Báo chí công nghệ: Không chỉ thông tin, mà còn truyền cảm hứng

Báo chí giữ vai trò cầu nối quan trọng giữa khoa học công nghệ (KH&CN) và xã hội, giúp chuyển tải những tri thức phức tạp thành thông tin dễ hiểu, gần gũi với công chúng. Không chỉ tuyên truyền, phổ biến đường lối chính sách phát triển KH&CN, thành tựu nghiên cứu, báo chí còn định hướng dư luận, khơi dậy niềm tin và cảm hứng sáng tạo trong cộng đồng. Trong kỷ nguyên số, báo chí KH&CN chính là lực đẩy mềm, góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Cần coi trọng hơn nữa vấn đề an ninh mạng trong các cơ quan báo chí Trợ lý báo chí trong thời đại số Báo chí và hành trình chuyển mình của người cầm bút trong thời đại kỷ nguyên số

Kinh nghiệm truyền thông của các tạp chí KH và CN trên thế giới

Trong bối cảnh bùng nổ thông tin hiện nay, điều khiến các tạp chí khoa học công nghệ hàng đầu thế giới như Nature, Science, MIT Technology Review, IEEE Spectrum hay Scientific American duy trì được ảnh hưởng sâu rộng không chỉ nằm ở chất lượng nội dung, mà còn ở phương pháp truyền thông thông minh và thích nghi với thời đại.

Một điểm chung dễ thấy nhất là khả năng cân bằng giữa tính chuyên môn và đại chúng. Thay vì chỉ hướng đến giới học thuật, họ biết phân tầng nội dung để phục vụ cả nhà nghiên cứu, sinh viên, và công chúng yêu khoa học. Những khái niệm phức tạp được trình bày bằng ngôn ngữ đơn giản, ví dụ gần gũi, đồ họa sinh động, giúp “đưa khoa học xuống mặt đất” mà không làm mất đi chiều sâu.

Thứ hai, các tạp chí này luôn “sống cùng thời đại”. Họ cập nhật nhanh các xu hướng công nghệ mới như AI, vật liệu lượng tử, công nghệ sinh học,... Không chỉ đưa tin, họ còn dự báo, phân tích tác động, đặt ra vấn đề đạo đức - từ đó dẫn dắt dư luận, gợi mở góc nhìn dài hạn.

Đặc biệt, sức mạnh truyền thông đa nền tảng chính là bước chuyển mình chiến lược. Các tạp chí không chỉ tồn tại dưới dạng in hay PDF mà còn có video, podcast, infographic tương tác, mạng xã hội, thậm chí cả TikTok. Mỗi nền tảng là một “cánh tay nối dài” đưa tri thức khoa học tiếp cận số đông theo cách linh hoạt và hấp dẫn.

Một yếu tố then chốt khác là khả năng “kể chuyện khoa học” biến một công trình nghiên cứu thành câu chuyện con người, hành trình khám phá, hay một vấn đề toàn cầu có chiều sâu nhân văn. Chính điều này làm nên chất “đặc biệt” của báo chí khoa học, đó là không chỉ thông tin, mà còn truyền cảm hứng.

Sau cùng, không thể thiếu đội ngũ biên tập viên có nền tảng liên ngành - hiểu khoa học, có kinh nghiệm về truyền thông và nhạy bén xã hội. Cộng với chiến lược xây dựng cộng đồng độc giả trung thành, các tạp chí KH và CN hàng đầu đang chứng minh rằng: truyền thông khoa học không khô khan, nếu được làm đúng cách, nó hoàn toàn có thể trở thành một sức mạnh mềm có ảnh hưởng đến xã hội.

Đối với mỗi quốc gia, tuyên truyền cho việc phát triển KH và CN không chỉ là công cụ nâng cao nhận thức cộng đồng mà còn là chiến lược thúc đẩy đổi mới sáng tạo quốc gia. Truyền thông hiệu quả giúp hình thành môi trường xã hội ủng hộ nghiên cứu, ứng dụng, khơi dậy đam mê khoa học trong thế hệ trẻ và tạo nền tảng nhân lực cho tương lai. Đồng thời, nó góp phần xây dựng hình ảnh quốc gia hiện đại, chủ động hội nhập và có năng lực cạnh tranh toàn cầu. Việc truyền thông đúng hướng còn giúp giảm thiểu khoảng cách giữa chính sách - khoa học - doanh nghiệp - người dân, từ đó thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển bền vững.

