Chuyện Tết thời bao cấp

Đến nay, sự nghiệp đổi mới đã thực hiện được 40 năm. Xã hội bây giờ đã phát triển đến mức mà thế hệ trẻ ngày nay, nói đến chuyện thời bao cấp thì họ không thể tin nổi và cho rằng “các ông bà cứ thổi phồng về sự khó khăn ngày ấy”.

Với những người thuộc thế hệ U70 như chúng tôi, thì quả thật, ký ức về những năm tháng của thời bao cấp - đặc biệt là vào dịp năm hết Tết đến - không bao giờ có thể phai mờ.

Xếp hàng mua thực phẩm là đặc trưng của thời bao cấp. Ảnh: Nguyễn Trọng Tạo

Bây giờ, chỉ cần trong túi có tiền là người ta có thể sắm Tết mà không cần bước ra chợ. Bởi lẽ, hàng hóa bán online đầy rẫy đủ loại, gọi điện là mang đến tận nhà, thậm chí, nếu mở ra không ưng ý thì được trả lại,...

Nhưng thời bao cấp, đặc biệt là vào những năm đất nước vô cùng khốn khó từ năm 1978 - 1986, Tết đúng là dịp “ông vải thì mừng, con cháu thì lo”.

Ảnh phục dựng về quầy bán tranh, hoa Tết thời kỳ ấy. Nguồn: Kienthuc.net.vn

Vậy Tết thời bao cấp là thế nào?

Trước hết, nghỉ Tết chỉ được 03 ngày, từ 29 hoặc 30 Tết đến mùng 2 Tết, mùng 3 lại đi làm bình thường. Cảnh tượng khủng khiếp nhất là tại các bến xe, bến tàu.

Ở Ga Hà Nội, người ta xếp hàng dài cả km để mua được vé đi tàu hỏa; còn tại các bến xe cũng vậy, những chuyến xe chở người về quê ăn Tết lèn chặt như “xếp cá hộp”.

Với những công chức, những người ở thủ đô được ăn gạo nhà nước, thì việc sắm Tết phải chuẩn bị từ trước đó cả tháng.

Nào là phải đi xếp hàng mua củi, mua than - mà ngày Tết, mỗi nhân khẩu sẽ được thêm 5 cân củi hoặc than. Để mua được than hay củi, có khi phải xếp hàng từ tờ mờ đất và mất khoảng nửa ngày thì mới mua được vài chục cân than hoặc củi.

Rồi tiếp theo, phải đi xếp hàng đong gạo theo sổ. Cán bộ công chức cao lắm thì được 17 cân gạo/tháng, còn những người ăn theo trong gia đình thì được 13 hoặc 11 cân. Nhưng gạo cũng chỉ được 50%, còn lại phải ăn mì sợi hoặc hạt bo bo hay ngô xay, thậm chí cả khoai lang, khoai tây,...

Ngày Tết, mỗi người được 1 cân gạo nếp và đi xếp hàng nửa ngày mới đến lượt. Cay đắng nhất khi gần đến lượt mình thì được thông báo là hết gạo. Cảnh người dân khóc lóc ở các cửa hàng gạo là chuyện thường thấy.

Mua được gạo về, bắt đầu lo đi xếp hàng để mua tiêu chuẩn Tết là các túi mua hàng. Ngày ấy, mỗi người, mỗi gia đình tùy theo số khẩu nhiều hay ít mà được 1 túi hàng Tết to hay nhỏ. Ví dụ, một gia đình 7 ngày thì được 1 túi mua hàng bao gồm: 1,5 lạng bóng bì; 2 gói trà Hồng Đào hoặc Thanh Tâm; 2 bao thuốc lá Tam Đảo, 1 bao Điện Biên và 1 bao Trường Sơn; 2 hộp mứt, 1 gói bích quy Thanh Thảo; 1 gói mì chính khoảng 15 gram; vài ba con mực khô; 1 bánh pháo Tết dài khoảng 50 cm,...

Còn về thực phẩm, ngày Tết mỗi người được thêm 3 lạng thịt và cả nhà dồn góp lại đi mua thịt về để gói bánh chưng. Nhưng để có thịt gói được bánh chưng cũng không hề đơn giản, phải đi xếp hang từ sớm, và gia đình nào có điều kiện mới gói được nồi bánh chưng 5 - 7 cái rồi mang đi thuê luộc.

