Báo chí công nghệ: Không chỉ thông tin, mà còn truyền cảm hứng

Báo chí giữ vai trò cầu nối quan trọng giữa khoa học công nghệ (KH&CN) và xã hội, giúp chuyển tải những tri thức phức tạp thành thông tin dễ hiểu, gần gũi với công chúng. Không chỉ tuyên truyền, phổ biến đường lối chính sách phát triển KH&CN, thành tựu nghiên cứu, báo chí còn định hướng dư luận, khơi dậy niềm tin và cảm hứng sáng tạo trong cộng đồng. Trong kỷ nguyên số, báo chí KH&CN chính là lực đẩy mềm, góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Cần coi trọng hơn nữa vấn đề an ninh mạng trong các cơ quan báo chí Trợ lý báo chí trong thời đại số Báo chí và hành trình chuyển mình của người cầm bút trong thời đại kỷ nguyên số

Kinh nghiệm truyền thông của các tạp chí KH và CN trên thế giới

Trong bối cảnh bùng nổ thông tin hiện nay, điều khiến các tạp chí khoa học công nghệ hàng đầu thế giới như Nature, Science, MIT Technology Review, IEEE Spectrum hay Scientific American duy trì được ảnh hưởng sâu rộng không chỉ nằm ở chất lượng nội dung, mà còn ở phương pháp truyền thông thông minh và thích nghi với thời đại.

Một điểm chung dễ thấy nhất là khả năng cân bằng giữa tính chuyên môn và đại chúng. Thay vì chỉ hướng đến giới học thuật, họ biết phân tầng nội dung để phục vụ cả nhà nghiên cứu, sinh viên, và công chúng yêu khoa học. Những khái niệm phức tạp được trình bày bằng ngôn ngữ đơn giản, ví dụ gần gũi, đồ họa sinh động, giúp “đưa khoa học xuống mặt đất” mà không làm mất đi chiều sâu.

Thứ hai, các tạp chí này luôn “sống cùng thời đại”. Họ cập nhật nhanh các xu hướng công nghệ mới như AI, vật liệu lượng tử, công nghệ sinh học,... Không chỉ đưa tin, họ còn dự báo, phân tích tác động, đặt ra vấn đề đạo đức - từ đó dẫn dắt dư luận, gợi mở góc nhìn dài hạn.

Đặc biệt, sức mạnh truyền thông đa nền tảng chính là bước chuyển mình chiến lược. Các tạp chí không chỉ tồn tại dưới dạng in hay PDF mà còn có video, podcast, infographic tương tác, mạng xã hội, thậm chí cả TikTok. Mỗi nền tảng là một “cánh tay nối dài” đưa tri thức khoa học tiếp cận số đông theo cách linh hoạt và hấp dẫn.

Một yếu tố then chốt khác là khả năng “kể chuyện khoa học” biến một công trình nghiên cứu thành câu chuyện con người, hành trình khám phá, hay một vấn đề toàn cầu có chiều sâu nhân văn. Chính điều này làm nên chất “đặc biệt” của báo chí khoa học, đó là không chỉ thông tin, mà còn truyền cảm hứng.

Sau cùng, không thể thiếu đội ngũ biên tập viên có nền tảng liên ngành - hiểu khoa học, có kinh nghiệm về truyền thông và nhạy bén xã hội. Cộng với chiến lược xây dựng cộng đồng độc giả trung thành, các tạp chí KH và CN hàng đầu đang chứng minh rằng: truyền thông khoa học không khô khan, nếu được làm đúng cách, nó hoàn toàn có thể trở thành một sức mạnh mềm có ảnh hưởng đến xã hội.

Đối với mỗi quốc gia, tuyên truyền cho việc phát triển KH và CN không chỉ là công cụ nâng cao nhận thức cộng đồng mà còn là chiến lược thúc đẩy đổi mới sáng tạo quốc gia. Truyền thông hiệu quả giúp hình thành môi trường xã hội ủng hộ nghiên cứu, ứng dụng, khơi dậy đam mê khoa học trong thế hệ trẻ và tạo nền tảng nhân lực cho tương lai. Đồng thời, nó góp phần xây dựng hình ảnh quốc gia hiện đại, chủ động hội nhập và có năng lực cạnh tranh toàn cầu. Việc truyền thông đúng hướng còn giúp giảm thiểu khoảng cách giữa chính sách - khoa học - doanh nghiệp - người dân, từ đó thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển bền vững.