Báo chí công nghệ: Không chỉ thông tin, mà còn truyền cảm hứng

Báo chí KH và CN Việt Nam trong thời đại 4.0 - Nhìn lại để bứt phá

Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang định hình lại toàn bộ đời sống kinh tế - xã hội, báo chí KH và CN Việt Nam được kỳ vọng trở thành một kênh truyền thông chiến lược, góp phần lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo, thúc đẩy phát triển hệ sinh thái tri thức quốc gia. Tuy nhiên, khi đánh giá hiệu quả hoạt động hiện nay của lĩnh vực này, có thể thấy bức tranh vẫn tồn tại những mảng sáng tối đan xen.

Về mặt tích cực, nhiều cơ quan báo chí, tạp chí chuyên ngành KH và CN đã chủ động chuyển mình, tận dụng nền tảng số để đa dạng hóa cách tiếp cận độc giả. Một số cơ quan báo chí đã bước đầu xây dựng được các tuyến bài chuyên sâu, cập nhật xu hướng công nghệ mới, phỏng vấn chuyên gia, truyền tải kiến thức theo lối kể chuyện hấp dẫn. Đặc biệt, một số chương trình truyền hình như “Sống kết nối”, “Nhà sáng chế”, “Khởi nghiệp công nghệ”,... cũng đã tạo ra hiệu ứng xã hội tích cực, giúp khoa học đến gần hơn với công chúng.

Tuy vậy, hoạt động báo chí KH và CN vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Trước hết là thiếu hụt nguồn nhân lực chuyên môn kép - đội ngũ nhà báo vừa hiểu công nghệ, vừa giỏi nghiệp vụ truyền thông vẫn còn mỏng. Điều này dẫn đến tình trạng bài viết hoặc quá hàn lâm, khó hiểu, hoặc quá sơ lược, thiếu chiều sâu phân tích. Thứ hai, nhiều tòa soạn còn thiếu nguồn lực tài chính để đầu tư cho công nghệ sản xuất nội dung số (AI, podcast, dữ liệu tương tác,...). Bên cạnh đó, mức độ tương tác với độc giả chưa cao, thiếu tính cộng đồng và chưa hình thành được một hệ sinh thái truyền thông KH và CN mạnh, có ảnh hưởng xã hội rộng rãi.

Một điểm đáng lưu ý là báo chí KH và CN tại Việt Nam hiện vẫn chủ yếu “đưa tin” về sự kiện, sản phẩm, hội thảo,... mà chưa thực sự làm tốt vai trò phân tích, phản biện, định hướng chính sách, những yếu tố cốt lõi để khoa học trở thành động lực phát triển. Ngoài ra, trong cuộc cạnh tranh thông tin khốc liệt với mạng xã hội, báo chí KH và CN cần phải đổi mới mạnh mẽ hơn nữa về hình thức, tốc độ, cũng như khả năng truyền cảm hứng.

Một trong những nhược điểm nổi bật trong định hướng tuyên truyền của các tạp chí KH và CN hiện nay là thiếu tính chiến lược và chiều sâu định hướng xã hội. Nhiều tạp chí vẫn tập trung đưa tin sự kiện, giới thiệu thành tựu hoặc công bố khoa học một cách rời rạc, thiếu sự liên kết nội dung dài hạn, dẫn đến việc thông tin khó tạo được ảnh hưởng sâu rộng hoặc thay đổi nhận thức xã hội. Ngoài ra, tư duy truyền thông còn nặng tính hành chính, thường xoay quanh các chỉ đạo, phong trào, hoặc khẩu hiệu, mà chưa chú trọng đúng mức vào tính phản biện, phân tích chính sách hay khai thác các vấn đề “nóng” dưới góc nhìn khoa học. Hệ quả là tạp chí KH và CN khó thu hút độc giả phổ thông, đặc biệt là giới trẻ - lực lượng nòng cốt trong đổi mới sáng tạo. Sự thiếu linh hoạt về hình thức thể hiện (ít đa phương tiện, nội dung khô cứng, chậm cập nhật) càng khiến vai trò dẫn dắt của các tạp chí KH và CN bị mờ nhạt trong dòng chảy truyền thông hiện đại.

