Báo chí công nghệ: Không chỉ thông tin, mà còn truyền cảm hứng

Báo chí giữ vai trò cầu nối quan trọng giữa khoa học công nghệ (KH&CN) và xã hội, giúp chuyển tải những tri thức phức tạp thành thông tin dễ hiểu, gần gũi với công chúng. Không chỉ tuyên truyền, phổ biến đường lối chính sách phát triển KH&CN, thành tựu nghiên cứu, báo chí còn định hướng dư luận, khơi dậy niềm tin và cảm hứng sáng tạo trong cộng đồng. Trong kỷ nguyên số, báo chí KH&CN chính là lực đẩy mềm, góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Cần coi trọng hơn nữa vấn đề an ninh mạng trong các cơ quan báo chí Trợ lý báo chí trong thời đại số Báo chí và hành trình chuyển mình của người cầm bút trong thời đại kỷ nguyên số

Kinh nghiệm truyền thông của các tạp chí KH và CN trên thế giới

Trong bối cảnh bùng nổ thông tin hiện nay, điều khiến các tạp chí khoa học công nghệ hàng đầu thế giới như Nature, Science, MIT Technology Review, IEEE Spectrum hay Scientific American duy trì được ảnh hưởng sâu rộng không chỉ nằm ở chất lượng nội dung, mà còn ở phương pháp truyền thông thông minh và thích nghi với thời đại.

Một điểm chung dễ thấy nhất là khả năng cân bằng giữa tính chuyên môn và đại chúng. Thay vì chỉ hướng đến giới học thuật, họ biết phân tầng nội dung để phục vụ cả nhà nghiên cứu, sinh viên, và công chúng yêu khoa học. Những khái niệm phức tạp được trình bày bằng ngôn ngữ đơn giản, ví dụ gần gũi, đồ họa sinh động, giúp “đưa khoa học xuống mặt đất” mà không làm mất đi chiều sâu.

Thứ hai, các tạp chí này luôn “sống cùng thời đại”. Họ cập nhật nhanh các xu hướng công nghệ mới như AI, vật liệu lượng tử, công nghệ sinh học,... Không chỉ đưa tin, họ còn dự báo, phân tích tác động, đặt ra vấn đề đạo đức - từ đó dẫn dắt dư luận, gợi mở góc nhìn dài hạn.

Đặc biệt, sức mạnh truyền thông đa nền tảng chính là bước chuyển mình chiến lược. Các tạp chí không chỉ tồn tại dưới dạng in hay PDF mà còn có video, podcast, infographic tương tác, mạng xã hội, thậm chí cả TikTok. Mỗi nền tảng là một “cánh tay nối dài” đưa tri thức khoa học tiếp cận số đông theo cách linh hoạt và hấp dẫn.

Một yếu tố then chốt khác là khả năng “kể chuyện khoa học” biến một công trình nghiên cứu thành câu chuyện con người, hành trình khám phá, hay một vấn đề toàn cầu có chiều sâu nhân văn. Chính điều này làm nên chất “đặc biệt” của báo chí khoa học, đó là không chỉ thông tin, mà còn truyền cảm hứng.

Sau cùng, không thể thiếu đội ngũ biên tập viên có nền tảng liên ngành - hiểu khoa học, có kinh nghiệm về truyền thông và nhạy bén xã hội. Cộng với chiến lược xây dựng cộng đồng độc giả trung thành, các tạp chí KH và CN hàng đầu đang chứng minh rằng: truyền thông khoa học không khô khan, nếu được làm đúng cách, nó hoàn toàn có thể trở thành một sức mạnh mềm có ảnh hưởng đến xã hội.

Đối với mỗi quốc gia, tuyên truyền cho việc phát triển KH và CN không chỉ là công cụ nâng cao nhận thức cộng đồng mà còn là chiến lược thúc đẩy đổi mới sáng tạo quốc gia. Truyền thông hiệu quả giúp hình thành môi trường xã hội ủng hộ nghiên cứu, ứng dụng, khơi dậy đam mê khoa học trong thế hệ trẻ và tạo nền tảng nhân lực cho tương lai. Đồng thời, nó góp phần xây dựng hình ảnh quốc gia hiện đại, chủ động hội nhập và có năng lực cạnh tranh toàn cầu. Việc truyền thông đúng hướng còn giúp giảm thiểu khoảng cách giữa chính sách - khoa học - doanh nghiệp - người dân, từ đó thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển bền vững.