Báo chí công nghệ: Không chỉ thông tin, mà còn truyền cảm hứng

Báo chí KH và CN Việt Nam trong thời đại 4.0 - Nhìn lại để bứt phá

Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang định hình lại toàn bộ đời sống kinh tế - xã hội, báo chí KH và CN Việt Nam được kỳ vọng trở thành một kênh truyền thông chiến lược, góp phần lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo, thúc đẩy phát triển hệ sinh thái tri thức quốc gia. Tuy nhiên, khi đánh giá hiệu quả hoạt động hiện nay của lĩnh vực này, có thể thấy bức tranh vẫn tồn tại những mảng sáng tối đan xen.

Về mặt tích cực, nhiều cơ quan báo chí, tạp chí chuyên ngành KH và CN đã chủ động chuyển mình, tận dụng nền tảng số để đa dạng hóa cách tiếp cận độc giả. Một số cơ quan báo chí đã bước đầu xây dựng được các tuyến bài chuyên sâu, cập nhật xu hướng công nghệ mới, phỏng vấn chuyên gia, truyền tải kiến thức theo lối kể chuyện hấp dẫn. Đặc biệt, một số chương trình truyền hình như “Sống kết nối”, “Nhà sáng chế”, “Khởi nghiệp công nghệ”,... cũng đã tạo ra hiệu ứng xã hội tích cực, giúp khoa học đến gần hơn với công chúng.

Tuy vậy, hoạt động báo chí KH và CN vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Trước hết là thiếu hụt nguồn nhân lực chuyên môn kép - đội ngũ nhà báo vừa hiểu công nghệ, vừa giỏi nghiệp vụ truyền thông vẫn còn mỏng. Điều này dẫn đến tình trạng bài viết hoặc quá hàn lâm, khó hiểu, hoặc quá sơ lược, thiếu chiều sâu phân tích. Thứ hai, nhiều tòa soạn còn thiếu nguồn lực tài chính để đầu tư cho công nghệ sản xuất nội dung số (AI, podcast, dữ liệu tương tác,...). Bên cạnh đó, mức độ tương tác với độc giả chưa cao, thiếu tính cộng đồng và chưa hình thành được một hệ sinh thái truyền thông KH và CN mạnh, có ảnh hưởng xã hội rộng rãi.

Một điểm đáng lưu ý là báo chí KH và CN tại Việt Nam hiện vẫn chủ yếu “đưa tin” về sự kiện, sản phẩm, hội thảo,... mà chưa thực sự làm tốt vai trò phân tích, phản biện, định hướng chính sách, những yếu tố cốt lõi để khoa học trở thành động lực phát triển. Ngoài ra, trong cuộc cạnh tranh thông tin khốc liệt với mạng xã hội, báo chí KH và CN cần phải đổi mới mạnh mẽ hơn nữa về hình thức, tốc độ, cũng như khả năng truyền cảm hứng.

Một trong những nhược điểm nổi bật trong định hướng tuyên truyền của các tạp chí KH và CN hiện nay là thiếu tính chiến lược và chiều sâu định hướng xã hội. Nhiều tạp chí vẫn tập trung đưa tin sự kiện, giới thiệu thành tựu hoặc công bố khoa học một cách rời rạc, thiếu sự liên kết nội dung dài hạn, dẫn đến việc thông tin khó tạo được ảnh hưởng sâu rộng hoặc thay đổi nhận thức xã hội. Ngoài ra, tư duy truyền thông còn nặng tính hành chính, thường xoay quanh các chỉ đạo, phong trào, hoặc khẩu hiệu, mà chưa chú trọng đúng mức vào tính phản biện, phân tích chính sách hay khai thác các vấn đề “nóng” dưới góc nhìn khoa học. Hệ quả là tạp chí KH và CN khó thu hút độc giả phổ thông, đặc biệt là giới trẻ - lực lượng nòng cốt trong đổi mới sáng tạo. Sự thiếu linh hoạt về hình thức thể hiện (ít đa phương tiện, nội dung khô cứng, chậm cập nhật) càng khiến vai trò dẫn dắt của các tạp chí KH và CN bị mờ nhạt trong dòng chảy truyền thông hiện đại.

