Kết nối trí tuệ Việt Nam với thế giới: AI và dữ liệu quốc gia dẫn dắt hệ sinh thái startup

Trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển khoa học - công nghệ đang trở thành động lực then chốt của tăng trưởng kinh tế, việc hình thành hạ tầng dữ liệu khởi nghiệp quốc gia được xác định là nhiệm vụ chiến lược. Đây được xem là nền tảng giúp nâng cao năng lực cạnh tranh, tăng tính minh bạch thông tin và hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp hội nhập sâu rộng với thế giới.

Hội thảo “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong xây dựng nền tảng dữ liệu khởi nghiệp quốc gia - Kết nối startup với hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu” do các đơn vị thuộc Bộ KH&CN phối hợp UBND TP Hà Nội tổ chức. Sự kiện tạo diễn đàn đa chiều để các chuyên gia chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, đề xuất giải pháp chiến lược và gợi mở mô hình vận hành dữ liệu quốc gia trong thời đại số.

Phát biểu khai mạc, ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp Công nghệ (Bộ KH&CN), nhấn mạnh dữ liệu và trí tuệ nhân tạo đang trở thành nền tảng quan trọng trong hoạch định chính sách, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Theo ông, việc sớm xây dựng Cơ sở dữ liệu khởi nghiệp quốc gia không chỉ góp phần minh bạch hóa thông tin mà còn mở ra cơ hội để startup Việt Nam kết nối sâu rộng hơn với hệ sinh thái khu vực và quốc tế.

Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, ông Ojasvi Babber, CEO Amity Technology Incubator (Ấn Độ), cho biết quá trình phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp tại Ấn Độ bắt đầu từ việc Chính phủ ưu tiên hỗ trợ các cơ sở giáo dục và xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao. Sau đó, để thúc đẩy sự hình thành và tăng trưởng của các doanh nghiệp khởi nghiệp, Nhà nước chuyển trọng tâm sang phát triển mạng lưới vườn ươm.

Ông nhấn mạnh rằng để một hệ sinh thái thực sự bứt phá, dữ liệu phải được quản trị theo chuẩn quốc tế, có khả năng phân tầng, phân loại và đưa ra các gợi ý phù hợp với nhu cầu riêng của từng startup và từng lĩnh vực. Đây là nền tảng giúp hệ sinh thái vận hành hiệu quả và hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo đúng hướng.

Vì sao nhiều startup Việt không qua nổi "sinh nhật lần thứ hai"?

Mở đầu hội thảo, TS. Vũ Việt Anh, Trưởng Cộng đồng Công nghệ Martech Techfest, đã trình bày bức tranh tổng quan về Hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam. Theo thống kê, cả nước hiện có hơn 3.800 startup, hơn 200 quỹ đầu tư trong và ngoài nước, hơn 100 không gian sáng tạo - vườn ươm, cùng 5 trung tâm đổi mới sáng tạo lớn.

TS. Vũ Việt Anh cho biết hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam vẫn đối mặt nhiều thách thức lớn. Sau một thập kỷ phát triển với gần 4.000 startup, Việt Nam mới chỉ ghi nhận 4 kỳ lân - con số cho thấy khoảng cách đáng kể giữa tiềm năng và thực tế.

Theo ông, một trong những nguyên nhân cốt lõi nằm ở việc thiếu dữ liệu thị trường chuẩn hóa. Nhiều startup sở hữu ý tưởng và sản phẩm chất lượng nhưng lại không thể thương mại hóa do không có dữ liệu đủ chính xác để định vị thị trường, khách hàng hay chiến lược phát triển.

Bên cạnh đó, Việt Nam chưa xây dựng được hệ thống dữ liệu đối sánh công nghệ, hồ sơ số dễ truy cập, cũng như chưa có cái nhìn toàn diện về bức tranh công nghệ toàn cầu. Điều này khiến nhiều sản phẩm vừa ra mắt đã phải đối mặt với cạnh tranh mạnh mẽ mà không kịp chuẩn bị. Nhà đầu tư cũng gặp khó do thiếu nguồn dữ liệu minh bạch để đánh giá tiềm năng doanh nghiệp.