Có thể nói, báo chí KH và CN Việt Nam đang đứng trước ngưỡng cửa của cơ hội bứt phá nếu biết tận dụng sức mạnh công nghệ mới, đầu tư đúng hướng vào nội dung và con người. Trong thời đại 4.0, truyền thông KH và CN không chỉ là nhiệm vụ thông tin mà còn là sứ mệnh khai phóng tri thức, kiến tạo niềm tin và khơi dậy tinh thần sáng tạo vì tương lai đất nước.

Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của mọi quốc gia trên thế giới. Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia khẳng định, đây là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để Việt Nam phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc.

Các cơ quan báo chí KH và CN cần nhận thức sâu sắc rằng Nghị quyết 57-NQ/TW không chỉ đơn thuần là một văn bản chiến lược về phát triển KH và CN, mà còn là cơ hội lớn để khẳng định lại vai trò, vị thế và sứ mệnh đặc thù của báo chí KH và CN trong tiến trình phát triển đất nước.

Việc tuyên truyền về nghị quyết này không thể dừng lại ở mức truyền đạt thông tin một chiều mà cần được thực hiện bằng cách tiếp cận chủ động, sáng tạo, diễn giải sâu sắc những nội dung, mục tiêu và giải pháp được nêu trong nghị quyết, từ đó kết nối chặt chẽ với thực tiễn triển khai ở các ngành, địa phương và cộng đồng khoa học. Báo chí KH và CN cần trở thành cầu nối hiệu quả giữa các nhà hoạch định chính sách, giới nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ và toàn xã hội, đóng vai trò phản ánh tiếng nói đa chiều từ thực tiễn, thúc đẩy quá trình hoàn thiện và thực thi chính sách.

Đồng thời, để nghị quyết đi vào cuộc sống một cách hiệu quả, báo chí KH và CN phải thực hiện tốt vai trò dẫn dắt nhận thức xã hội, phát hiện và lan tỏa những mô hình đổi mới sáng tạo tiêu biểu, khơi gợi niềm tin và cảm hứng trong cộng đồng. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh vai trò phản biện chính sách, thông qua các tuyến bài phân tích các “nút thắt” trong triển khai nghị quyết như thủ tục hành chính, cơ chế tài chính, tổ chức thực hiện. Về mặt hình thức, báo chí KH và CN cần mạnh dạn đổi mới, ứng dụng các công nghệ truyền thông hiện đại, phát triển nội dung trên nền tảng số, đa phương tiện, để tiếp cận hiệu quả hơn với độc giả, đặc biệt là giới trẻ và cộng đồng khởi nghiệp sáng tạo. Nếu thực hiện đúng vai trò và sứ mệnh, báo chí KH và CN sẽ trở thành lực đẩy mạnh mẽ góp phần hiện thực hóa Nghị quyết 57, đưa khoa học - công nghệ - đổi mới sáng tạo thực sự trở thành động lực cốt lõi cho sự phát triển bền vững của đất nước trong giai đoạn mới.

Tiến Dũng

Tudonghoangaynay.vn

Tin bài khác

Nhận định phiên giao dịch ngày 1/10: VN-Index tích lũy sau giai đoạn tăng mạnh

Thị trường 01/10/2025 05:05

Phiên giao dịch ngày 30/9 khép lại với sắc đỏ chiếm ưu thế, VN-Index mất gần 5 điểm trong bối cảnh khối ngoại tiếp tục bán ròng mạnh. Diễn biến giằng co giữa bên mua và bên bán cho thấy xu hướng ngắn hạn chưa rõ ràng, trong khi thị trường đang trong giai đoạn tích lũy sau nhịp tăng mạnh quý III.

Nâng tăng trưởng thương mại điện tử lên 25,5%, Bộ Công thương đặt mục tiêu lớn cho kinh tế vĩ mô

Thị trường 01/10/2025 04:07

Bộ Công Thương vừa có văn bản số 7291/BCT-KHTC gửi Bộ Tài chính, triển khai Nghị quyết 230/NQ-CP (10/8/2025) và Nghị quyết 226/NQ-CP (5/8/2025) của Chính phủ về mục tiêu tăng trưởng các ngành, lĩnh vực, địa phương. Theo đó, kịch bản tăng trưởng của ngành Công Thương được xây dựng để góp phần bảo đảm tăng trưởng kinh tế cả nước năm 2025 đạt 8,3 - 8,5%. Nâng tăng trưởng thương mại điện tử lên 25,5%.