Báo chí công nghệ: Không chỉ thông tin, mà còn truyền cảm hứng

Báo chí KH và CN Việt Nam trong thời đại 4.0 - Nhìn lại để bứt phá

Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang định hình lại toàn bộ đời sống kinh tế - xã hội, báo chí KH và CN Việt Nam được kỳ vọng trở thành một kênh truyền thông chiến lược, góp phần lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo, thúc đẩy phát triển hệ sinh thái tri thức quốc gia. Tuy nhiên, khi đánh giá hiệu quả hoạt động hiện nay của lĩnh vực này, có thể thấy bức tranh vẫn tồn tại những mảng sáng tối đan xen.

Về mặt tích cực, nhiều cơ quan báo chí, tạp chí chuyên ngành KH và CN đã chủ động chuyển mình, tận dụng nền tảng số để đa dạng hóa cách tiếp cận độc giả. Một số cơ quan báo chí đã bước đầu xây dựng được các tuyến bài chuyên sâu, cập nhật xu hướng công nghệ mới, phỏng vấn chuyên gia, truyền tải kiến thức theo lối kể chuyện hấp dẫn. Đặc biệt, một số chương trình truyền hình như “Sống kết nối”, “Nhà sáng chế”, “Khởi nghiệp công nghệ”,... cũng đã tạo ra hiệu ứng xã hội tích cực, giúp khoa học đến gần hơn với công chúng.

Tuy vậy, hoạt động báo chí KH và CN vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Trước hết là thiếu hụt nguồn nhân lực chuyên môn kép - đội ngũ nhà báo vừa hiểu công nghệ, vừa giỏi nghiệp vụ truyền thông vẫn còn mỏng. Điều này dẫn đến tình trạng bài viết hoặc quá hàn lâm, khó hiểu, hoặc quá sơ lược, thiếu chiều sâu phân tích. Thứ hai, nhiều tòa soạn còn thiếu nguồn lực tài chính để đầu tư cho công nghệ sản xuất nội dung số (AI, podcast, dữ liệu tương tác,...). Bên cạnh đó, mức độ tương tác với độc giả chưa cao, thiếu tính cộng đồng và chưa hình thành được một hệ sinh thái truyền thông KH và CN mạnh, có ảnh hưởng xã hội rộng rãi.

Một điểm đáng lưu ý là báo chí KH và CN tại Việt Nam hiện vẫn chủ yếu “đưa tin” về sự kiện, sản phẩm, hội thảo,... mà chưa thực sự làm tốt vai trò phân tích, phản biện, định hướng chính sách, những yếu tố cốt lõi để khoa học trở thành động lực phát triển. Ngoài ra, trong cuộc cạnh tranh thông tin khốc liệt với mạng xã hội, báo chí KH và CN cần phải đổi mới mạnh mẽ hơn nữa về hình thức, tốc độ, cũng như khả năng truyền cảm hứng.

Một trong những nhược điểm nổi bật trong định hướng tuyên truyền của các tạp chí KH và CN hiện nay là thiếu tính chiến lược và chiều sâu định hướng xã hội. Nhiều tạp chí vẫn tập trung đưa tin sự kiện, giới thiệu thành tựu hoặc công bố khoa học một cách rời rạc, thiếu sự liên kết nội dung dài hạn, dẫn đến việc thông tin khó tạo được ảnh hưởng sâu rộng hoặc thay đổi nhận thức xã hội. Ngoài ra, tư duy truyền thông còn nặng tính hành chính, thường xoay quanh các chỉ đạo, phong trào, hoặc khẩu hiệu, mà chưa chú trọng đúng mức vào tính phản biện, phân tích chính sách hay khai thác các vấn đề “nóng” dưới góc nhìn khoa học. Hệ quả là tạp chí KH và CN khó thu hút độc giả phổ thông, đặc biệt là giới trẻ - lực lượng nòng cốt trong đổi mới sáng tạo. Sự thiếu linh hoạt về hình thức thể hiện (ít đa phương tiện, nội dung khô cứng, chậm cập nhật) càng khiến vai trò dẫn dắt của các tạp chí KH và CN bị mờ nhạt trong dòng chảy truyền thông hiện đại.