Tỷ lệ gọi vốn thành công của startup vì thế ở mức thấp. Năm 2024, chỉ khoảng 900 trên tổng số 3.050 thương vụ huy động vốn đạt kết quả, cho thấy hơn 70% nỗ lực gọi vốn chưa thành công. Không ít startup “chết yểu”, không thể bước sang “sinh nhật lần thứ hai”.

Tuy nhiên, TS. Vũ Việt Anh cũng đánh giá khung chính sách cho hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đang ngày càng hoàn thiện, đặc biệt là Đề án 844, Luật Khoa học và Công nghệ, Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá ĐMST. Bên cạnh đó, sự tham gia ngày càng sâu của các địa phương, cùng mạng lưới vườn ươm và trung tâm đổi mới sáng tạo mở rộng, đã tạo nền tảng quan trọng thúc đẩy phong trào khởi nghiệp lan tỏa rộng khắp.

Theo TS. Vũ Việt Anh, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam đang bước vào giai đoạn tăng trưởng mới với nhiều động lực quan trọng.

Thứ nhất là sự trỗi dậy của các công nghệ lõi, trong đó AI, IoT và deeptech ngày càng trở thành trụ cột chiến lược, tạo nền tảng để doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu.

Thứ hai là động lực tài chính, khi Nghị định 264/2025/NĐ-CP ra đời đã mở đường cho việc thành lập Quỹ Đầu tư mạo hiểm Quốc gia, tạo cơ chế vốn đột phá, hỗ trợ startup tiếp cận nguồn lực tài chính bài bản hơn.

Thứ ba là cơ chế vốn mới theo Nghị định 264/2025/NĐ-CP cũng được kỳ vọng giúp thị trường đầu tư khởi nghiệp vận hành linh hoạt và minh bạch hơn, thúc đẩy dòng vốn trong và ngoài nước chảy mạnh vào các lĩnh vực công nghệ.

Một động lực đáng chú ý khác là mô hình tổ chức mới của TECHFEST 2025, khi sự kiện chuyển sang định hướng “Ngày hội sáng tạo của toàn dân”, mở rộng ra không gian công cộng nhằm lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo đến đông đảo người dân, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương.

Toàn cảnh thị trường AI và hướng đi mới cho doanh nghiệp Việt

Tại hội thảo, ông Vũ Ngọc Quyết, Chủ tịch LocaAI đã trình bày về toàn cảnh thị trường AI, ông Quyết dẫn số liệu cho thấy quy mô thị trường AI toàn cầu năm 2024 đạt hơn 200 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng trên 35% mỗi năm. Tại Việt Nam, tốc độ ứng dụng AI được đánh giá là nhanh nhất ASEAN, trải rộng ở nhiều lĩnh vực như tài chính, y tế, du lịch, giáo dục và chính phủ số.

Tuy vậy, ông cho biết 80% giải pháp AI hiện nay vẫn phụ thuộc vào Cloud AI, kéo theo rủi ro bảo mật và chi phí duy trì cao. Đây cũng là lý do các doanh nghiệp cần những hạ tầng AI thông minh, tối ưu hóa chi phí và đảm bảo an toàn dữ liệu để bứt phá trong thời gian tới.

Ông Quyết giới thiệu mô hình “Hạ tầng giao tiếp thông minh” - một giải pháp ứng dụng AI nhằm tối ưu hóa hoạt động giao tiếp, tư vấn và hỗ trợ vận hành cho doanh nghiệp. Theo ông, việc triển khai hạ tầng này giúp các doanh nghiệp nhỏ và startup cắt giảm đáng kể chi phí vận hành, đồng thời mở rộng khả năng tiếp cận thị trường và nhà đầu tư quốc tế nhờ hệ thống tư vấn tự động, chuẩn hóa và đa ngôn ngữ.

Từ phân mảnh đến kết nối: Sáu trụ cột thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp

Theo ông Ngô Hoàng Đông, Chủ tịch Vườn ươm Doanh nhân trẻ YESI, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam hiện vẫn tồn tại nhiều điểm nghẽn lớn cần được tháo gỡ để có thể bứt phá.