Thịt lợn - nếu ai mua thịt thủ, sườn, chân giò thì được gấp rưỡi, nhưng cũng chỉ nhà nào “kha khá” thì mới dám mua các loại thịt này, còn lại phải cố mua được loại thịt nào nhiều mỡ để còn rán mỡ ăn dần.

Thời điểm sắp Tết, cán bộ công chức khổ nhất khi chờ đồng lương. Nhiều cơ quan xếp hàng ở ngân hàng phải mất cả tuần, bởi ở các ngân hàng, tiền luôn luôn thiếu. Còn khái niệm thưởng Tết ngày ấy hầu như không có, được đồng lương hoặc thậm chí được lĩnh lương trước nửa tháng đã là may mắn lắm rồi.

Trong 3 ngày Tết, cũng chỉ dám có 1 bữa cúng tất niên và bữa khai xuân vào sáng mùng 1 là có tương đối đủ các món như bánh chưng, thịt mỡ, dưa hành; nhà nào sang hơn thì có bát thịt đông, có đĩa bóng xào với súp lơ hay su hào; sang nữa thì có được khoanh giò và đĩa thịt gà luộc,... còn các bữa khác thì lại rất bình thường, có tí thịt là may mắn rồi.

Chợ hoa ngày Tết Hà Nội năm 1982. Ảnh: Michel Blanchard

Cảnh đông vui tấp nập nhất là khi người ta đi chợ Tết vào ngày 29 hoặc sáng 30, mà cũng chủ yếu tập trung ở chợ hoa phố Hàng Lược. Nhà nào mua được cành đào cắm tết thì coi như đã có mùa xuân.

Ngày ấy, tôi là thanh niên đang độ tuổi luôn “ăn không biết no, ngủ không biết chán”. Tuổi trẻ thì sức ăn sao khủng khiếp thế! Ước mơ lớn nhất của tôi trong những năm tháng ấy là ngày 30 Tết được ăn 1 bữa thịt lợn cho “chán mồm”. Thế nào là “chán”? Có nghĩa là ăn thịt lợn luộc chấm nước mắm khi nào thấy buồn ở mang tai, có nghĩa là ngấy rồi.

Sở dĩ nhà tôi còn được ăn một bữa thịt lợn cho “chán mồm” vì ở quê, mẹ tôi thường nuôi 1 con lợn; khi dịp Tết đến, vài ba nhà chung nhau mổ con lợn tầm dăm chục cân. Mổ được con lợn chia nhau từng tí một, rồi thịt mỡ phải rán để dành; xương lợn phải băm thật nhuyễn rồi trộn muối mặn, giã riềng rang khô để ăn sau này.

Ngày ấy, sức như tôi ăn hết 1 cái bánh chưng to là chuyện bình thường. Tôi nhớ khi đi bộ đội ở Lào, có những lúc tôi ăn được 7 bát cơm hoặc ăn hết 3 phong lương khô 702, còn loại bánh mì 225 gram thì ăn hết 4 cái liền là chuyện... vặt.

Những năm tháng đó, cảm giác thèm được một bữa ăn no, thèm được một bữa ăn có thịt có cá là cảm giác thường trực. Mà ngày ấy, cái gì cũng cần tem phiếu, thậm chí đi mua rau cũng phải có tem phiếu.

Năm 1982, tôi từ bộ đội chuyển về làm phóng viên báo Công an nhân dân, cứ cách Tết 1 tuần là huy động cán bộ phóng viên, ai có mối quan hệ nào thì cố gắng “chạy chọt” kiếm thực phẩm về cho anh em. Người thì xin được vài ba tạ su hào, người thì xin mua được dăm chục cân cá mè đánh ở hồ Tây,... Còn tôi, có năm xin được hẳn 1 con lợn 70 cân mang về cho tòa soạn gần 50 người.

Ông đồ cho chữ trên vỉa hè đầu năm mới.

