Chuyện Tết thời bao cấp

Đến nay, sự nghiệp đổi mới đã thực hiện được 40 năm. Xã hội bây giờ đã phát triển đến mức mà thế hệ trẻ ngày nay, nói đến chuyện thời bao cấp thì họ không thể tin nổi và cho rằng “các ông bà cứ thổi phồng về sự

Với những người thuộc thế hệ U70 như chúng tôi, thì quả thật, ký ức về những năm tháng của thời bao cấp - đặc biệt là vào dịp năm hết Tết đến - không bao giờ có thể phai mờ.

Xếp hàng mua thực phẩm là đặc trưng của thời bao cấp. Ảnh: Nguyễn Trọng Tạo

Bây giờ, chỉ cần trong túi có tiền là người ta có thể sắm Tết mà không cần bước ra chợ. Bởi lẽ, hàng hóa bán online đầy rẫy đủ loại, gọi điện là mang đến tận nhà, thậm chí, nếu mở ra không ưng ý thì được trả lại,...

Nhưng thời bao cấp, đặc biệt là vào những năm đất nước vô cùng khốn khó từ năm 1978 - 1986, Tết đúng là dịp “ông vải thì mừng, con cháu thì lo”.

Ảnh phục dựng về quầy bán tranh, hoa Tết thời kỳ ấy. Nguồn: Kienthuc.net.vn

Vậy Tết thời bao cấp là thế nào?

Trước hết, nghỉ Tết chỉ được 03 ngày, từ 29 hoặc 30 Tết đến mùng 2 Tết, mùng 3 lại đi làm bình thường. Cảnh tượng khủng khiếp nhất là tại các bến xe, bến tàu.

Ở Ga Hà Nội, người ta xếp hàng dài cả km để mua được vé đi tàu hỏa; còn tại các bến xe cũng vậy, những chuyến xe chở người về quê ăn Tết lèn chặt như “xếp cá hộp”.

Với những công chức, những người ở thủ đô được ăn gạo nhà nước, thì việc sắm Tết phải chuẩn bị từ trước đó cả tháng.

Nào là phải đi xếp hàng mua củi, mua than - mà ngày Tết, mỗi nhân khẩu sẽ được thêm 5 cân củi hoặc than. Để mua được than hay củi, có khi phải xếp hàng từ tờ mờ đất và mất khoảng nửa ngày thì mới mua được vài chục cân than hoặc củi.

Rồi tiếp theo, phải đi xếp hàng đong gạo theo sổ. Cán bộ công chức cao lắm thì được 17 cân gạo/tháng, còn những người ăn theo trong gia đình thì được 13 hoặc 11 cân. Nhưng gạo cũng chỉ được 50%, còn lại phải ăn mì sợi hoặc hạt bo bo hay ngô xay, thậm chí cả khoai lang, khoai tây,...

Ngày Tết, mỗi người được 1 cân gạo nếp và đi xếp hàng nửa ngày mới đến lượt. Cay đắng nhất khi gần đến lượt mình thì được thông báo là hết gạo. Cảnh người dân khóc lóc ở các cửa hàng gạo là chuyện thường thấy.

Mua được gạo về, bắt đầu lo đi xếp hàng để mua tiêu chuẩn Tết là các túi mua hàng. Ngày ấy, mỗi người, mỗi gia đình tùy theo số khẩu nhiều hay ít mà được 1 túi hàng Tết to hay nhỏ. Ví dụ, một gia đình 7 ngày thì được 1 túi mua hàng bao gồm: 1,5 lạng bóng bì; 2 gói trà Hồng Đào hoặc Thanh Tâm; 2 bao thuốc lá Tam Đảo, 1 bao Điện Biên và 1 bao Trường Sơn; 2 hộp mứt, 1 gói bích quy Thanh Thảo; 1 gói mì chính khoảng 15 gram; vài ba con mực khô; 1 bánh pháo Tết dài khoảng 50 cm,...

Còn về thực phẩm, ngày Tết mỗi người được thêm 3 lạng thịt và cả nhà dồn góp lại đi mua thịt về để gói bánh chưng. Nhưng để có thịt gói được bánh chưng cũng không hề đơn giản, phải đi xếp hang từ sớm, và gia đình nào có điều kiện mới gói được nồi bánh chưng 5 - 7 cái rồi mang đi thuê luộc.

Thịt lợn - nếu ai mua thịt thủ, sườn, chân giò thì được gấp rưỡi, nhưng cũng chỉ nhà nào “kha khá” thì mới dám mua các loại thịt này, còn lại phải cố mua được loại thịt nào nhiều mỡ để còn rán mỡ ăn dần.