Thứ nhất là tình trạng nguồn lực phân mảnh, khi khoảng cách giữa viện nghiên cứu và doanh nghiệp còn lớn, trong khi cố vấn, quỹ đầu tư hay các tổ chức học thuật hoạt động rời rạc. Việc thiếu một nền tảng kết nối thống nhất khiến nỗ lực hỗ trợ dễ trùng lặp, cơ chế chuyển giao tri thức kém hiệu quả.

Nhóm điểm nghẽn thứ hai đến từ chính sách phân tán, do chưa có dữ liệu chuẩn hóa phục vụ đánh giá. Hệ thống giám sát tập trung chưa hình thành khiến khung đo lường thiếu nhất quán, thời gian phản ứng chính sách chậm và các quyết định thiếu cơ sở bằng chứng.

Điểm nghẽn thứ ba là khoảng cách tác động kinh tế. Dù theo OECD, mỗi 1 USD đầu tư vào startup đổi mới có thể tạo ra 5-7 USD giá trị kinh tế, Việt Nam vẫn chưa khai thác được hiệu ứng này do phân bổ vốn chưa hiệu quả và nguồn lực chưa được sử dụng tối ưu.

Từ thực trạng nêu trên, ông Đông đề xuất sáu trụ cột giải pháp cốt lõi nhằm xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp vận hành hiệu quả và bền vững.

Trụ cột thứ nhất là cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và cơ sở dữ liệu quốc gia, hướng đến chuẩn hóa và kết nối dữ liệu theo thời gian thực giữa các chủ thể, tạo nguồn thông tin thống nhất cho toàn bộ hoạt động khởi nghiệp.

Thứ hai, cần xây dựng mạng lưới cố vấn và các chương trình đào tạo thông qua một “chợ kiến thức” thông minh, giúp startup tiếp cận đúng chuyên gia, đúng thời điểm.

Thứ ba là phát triển dịch vụ hỗ trợ toàn diện, bao gồm pháp lý, nhân lực, kỹ năng và chiến lược thị trường cho doanh nghiệp ở từng giai đoạn.

Thứ tư là huy động vốn và dịch vụ tài chính, với nhiều kênh như vốn cộng đồng, quỹ đầu tư mạo hiểm và quỹ đầu tư của Chính phủ nhằm đa dạng hóa nền tảng tài chính cho startup.

Thứ năm, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của công nghệ cốt lõi và đổi mới, đặc biệt là AI, Blockchain và Web3, nhằm tạo thế hệ mô hình vận hành mới minh bạch và hiệu quả hơn.

Trụ cột cuối cùng là giám sát và phản hồi chính sách dựa trên dữ liệu và các chỉ số đo lường rõ ràng, giúp cơ quan quản lý kịp thời điều chỉnh chính sách theo thực tiễn. Ông Đông cho rằng một hệ sinh thái khởi nghiệp muốn phát triển phải được vận hành trên nền tảng minh bạch, kết nối dữ liệu thời gian thực và có sự tham gia đồng bộ của mọi thành phần.

Cũng trong khuôn khổ sự kiện, Mạng lưới AI mở, kết nối toàn cầu (AION) đã chính thức được ra mắt. Đây là sáng kiến nhằm thúc đẩy hợp tác lâu dài giữa các tổ chức trong nước và quốc tế, hướng tới mục tiêu kết nối trí tuệ Việt Nam với thế giới.

AION đặt trọng tâm xây dựng một cộng đồng chia sẻ tri thức, tài nguyên và kinh nghiệm; đồng thời đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong doanh nghiệp, giáo dục và hoạt động đổi mới sáng tạo. Mạng lưới cũng hướng tới nâng cao năng lực nghiên cứu, phát triển mô hình và triển khai các giải pháp AI ở quy mô quốc gia.

Với định hướng đó, AION được kỳ vọng trở thành nền tảng quan trọng trong tiến trình xây dựng hạ tầng dữ liệu khởi nghiệp quốc gia, góp phần thúc đẩy hệ sinh thái công nghệ Việt Nam vươn tầm khu vực và quốc tế.