Người chia thịt lợn giỏi nhất của báo Công an nhân dân thời đó là anh Đặng Lân - cán bộ phòng Thư ký tòa soạn, chuyên thiết kế làm maquette báo. Anh Lân chia thịt lợn giỏi đến mức mà chia hàng chục suất nhưng suất nào cũng có tim, gan, lòng non lòng già đủ cả,...

Nhưng Tết Hà Nội hồi ấy lại cũng có một nỗi hãi hùng, đó là nạn đốt pháo. Sợ nhất là lúc Giao thừa, nhà nhà đốt pháo, người người đốt pháo, bầu không khí như đặc lại bởi khói pháo. Khói pháo ngửi thoang thoảng thì thấy thơm thơm, cũng có chút thi vị; nhưng nếu đốt quá nhiều thì cảm thấy tức thở, ngột ngạt và trong tai lúc nào cũng lùng bùng bởi âm thanh chát chúa của pháo. Đi ra đường hãi nhất là bị trẻ con ném pháo vào người.

Tết ngày ấy, đêm 30 cũng chẳng làm gì có pháo hoa như bây giờ, cũng không có chương trình truyền hình Táo quân hay văn nghệ Tết mà cùng lắm là được nghe Chủ tịch nước chúc Tết qua đài phát thanh.

Bây giờ, nhiều người lại nhớ Tết xưa và cho rằng đó mới thực sự “là Tết”, là mang hồn cốt của văn hóa dân tộc, là nét đẹp của phong tục tập quán. Thật ra, nếu như bây giờ cho quay trở lại Tết như ngày đó, chắc chắn sẽ “phát điên”!

Nguyễn Như Phong

tudonghoangaynay.vn

Bài liên quan

Tin bài khác

Phó chủ tịch Hà Nội: Ứng Hòa cần kịp thời GPMB phục vụ Dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 21B

Sự kiện 10/03/2025 17:34

Dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 21B được UBND thành phố Hà Nội phê duyệt theo Quyết định số 3190/QĐ-UBND ngày 21/6/2024 với tổng mức đầu tư khoảng 845 tỷ đồng từ ngân sách thành phố.

Tử vi vòng quay công nghệ ngày 11/3/2025: Tuổi Tý gặp nhiều khúc mắc, tuổi Thìn luôn giữ được tinh thần lạc quan

Tin hay không tin 10/03/2025 17:26

Những bí ẩn của khoa học đời sống là "món ăn" tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Tử vi vòng quay công nghệ xem tử vi 12 con giáp ngày 11/3/2025 cho tất cả các tuổi nhằm dự đoán vận hạn về công danh, tiền bạc, tình duyên, sức khỏe...

Thị trường chứng khoán ngày 10/3: Thị trường phân hóa mạnh, VN Index giữ đà tăng nhờ nhóm cổ phiếu trụ

Thị trường 10/03/2025 17:25

Phiên đầu tuần khởi đầu với đà tăng nhờ lực kéo từ các mã vốn hóa lớn. Tuy nhiên, sự phân hóa mạnh giữa các nhóm cổ phiếu và áp lực chốt lời từ nhóm midcap khiến thị trường suy yếu dần về cuối phiên. VN Index đóng cửa với mức tăng nhẹ và chinh phục thành công mốc 1.330 điểm, xuất hiện cây nến Doji, trong khi thanh khoản tiếp tục ở mức cao.

Lĩnh vực kỹ thuật công nghệ cần tới 35% tổng nhu cầu nhân lực cả nước

Giáo dục 10/03/2025 16:18

Dự tính đến năm 2030, nhu cầu nhân lực lĩnh vực kỹ thuật công nghệ chiếm khoảng 35% tổng nhu cầu nhân lực cả nước, dẫn đầu các ngành nghề.

Say lòng với những trải nghiệm nơi “Dạ tiệc Ánh trăng”

Doanh nghiệp, Doanh nhân 10/03/2025 16:17

Được tổ chức mới đây tại TP. Hồ Chí Minh, “Dạ tiệc Ánh trăng” không chỉ là nơi gặp gỡ xứng tầm của những khách hàng cá nhân cao cấp mà còn mang đến những trải nghiệm đa giác quan cùng câu chuyện thú vị từ một thương hiệu nước hoa hơn 120 năm tuổi đến từ Pháp.