Có thể nói, báo chí KH và CN Việt Nam đang đứng trước ngưỡng cửa của cơ hội bứt phá nếu biết tận dụng sức mạnh công nghệ mới, đầu tư đúng hướng vào nội dung và con người. Trong thời đại 4.0, truyền thông KH và CN không chỉ là nhiệm vụ thông tin mà còn là sứ mệnh khai phóng tri thức, kiến tạo niềm tin và khơi dậy tinh thần sáng tạo vì tương lai đất nước.

Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của mọi quốc gia trên thế giới. Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia khẳng định, đây là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để Việt Nam phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc.

Các cơ quan báo chí KH và CN cần nhận thức sâu sắc rằng Nghị quyết 57-NQ/TW không chỉ đơn thuần là một văn bản chiến lược về phát triển KH và CN, mà còn là cơ hội lớn để khẳng định lại vai trò, vị thế và sứ mệnh đặc thù của báo chí KH và CN trong tiến trình phát triển đất nước.

Việc tuyên truyền về nghị quyết này không thể dừng lại ở mức truyền đạt thông tin một chiều mà cần được thực hiện bằng cách tiếp cận chủ động, sáng tạo, diễn giải sâu sắc những nội dung, mục tiêu và giải pháp được nêu trong nghị quyết, từ đó kết nối chặt chẽ với thực tiễn triển khai ở các ngành, địa phương và cộng đồng khoa học. Báo chí KH và CN cần trở thành cầu nối hiệu quả giữa các nhà hoạch định chính sách, giới nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ và toàn xã hội, đóng vai trò phản ánh tiếng nói đa chiều từ thực tiễn, thúc đẩy quá trình hoàn thiện và thực thi chính sách.

Đồng thời, để nghị quyết đi vào cuộc sống một cách hiệu quả, báo chí KH và CN phải thực hiện tốt vai trò dẫn dắt nhận thức xã hội, phát hiện và lan tỏa những mô hình đổi mới sáng tạo tiêu biểu, khơi gợi niềm tin và cảm hứng trong cộng đồng. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh vai trò phản biện chính sách, thông qua các tuyến bài phân tích các “nút thắt” trong triển khai nghị quyết như thủ tục hành chính, cơ chế tài chính, tổ chức thực hiện. Về mặt hình thức, báo chí KH và CN cần mạnh dạn đổi mới, ứng dụng các công nghệ truyền thông hiện đại, phát triển nội dung trên nền tảng số, đa phương tiện, để tiếp cận hiệu quả hơn với độc giả, đặc biệt là giới trẻ và cộng đồng khởi nghiệp sáng tạo. Nếu thực hiện đúng vai trò và sứ mệnh, báo chí KH và CN sẽ trở thành lực đẩy mạnh mẽ góp phần hiện thực hóa Nghị quyết 57, đưa khoa học - công nghệ - đổi mới sáng tạo thực sự trở thành động lực cốt lõi cho sự phát triển bền vững của đất nước trong giai đoạn mới.

Tiến Dũng

Tudonghoangaynay.vn

Bài liên quan

Tin bài khác

THPT Chuyên Sư phạm, ngôi trường của những giấc mơ lớn

Đào tạo 18/06/2025 14:27

Từ hơn nửa thế kỷ trước, giữa những năm tháng đất nước còn chìm trong khói lửa chiến tranh, lớp Toán đặc biệt đầu tiên của Đại học Sư phạm Hà Nội ra đời như một mầm xanh hy vọng của giáo dục Việt Nam. Trải qua nhiều giai đoạn phát triển, từ một lớp chuyên Toán sơ khai, Trường THPT Chuyên Sư phạm Hà Nội (thuộc Đại học Sư phạm Hà Nội) nay đã trở thành một trong những cơ sở đào tạo trung học phổ thông danh tiếng nhất cả nước.

Báo chí và hành trình chuyển mình của người cầm bút trong thời đại kỷ nguyên số

Góc nhìn 18/06/2025 05:15

Sự phát triển vượt bậc của công nghệ đã mang đến cả cơ hội lẫn thách thức to lớn cho nghề báo. Những đòi hỏi về kỹ năng đa phương tiện và áp lực thích nghi với công nghệ mới bắt buộc người làm báo trong thời đại kỷ nguyên số phải vươn mình chuyển đổi.

