ta sẽ giúp các doanh nghiệp không đi vào vết xe đổ: đầu tư lớn nhưng sinh lời thấp, phụ thuộc hoàn toàn vào đối tác ngoại.
Ngành bán dẫn không cần thêm Ivan, mà cần người thật, việc thật, trách nhiệm thật. Muốn tránh rơi vào “bẫy công nghệ”, theo tôi, Liên minh cần chủ động:
Thứ nhất, thẩm định công nghệ chặt chẽ: không chỉ qua hồ sơ, mà qua năng lực thực nghiệm và phản biện chuyên môn đa chiều;
Thứ hai, cùng doanh nghiệp nhỏ tìm công nghệ phù hợp, không chạy đua máy móc cao cấp mà không đủ kỹ sư vận hành;
Thứ ba, tích hợp người thật vào bài toán công nghệ thật, để tránh tình trạng “thừa giải pháp thiếu giải quyết”.
Chúng ta không thể để Liên minh trở thành nơi tập hợp những “chuyên gia” chỉ giỏi hội thảo, cố vấn từ xa, nhưng chưa từng “chạy được một line sản xuất” hay “tối ưu được một quy trình mask layout”. |
Liên minh không phải để “vẽ tiếp viễn cảnh”, mà là để “củng cố năng lực nội sinh”
Ông có nhắc đến mô hình “vừa học - vừa sản xuất thử - vừa nghiên cứu” như Samsung từng làm. Việt Nam cần gì để thực hiện được điều này?
Ông Nguyễn Mạnh Cường: Chúng ta phải phá bỏ rào cản giữa đại học và doanh nghiệp. Phòng thí nghiệm phải nối được với nhà máy, còn sinh viên thì không chỉ học trên giấy. Muốn vậy, phải có những khu công nghệ thí điểm, nơi doanh nghiệp, trường học và viện nghiên cứu cùng làm thật - không chỉ ký kết hợp tác rồi,… để đó. Cần cả sự hỗ trợ từ Nhà nước về tài chính, cơ chế đặt hàng, và bảo hộ sở hữu trí tuệ.
Trong ngành bán dẫn nơi ranh giới giữa công nghệ lõi và khẩu hiệu PR rất mong manh thì nguy cơ ấy lại càng hiện hữu. Liên minh, không phải để “vẽ tiếp viễn cảnh”, mà là để “củng cố năng lực nội sinh”. Chúng ta đang bước vào thời kỳ mà Việt Nam có cơ hội định vị vai trò trong chuỗi giá trị bán dẫn toàn cầu. Mỹ, Hàn, Nhật, EU,… đều xoay trục chiến lược, đẩy mạnh “China+1”, và Việt Nam được nhắc tên. Nhưng cơ hội chỉ là bề mặt. Nếu bên trong không đủ nội lực, thì thứ chúng ta “vào được” chỉ là phần dưới đáy, nơi dễ bị thay thế, dễ bị lệ thuộc, và không mang lại sức bật chiến lược. Liên minh phát triển nguồn lực không thể chỉ dừng ở những tuyên ngôn đẹp. Nó phải trở thành thiết chế trung gian có năng lực thật:
• Liên kết được các đại học kỹ thuật không chỉ để đào tạo kỹ sư, mà để cập nhật chuẩn công nghệ mới nhất;
• Đồng hành được với doanh nghiệp nhỏ và vừa, những mắt xích dễ bị bỏ rơi trong chuỗi giá trị;
• Hình thành được hệ sinh thái “vừa học - vừa sản xuất thử - vừa nghiên cứu” như cách Samsung từng làm tại Hàn Quốc. Ngành bán dẫn không cần thêm Ivan, mà cần người thật, việc thật, trách nhiệm thật. Trong một ngành mà mỗi bước tiến công nghệ đều có giá nhiều triệu USD và yêu cầu kỹ năng cấp độ thế giới, thì mọi “ảo tưởng công nghệ” đều phải trả giá đắt.
![]() |
Ngày 2/8/2025, tại TP. Hồ Chí Minh đã diễn ra lễ ra mắt Liên minh phát triển nguồn lực công nghiệp bán dẫn Việt Nam. Đây được xem là bước khởi đầu phát triển ngành bán dẫn trong thời gian tới. Ảnh: BTC |
Ba trụ cột “Nhà nước - Doanh nghiệp - Đại học” đã cùng hiện diện trong lễ ra mắt Liên minh. Nhưng để đồng hành thực sự là điều không dễ. Ông đánh giá sao về việc này?
Ông Nguyễn Mạnh Cường: Tôi cho rằng, đứng cạnh nhau trong một “sân khấu” là một tín hiệu tốt, nhưng đồng hành lâu dài cần sự chuyển hóa từ "ý chí chính trị" sang "năng lực thực thi". Ba trụ cột này có điểm xuất phát, ưu tiên và “ngôn ngữ” rất khác nhau: Nhà nước nói bằng chính sách, doanh nghiệp nói bằng thị trường, còn đại học thường nói bằng học thuật. Để ba bên đồng hành, phải có một "ngôn ngữ chung" đó là hành động cùng hướng vào kết quả cụ thể, đo được và tạo giá trị thực.