Vì sao hãng nhôm Dinostar được Vingroup "chọn mặt gửi vàng" cho siêu dự án Top 10 thế giới?

Hoạt động doanh nghiệp 10/03/2025 14:23

Mới đây, Công ty Cổ phần Nhôm Ngọc Diệp (thương hiệu nhôm Dinostar) vừa được lựa chọn làm nhà cung cấp nhôm xây dựng cho dự án Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia, một trong những công trình quy mô lớn và hiện đại bậc nhất Việt Nam.

Bước tiến mới của robot hình người

Kỹ thuật robot 10/03/2025 11:11

Robot hình người của Trung Quốc phô trương sức mạnh nâng vật nặng 132 pound, trong khi đó, robot Phoenix thế hệ mới của Canada lại thể hiện bàn tay khéo léo đỉnh cao với nhiều chuỗi hoạt động không khác bàn tay con người.

Thủ tướng: Dành 10.000 tỷ đồng để “đột phá” phát triển khoa học và công nghệ

Sự kiện 10/03/2025 05:15

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho biết dự kiến sẽ dành khoảng gần 10.000 tỷ đồng để thực hiện Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Nhận định phiên giao dịch ngày 10/3: Tiếp tục đà tăng, hướng tới vùng 1.350 – 1.360 điểm

Thị trường 10/03/2025 05:05

Sau phiên giao dịch ngày 7/3 với đà tăng mạnh mẽ, VN Index đang hướng tới vùng 1.350 – 13.60 điểm trong tuần mới. Với thanh khoản cao và dòng tiền tập trung vào nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn, thị trường kỳ vọng tiếp tục duy trì xu hướng tăng trong ngày 10/3, dù có thể xuất hiện rung lắc tại các vùng kháng cự quan trọng.

Trường THCS Thanh Xuân: Ngọn hải đăng giáo dục giữa lòng Thủ đô

Đào tạo 10/03/2025 04:04

Trong bức tranh giáo dục đầy màu sắc của Thủ đô Hà Nội, Trường THCS Thanh Xuân nổi lên như một điểm sáng rực rỡ, nơi hội tụ những giá trị nhân văn, tri thức và khát vọng vươn xa. Được thành lập theo Quyết định số 2689/QĐ-UBND ngày 22/7/2016 của UBND quận Thanh Xuân, ngôi trường tọa lạc tại 203 Nguyễn Huy Tưởng, phường Thanh Xuân Trung, không chỉ là một cơ sở giáo dục chất lượng cao mà còn là biểu tượng của sự nỗ lực, tận tâm và sáng tạo trong hành trình đào tạo thế hệ trẻ.

Xem thêm

Đời sống công nghệ

Chuyện Tết thời bao cấp

Phó chủ tịch Hà Nội: Ứng Hòa cần kịp thời GPMB phục vụ Dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 21B

Tử vi vòng quay công nghệ ngày 11/3/2025: Tuổi Tý gặp nhiều khúc mắc, tuổi Thìn luôn giữ được tinh thần lạc quan

Thị trường chứng khoán ngày 10/3: Thị trường phân hóa mạnh, VN Index giữ đà tăng nhờ nhóm cổ phiếu trụ

Lĩnh vực kỹ thuật công nghệ cần tới 35% tổng nhu cầu nhân lực cả nước

Say lòng với những trải nghiệm nơi “Dạ tiệc Ánh trăng”

Vì sao hãng nhôm Dinostar được Vingroup "chọn mặt gửi vàng" cho siêu dự án Top 10 thế giới?

Bước tiến mới của robot hình người

Thủ tướng: Dành 10.000 tỷ đồng để “đột phá” phát triển khoa học và công nghệ

Nhận định phiên giao dịch ngày 10/3: Tiếp tục đà tăng, hướng tới vùng 1.350 – 1.360 điểm

Trường THCS Thanh Xuân: Ngọn hải đăng giáo dục giữa lòng Thủ đô

Báo in

Tạp chí số tháng 1 + 2 - 2025

Đọc nhiều

Khởi động du lịch mùa hoa ban

Nét đẹp tục “cưới lại vợ mình” của người Hà Nhì ở Y Tý

Nơi giữ “hồn” văn hóa Lô Lô giữa đại ngàn