Thời điểm sắp Tết, cán bộ công chức khổ nhất khi chờ đồng lương. Nhiều cơ quan xếp hàng ở ngân hàng phải mất cả tuần, bởi ở các ngân hàng, tiền luôn luôn thiếu. Còn khái niệm thưởng Tết ngày ấy hầu như không có, được đồng lương hoặc thậm chí được lĩnh lương trước nửa tháng đã là may mắn lắm rồi.

Trong 3 ngày Tết, cũng chỉ dám có 1 bữa cúng tất niên và bữa khai xuân vào sáng mùng 1 là có tương đối đủ các món như bánh chưng, thịt mỡ, dưa hành; nhà nào sang hơn thì có bát thịt đông, có đĩa bóng xào với súp lơ hay su hào; sang nữa thì có được khoanh giò và đĩa thịt gà luộc,... còn các bữa khác thì lại rất bình thường, có tí thịt là may mắn rồi.

Chợ hoa ngày Tết Hà Nội năm 1982. Ảnh: Michel Blanchard

Cảnh đông vui tấp nập nhất là khi người ta đi chợ Tết vào ngày 29 hoặc sáng 30, mà cũng chủ yếu tập trung ở chợ hoa phố Hàng Lược. Nhà nào mua được cành đào cắm tết thì coi như đã có mùa xuân.

Ngày ấy, tôi là thanh niên đang độ tuổi luôn “ăn không biết no, ngủ không biết chán”. Tuổi trẻ thì sức ăn sao khủng khiếp thế! Ước mơ lớn nhất của tôi trong những năm tháng ấy là ngày 30 Tết được ăn 1 bữa thịt lợn cho “chán mồm”. Thế nào là “chán”? Có nghĩa là ăn thịt lợn luộc chấm nước mắm khi nào thấy buồn ở mang tai, có nghĩa là ngấy rồi.

Sở dĩ nhà tôi còn được ăn một bữa thịt lợn cho “chán mồm” vì ở quê, mẹ tôi thường nuôi 1 con lợn; khi dịp Tết đến, vài ba nhà chung nhau mổ con lợn tầm dăm chục cân. Mổ được con lợn chia nhau từng tí một, rồi thịt mỡ phải rán để dành; xương lợn phải băm thật nhuyễn rồi trộn muối mặn, giã riềng rang khô để ăn sau này.

Ngày ấy, sức như tôi ăn hết 1 cái bánh chưng to là chuyện bình thường. Tôi nhớ khi đi bộ đội ở Lào, có những lúc tôi ăn được 7 bát cơm hoặc ăn hết 3 phong lương khô 702, còn loại bánh mì 225 gram thì ăn hết 4 cái liền là chuyện... vặt.

Những năm tháng đó, cảm giác thèm được một bữa ăn no, thèm được một bữa ăn có thịt có cá là cảm giác thường trực. Mà ngày ấy, cái gì cũng cần tem phiếu, thậm chí đi mua rau cũng phải có tem phiếu.

Năm 1982, tôi từ bộ đội chuyển về làm phóng viên báo Công an nhân dân, cứ cách Tết 1 tuần là huy động cán bộ phóng viên, ai có mối quan hệ nào thì cố gắng “chạy chọt” kiếm thực phẩm về cho anh em. Người thì xin được vài ba tạ su hào, người thì xin mua được dăm chục cân cá mè đánh ở hồ Tây,... Còn tôi, có năm xin được hẳn 1 con lợn 70 cân mang về cho tòa soạn gần 50 người.

Ông đồ cho chữ trên vỉa hè đầu năm mới.

Người chia thịt lợn giỏi nhất của báo Công an nhân dân thời đó là anh Đặng Lân - cán bộ phòng Thư ký tòa soạn, chuyên thiết kế làm maquette báo. Anh Lân chia thịt lợn giỏi đến mức mà chia hàng chục suất nhưng suất nào cũng có tim, gan, lòng non lòng già đủ cả,...

Nhưng Tết Hà Nội hồi ấy lại cũng có một nỗi hãi hùng, đó là nạn đốt pháo. Sợ nhất là lúc Giao thừa, nhà nhà đốt pháo, người người đốt pháo, bầu không khí như đặc lại bởi khói pháo. Khói pháo ngửi thoang thoảng thì thấy thơm thơm, cũng có chút thi vị; nhưng nếu đốt quá nhiều thì cảm thấy tức thở, ngột ngạt và trong tai lúc nào cũng lùng bùng bởi âm thanh chát chúa của pháo. Đi ra đường hãi nhất là bị trẻ con ném pháo vào người.