Muốn vậy, cần một cơ chế trung gian đủ mạnh để gắn kết, dàn xếp khác biệt, chia sẻ rủi ro, và dẫn dắt học hỏi lẫn nhau. Liên minh có thể đóng vai trò đó nếu được vận hành như một thiết chế có năng lực, chứ không phải một diễn đàn danh nghĩa.
Như tôi đã đề cập, lĩnh vực bán dẫn, sự phối hợp không thể là hình thức hay sự kiện truyền thông. Phải có dự án cụ thể mà ba bên cùng đặt vai, sinh viên được đưa vào dây chuyền thử nghiệm; chuyên gia trường học phải trực tiếp giải bài toán sản xuất; doanh nghiệp phải góp ý vào giáo trình; nhà nước phải bảo lãnh và kích hoạt thị trường cho sản phẩm thử nghiệm.
Tôi tin rằng cơ hội đã mở. Nhưng để đồng hành thật, cần ràng buộc lợi ích, cam kết kết quả và đặc biệt, phải dám kiên nhẫn với tiến trình xây năng lực nội sinh, thay vì chỉ mong đi tắt bằng "lời hứa công nghệ".
![]() |
Tại lễ ra mắt Liên minh phát triển nguồn nhân lực bán dẫn Việt Nam, các đơn vị đã ký kết thỏa thuận hợp tác đào tạo và cung cấp nguồn nhân lực công nghiệp bán dẫn trong nước. |
Trong vai trò cố vấn, ông sẽ làm gì để bảo đảm rằng Liên minh là nơi “làm được việc”, không chỉ “kết nối tên tuổi”?
Ông Nguyễn Mạnh Cường: Cám ơn câu hỏi, câu hỏi khó nhất từ đầu buổi đến giờ. Để trả lời câu hỏi này, không thể nói theo hiểu biết nữa mà phải mang tính hành động.
Với vai trò cố vấn, tôi không chọn đứng cho đủ đội hình. Tôi chọn góp phần bảo đảm rằng Liên minh là nơi làm được việc thật.
Vì vậy tôi sẽ “cố” ba điều cụ thể:
Thứ nhất, phải cùng nhau xác lập mục tiêu thực tiễn và đo được. Không bàn chuyện lớn lao, hãy bắt đầu bằng vài việc cụ thể: ví dụ, 1-2 mô hình hợp tác đào tạo sát nhu cầu doanh nghiệp, 1-2 dự án chuyển giao công nghệ thật giữa viện - trường - doanh nghiệp. Không cần nhiều, nhưng phải làm thật, có người chịu trách nhiệm, có mốc kiểm tra tiến độ.
Thứ hai, phải có cơ chế lọc nhiễu. Trong hệ sinh thái công nghệ, không thiếu những “tên tuổi” chỉ để trưng bày. Tôi sẽ kiên trì thúc đẩy Liên minh xây quy trình lựa chọn chuyên gia, đơn vị tư vấn, nhà cung cấp dựa trên thực lực, không phải tiếng vang.
Thứ ba, tôi sẽ góp phần giữ cho Liên minh luôn “tỉnh táo”. Tỉnh táo trước những lời hứa công nghệ sáo rỗng, tỉnh táo khi xây chiến lược mà không có người để thực thi, và đặc biệt là tỉnh táo để không ngộ nhận giữa kết nối bề nổi và hợp tác chiều sâu.
Tôi không ảo tưởng rằng cố vấn có thể làm thay. Nhưng tôi tin, nếu vai trò này được sử dụng đúng cách, thì có thể tác động vào những “khớp mềm”, nơi quyết định Liên minh sẽ là một động cơ hay chỉ là một biểu tượng. Tôi có hứa với các bạn trong Liên minh, là cố vấn thì đầu tiên phải “cố”.
Mục tiêu của SEVINA là thúc đẩy hình thành và phát triển các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp khoa học và công nghệ trong chuỗi cung ứng bán dẫn, nhằm phát huy mạnh mẽ đổi mới sáng tạo trong ngành công nghiệp bán dẫn theo tinh thần Nghị quyết 57 về khoa học công nghệ và Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân. Liên minh sẽ phối hợp xây dựng khung chương trình đào tạo nhân lực bán dẫn sát với nhu cầu doanh nghiệp; tăng cường hợp tác quốc tế và chuyển giao công nghệ đào tạo; tạo dựng hệ thống học tập mở, liên thông giữa các trường, viện và doanh nghiệp; phát triển tối thiểu 10.000 nhân lực ngành bán dẫn trình độ cao trong 5 năm tới; đồng thời đề xuất các chính sách hỗ trợ và thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực bán dẫn tại Việt Nam. |
Duyên Nguyễn (thực hiện)
Đường dẫn bài viết: https://tudonghoangaynay.vn/lien-minh-ban-dan-phai-tranh-bay-cong-nghe-15537.htmlIn bài viết
Cấm sao chép dưới mọi hình thức nếu không có sự chấp thuận bằng văn bản. Copyright © 2024 https://tudonghoangaynay.vn/ All right reserved.