Có thể nói, báo chí KH và CN Việt Nam đang đứng trước ngưỡng cửa của cơ hội bứt phá nếu biết tận dụng sức mạnh công nghệ mới, đầu tư đúng hướng vào nội dung và con người. Trong thời đại 4.0, truyền thông KH và CN không chỉ là nhiệm vụ thông tin mà còn là sứ mệnh khai phóng tri thức, kiến tạo niềm tin và khơi dậy tinh thần sáng tạo vì tương lai đất nước.

Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của mọi quốc gia trên thế giới. Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia khẳng định, đây là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để Việt Nam phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc.

Các cơ quan báo chí KH và CN cần nhận thức sâu sắc rằng Nghị quyết 57-NQ/TW không chỉ đơn thuần là một văn bản chiến lược về phát triển KH và CN, mà còn là cơ hội lớn để khẳng định lại vai trò, vị thế và sứ mệnh đặc thù của báo chí KH và CN trong tiến trình phát triển đất nước.

Việc tuyên truyền về nghị quyết này không thể dừng lại ở mức truyền đạt thông tin một chiều mà cần được thực hiện bằng cách tiếp cận chủ động, sáng tạo, diễn giải sâu sắc những nội dung, mục tiêu và giải pháp được nêu trong nghị quyết, từ đó kết nối chặt chẽ với thực tiễn triển khai ở các ngành, địa phương và cộng đồng khoa học. Báo chí KH và CN cần trở thành cầu nối hiệu quả giữa các nhà hoạch định chính sách, giới nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ và toàn xã hội, đóng vai trò phản ánh tiếng nói đa chiều từ thực tiễn, thúc đẩy quá trình hoàn thiện và thực thi chính sách.

Đồng thời, để nghị quyết đi vào cuộc sống một cách hiệu quả, báo chí KH và CN phải thực hiện tốt vai trò dẫn dắt nhận thức xã hội, phát hiện và lan tỏa những mô hình đổi mới sáng tạo tiêu biểu, khơi gợi niềm tin và cảm hứng trong cộng đồng. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh vai trò phản biện chính sách, thông qua các tuyến bài phân tích các “nút thắt” trong triển khai nghị quyết như thủ tục hành chính, cơ chế tài chính, tổ chức thực hiện. Về mặt hình thức, báo chí KH và CN cần mạnh dạn đổi mới, ứng dụng các công nghệ truyền thông hiện đại, phát triển nội dung trên nền tảng số, đa phương tiện, để tiếp cận hiệu quả hơn với độc giả, đặc biệt là giới trẻ và cộng đồng khởi nghiệp sáng tạo. Nếu thực hiện đúng vai trò và sứ mệnh, báo chí KH và CN sẽ trở thành lực đẩy mạnh mẽ góp phần hiện thực hóa Nghị quyết 57, đưa khoa học - công nghệ - đổi mới sáng tạo thực sự trở thành động lực cốt lõi cho sự phát triển bền vững của đất nước trong giai đoạn mới.

Tiến Dũng

Tudonghoangaynay.vn

Tin bài khác

Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam công bố hơn 12.000 công trình nghiên cứu trong 5 năm

Sự kiện 30/07/2025 19:19

Chỉ trong nhiệm kỳ 2020-2025, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã công bố hơn 12.000 công trình nghiên cứu, trong đó có 8.400 bài báo quốc tế. Thành tựu này khẳng định vai trò đầu tàu nghiên cứu khoa học công nghệ của Viện, đóng góp quan trọng vào sự phát triển KHCN quốc gia và nâng tầm vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.

Sinh viên Hàn Quốc hào hứng khám phá môi trường làm việc tại Nhà máy Bia Hà Nội - Mê Linh

Hoạt động doanh nghiệp 30/07/2025 19:15

Ngày 29/7/2025, Nhà máy Bia Hà Nội - Mê Linh (thuộc Tổng công ty CP Bia - Rượu - Nước giải khát Hà Nội - HABECO) đã chào đón hơn 40 sinh viên Hàn Quốc tới tham quan, trải nghiệm trong khuôn khổ chương trình giao lưu quốc tế Blue Ladder, do Tạp chí Tự động hóa Ngày nay phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn tổ chức.