Tết ngày ấy, đêm 30 cũng chẳng làm gì có pháo hoa như bây giờ, cũng không có chương trình truyền hình Táo quân hay văn nghệ Tết mà cùng lắm là được nghe Chủ tịch nước chúc Tết qua đài phát thanh.

Bây giờ, nhiều người lại nhớ Tết xưa và cho rằng đó mới thực sự “là Tết”, là mang hồn cốt của văn hóa dân tộc, là nét đẹp của phong tục tập quán. Thật ra, nếu như bây giờ cho quay trở lại Tết như ngày đó, chắc chắn sẽ “phát điên”!

Nguyễn Như Phong

tudonghoangaynay.vn

Tin bài khác

Trường Cao đẳng Công nghệ Cao Hà Nội: Vững vàng vị thế mới, vươn tới tầm cao mới

Giáo dục 30/01/2025 21:10

Đào tạo nguồn nhân lực vững chuyên môn, giỏi kỹ năng nghề, theo sát nhu cầu thị trường lao động là mục tiêu hướng đến của Trường Cao đẳng Công nghệ Cao Hà Nội (HHT).

Những đột phá mạnh mẽ của Nghị quyết 57

Sự kiện 30/01/2025 16:16

Trong bối cảnh của cuộc cách mạng Chuyển đổi số, lần đầu tiên tại Nghị quyết 57, khoa học, công nghệ cùng với đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số được đặt lên vị trí "đột phá quan trọng hàng đầu" với những mục tiêu cùng các giải pháp quyết liệt chưa từng có.

Khát vọng vươn mình của Thủ đô trong kỷ nguyên mới

Kỷ nguyên mới 30/01/2025 11:11

Xuân Ất Tỵ 2025 đã về trên mảnh đất nghìn năm văn hiến, nơi lắng đọng hào khí Thăng Long, hồn thiêng sông núi, kết tinh và tỏa sáng trí tuệ Việt Nam, lương tri và phẩm giá con người.

Nhân lực Điện tử công suất: Doanh nghiệp cần nhưng nhà trường chưa đào tạo đủ

Đào tạo 30/01/2025 10:10

Điện tử công suất là một trong những lĩnh vực quan trọng trong ngành kỹ thuật điện tử, tập trung vào việc nghiên cứu và ứng dụng các thiết bị điện tử để điều khiển và chuyển đổi công suất điện.

Tử vi vòng quay công nghệ ngày 30/1/2025: Tuổi Sửu cần kiên nhẫn, tuổi Thìn thuận lợi

Tin hay không tin 30/01/2025 08:59

Những bí ẩn của khoa học đời sống là "món ăn" tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Tử vi vòng quay công nghệ xem tử vi 12 con giáp ngày 30/1/2025 cho tất cả các tuổi nhằm dự đoán vận hạn về công danh, tiền bạc, tình duyên, sức khỏe...

Xu hướng tự động hóa trong 10 năm tới

Tự động hóa công nghiệp 30/01/2025 06:08

Trong 10 năm tới, lĩnh vực tự động hóa sẽ chứng kiến nhiều xu hướng phát triển đáng chú ý, đi kèm với sự tiến bộ vượt bậc trong công nghệ.

Các giải pháp nâng cao phòng chống mã độc trong cơ quan Đảng, Chính phủ

An ninh an toàn mạng 30/01/2025 04:07

Tình hình mất an ninh, an toàn thông tin đang ngày càng phức tạp và nghiêm trọng, với sự gia tăng không ngừng của các cuộc tấn công mạng tinh vi và các biến thể mã độc mới.

Nên chọn ngày nào để khai bút đầu năm Ất Tỵ 2025?

Văn hoá giải trí 30/01/2025 04:04

Khai bút đầu Xuân không chỉ đơn thuần là một phong tục mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về tinh thần hiếu học, sự khởi đầu thuận lợi và niềm tin vào tương lai tốt đẹp. Đây là nét đẹp văn hóa mà mỗi người Việt nên duy trì và phát huy.

Không khí nhộn nhịp tại chợ quê dịp Tết 2025

Văn hoá giải trí 29/01/2025 23:09

Những ngày cuối năm Giáp Thìn, khi khắp các nẻo đường đang hòa mình trong bầu không khí náo nhiệt chờ đón năm mới, chợ Tết tại các vùng quê lại càng trở nên nhộn nhịp. Dù thời tiết trong dịp Tết năm nay được dự báo lạnh hơn so với mọi năm, người dân vẫn nô nức đến chợ để sắm sửa cho những ngày sum họp, tạo nên bức tranh chợ Tết rộn ràng.