Robot nano - Khắc tinh tương lai của tế bào ung thư

Kỹ thuật robot 01/10/2025 04:04

Trong khi y học thế giới vẫn trăn trở với bài toán ung thư “ẩn mình” vốn gây khó khăn cho hệ miễn dịch vì đặc tính khó phát hiện, các nhà khoa học Trung Quốc đã phát triển thành công một loại robot nano có khả năng đánh dấu chính xác tế bào ung thư. Nhờ đó, cơ thể có thể dễ dàng nhận diện và tiêu diệt khối u, mở ra hướng đi mới cho các liệu pháp điều trị thông minh và giảm thiểu tác dụng phụ.

Dự thảo Luật Giáo dục đặt vấn đề nên bỏ hay giữ kỳ thi tốt nghiệp THPT toàn quốc

Đào tạo 30/09/2025 23:45

Chiều 29/9, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chủ trì Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lấy ý kiến về dự thảo luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục.

ICR 2025: Sự kiện hướng đến kỷ niệm 60 năm thành lập Học viện Kỹ thuật quân sự

Sự kiện 30/09/2025 21:05

Thành phố Hà Nội, Việt Nam - một đô thị năng động, giàu bản sắc văn hóa và đang trên đà phát triển mạnh mẽ sẽ là nơi đăng cai Hội nghị Quốc tế lần thứ 10 về Kỹ thuật robot, robot cộng tác, và robot tương tác (ICR 2025), diễn ra từ ngày 10 đến 13 tháng 11 năm 2025.

Tử vi vòng quay công nghệ 1/10/2025: Tuổi Tý trở nên nóng nảy, tuổi Tỵ phát triển tốt đẹp

Tin hay không tin 30/09/2025 17:45

Những bí ẩn của khoa học đời sống là "món ăn" tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Tử vi vòng quay công nghệ xem tử vi 12 con giáp ngày 1/10/2025 cho tất cả các tuổi nhằm dự đoán vận hạn về công danh, tiền bạc, tình duyên, sức khỏe...

Thị trường chứng khoán ngày 30/9: Thanh khoản cải thiện, thị trường vẫn chìm trong sắc đỏ

Thị trường 30/09/2025 17:45

Phiên giao dịch cuối tháng 9 chứng kiến VN Index giảm 4,78 điểm về 1.661,7 điểm, bất chấp thanh khoản cải thiện lên hơn 32 nghìn tỷ đồng. Số mã giảm áp đảo, khối ngoại bán ròng hơn 1.300 tỷ, phản ánh tâm lý thận trọng của nhà đầu tư trước ngưỡng kháng cự quan trọng.

Bùng nổ tự động hóa đóng gói kho bãi và cuối dây chuyền

Tự động hóa công nghiệp 30/09/2025 15:13

Thị trường tự động hóa đóng gói cuối dây chuyền (EoL) và nhà kho toàn cầu đang bước vào giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ. Theo báo cáo mới nhất của Interact Analysis, giá trị thị trường này sẽ tăng từ 5,1 tỷ USD năm 2024 lên 7,5 tỷ USD vào năm 2029, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) 7,9%.

Hà Nội: Khánh thành phòng thực hành giáo dục STEM tại Trường THCS Tây Mỗ

Đào tạo 30/09/2025 15:13

Sáng 29/9, Trường THCS Tây Mỗ (Hà Nội) tổ chức Lễ khánh thành phòng thực hành giáo dục STEM với sự tham dự của Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn cùng lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương và Tập đoàn PetroVietnam. Sự kiện đánh dấu bước tiến mới trong đổi mới phương pháp dạy học, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.

Ngành KHCN bước vào giai đoạn mới với 6 định hướng chiến lược

Sự kiện 30/09/2025 15:12

Tại Đại hội Thi đua yêu nước lần thứ I của ngành, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng thay mặt Bộ Khoa học và Công nghệ phát động phong trào thi đua yêu nước lần thứ I của ngành trong giai đoạn mới, với 6 định hướng chiến lược, dài hạn.

Xem thêm