Nhận định phiên giao dịch ngày 18/6: Lưu ý áp lực chốt lời ngắn hạn

Thị trường 18/06/2025 05:05

Thị trường tiếp tục duy trì đà phục hồi với sắc xanh lan tỏa trên diện rộng, đặc biệt ở nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn với nhiều mã trụ bứt phá như. Tín hiệu kỹ thuật tích cực, nhưng nhà đầu tư vẫn cần lưu ý áp lực chốt lời ngắn hạn và vùng cản mạnh 1.350–1.360 điểm.

Bamboo Capital báo lãi khủng trước khi cổ phiếu bị hạn chế giao dịch trên sàn chứng khoán

Doanh nghiệp, Doanh nhân 18/06/2025 04:04

Bamboo Capital từng có nửa đầu 2024 đáng kỳ vọng với doanh thu tăng, cơ cấu tài chính cải thiện. Tuy nhiên, đây là thời gian doanh nghiệp có nhiều biến động về cổ đông và nhân sự.

Thị trường trung tâm dữ liệu tăng trưởng "thần tốc"

Trí tuệ nhân tạo 18/06/2025 04:00

Theo báo cáo thường niên thị trường trung tâm dữ liệu toàn cầu 2025 của Cushman & Wakefield vừa phát hành ghi nhận sự bùng nổ của điện toán đám mây và trí tuệ nhân tạo (AI) đã thúc đẩy thị trường trung tâm dữ liệu tăng trưởng "thần tốc". Năm nay, báo cáo tiếp tục phân tích dữ liệu từ 97 thành phố, khẳng định các tiêu chí then chốt để nhà đầu tư rót vốn chủ yếu nhắm đến nguồn điện, quỹ đất và cơ sở hạ tầng.

Gặp nhóm sinh viên chế tạo máy in tampon đạt giải Nhất sinh viên nghiên cứu khoa học

Tự động hóa thật là dễ 17/06/2025 22:26

Vượt lên hơn 700 nghiên cứu khoa học, đề tài “Nghiên cứu thiết kế, chế tạo và điều khiển máy in tampon” của nhóm sinh viên Bộ môn Cơ điện tử - Trường ĐH Giao thông vận tải đã xuất sắc đạt giải Nhất cấp trường và là một trong những đề tài được lựa chọn dự thi cấp Bộ.

Công nghệ thông tin: nền tảng bảo vệ và phát triển doanh nghiệp trong kỷ nguyên số

Số hóa công nghiệp 17/06/2025 17:01

Trong một thế giới mà công nghệ thay đổi từng ngày, doanh nghiệp không còn có thể coi CNTT là một yếu tố hỗ trợ phụ. Đặc biệt tại Greenville, SC nơi cộng đồng doanh nghiệp đang phát triển nhanh chóng, việc có một đội ngũ hỗ trợ CNTT chuyên nghiệp đã trở thành điều kiện bắt buộc để duy trì sự ổn định, bảo mật và tính cạnh tranh.

Thị trường chứng khoán 17/6: Thị trường thử thách vùng 1.350 điểm

Thị trường 17/06/2025 16:58

Thị trường tiếp tục duy trì sắc xanh trong phiên giao dịch ngày 17/6, cho thấy dòng tiền vẫn luân chuyển tích cực. Tuy nhiên, sự xuất hiện của cây nến Doji tại vùng đỉnh 1.350 điểm cho thấy nhiều nhà đầu tư muốn chốt lời để bảo vệ thành quả.

Tử vi vòng quay công nghệ ngày 18/6/2025: Tuổi Mão cơ hội phát tài, tuổi Thìn bị kẻ xấu phá

Tin hay không tin 17/06/2025 16:55

Những bí ẩn của khoa học đời sống là "món ăn" tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Tử vi vòng quay công nghệ xem tử vi 12 con giáp ngày 18/6/2025 cho tất cả các tuổi nhằm dự đoán vận hạn về công danh, tiền bạc, tình duyên, sức khỏe...

Herbalife cùng 12.000 người lan tỏa lối sống lành mạnh

Văn hoá giải trí 17/06/2025 15:52

Herbalife Việt Nam, một trong những Công ty hàng đầu về sức khỏe và thể chất, là nhà Tài Trợ Dinh Dưỡng cho giải chạy VnExpress Marathon Quy Nhơn năm thứ ba liên tiếp.

Xem thêm