Tử vi vòng quay công nghệ ngày 31/7/2025: Tuổi Sửu vận may tài chính, tuổi Mùi dễ gặp điều xui xẻo

Tin hay không tin 30/07/2025 18:46

Những bí ẩn của khoa học đời sống là "món ăn" tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Tử vi vòng quay công nghệ xem tử vi 12 con giáp ngày 31/7/2025 cho tất cả các tuổi nhằm dự đoán vận hạn về công danh, tiền bạc, tình duyên, sức khỏe...

Thị trường chứng khoán ngày 30/7: Nhóm ngân hàng, chứng khoán hút dòng tiền, VN Index bật tăng hơn 14 điểm

Thị trường 30/07/2025 17:04

Bước qua cú sốc giảm mạnh trước đó, thị trường ngày 30/7 chứng kiến sự trở lại đầy tự tin của dòng tiền thông minh, tập trung vào các cổ phiếu có nền tích lũy tốt và câu chuyện riêng. VN Index bật tăng gần 1%, thanh khoản duy trì ở mức cao, cho thấy kỳ vọng phục hồi đang được nhen nhóm trở lại trong giới đầu tư.

BIDV đồng hành với nữ doanh nhân trên hành trình chuyển đổi số

Hoạt động doanh nghiệp 30/07/2025 17:03

Vừa qua, tại Đà Nẵng, Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) đã đồng hành với Hội đồng Doanh nhân nữ Việt Nam tổ chức Hội thảo “AI và An toàn thông tin trong kỷ nguyên số”. Sự kiện thu hút gần 200 đại biểu từ các cơ quan, hiệp hội và nữ doanh nhân trên cả nước.

Công nghệ đã thay đổi ngành dịch vụ vận tải như thế nào?

Sản phẩm, Giải pháp 30/07/2025 15:49

Sự xuất hiện loại hình xe hợp đồng ứng dụng công nghệ phần mềm như Grab, Be, Gojek,... đã làm thay đổi mạnh mẽ cơ cấu đội xe. Chất lượng phương tiện được cải thiện; doanh nghiệp đầu tư xe đời mới, trang bị điều hòa, wifi, GPS, camera hành trình. Các quy định kỹ thuật cũng được cập nhật theo lộ trình kiểm soát khí thải Euro 4, Euro 5, đặc biệt là với xe tải và xe khách,...

Ngân hàng MB tiếp tục hút vốn qua trái phiếu, lãi suất cao nhất 6,48%/năm

Hoạt động doanh nghiệp 30/07/2025 11:04

MB là một trong số những ngân hàng tích cực chào bán lượng lớn trái phiếu trong năm 2025. Chỉ trong tháng 7/2025, ngân hàng MB "hút" về hơn 2.600 tỷ đồng từ trái phiếu.

Đại diện Cục A05 nêu lý do thành lập Liên minh KOL Việt Nam trên mạng xã hội

An ninh an toàn mạng 30/07/2025 11:04

Ông Nguyễn Tiến Cường, đại diện Cục A05 cho biết, trong tháng 8 tới, việc thành lập Liên minh KOL Việt Nam sẽ được đưa ra tại Hội nghị KOL toàn quốc.

Triển lãm kỷ niệm 80 năm Quốc khánh: Đặt mục tiêu chất lượng cao nhất

Văn hoá giải trí 30/07/2025 07:14

Triển lãm "80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc" dự kiến sẽ là dấu ấn văn hóa đặc biệt nhân dịp kỷ niệm Quốc khánh lần thứ 80.

Sân chơi Robocon ORC 2025: Nơi đam mê công nghệ bừng sáng

Giáo dục 30/07/2025 07:14

Vòng Chung kết cuộc thi Robocon ORC toàn quốc 2025 chính thức diễn ra trong hai ngày 26-27/7 tại Trường Đại học Bách khoa - Đại học Bách khoa Thành phố Hồ Chí Minh (cơ sở 2), quy tụ gần 170 đội thi đến từ các cấp tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông và đại học trên toàn quốc.

Xem thêm