Chuyện Tết thời bao cấp

Đến nay, sự nghiệp đổi mới đã thực hiện được 40 năm. Xã hội bây giờ đã phát triển đến mức mà thế hệ trẻ ngày nay, nói đến chuyện thời bao cấp thì họ không thể tin nổi và cho rằng “các ông bà cứ thổi phồng về sự khó khăn ngày ấy”.

Với những người thuộc thế hệ U70 như chúng tôi, thì quả thật, ký ức về những năm tháng của thời bao cấp - đặc biệt là vào dịp năm hết Tết đến - không bao giờ có thể phai mờ.

Xếp hàng mua thực phẩm là đặc trưng của thời bao cấp. Ảnh: Nguyễn Trọng Tạo

Bây giờ, chỉ cần trong túi có tiền là người ta có thể sắm Tết mà không cần bước ra chợ. Bởi lẽ, hàng hóa bán online đầy rẫy đủ loại, gọi điện là mang đến tận nhà, thậm chí, nếu mở ra không ưng ý thì được trả lại,...

Nhưng thời bao cấp, đặc biệt là vào những năm đất nước vô cùng khốn khó từ năm 1978 - 1986, Tết đúng là dịp “ông vải thì mừng, con cháu thì lo”.

Ảnh phục dựng về quầy bán tranh, hoa Tết thời kỳ ấy. Nguồn: Kienthuc.net.vn

Vậy Tết thời bao cấp là thế nào?

Trước hết, nghỉ Tết chỉ được 03 ngày, từ 29 hoặc 30 Tết đến mùng 2 Tết, mùng 3 lại đi làm bình thường. Cảnh tượng khủng khiếp nhất là tại các bến xe, bến tàu.

Ở Ga Hà Nội, người ta xếp hàng dài cả km để mua được vé đi tàu hỏa; còn tại các bến xe cũng vậy, những chuyến xe chở người về quê ăn Tết lèn chặt như “xếp cá hộp”.

Với những công chức, những người ở thủ đô được ăn gạo nhà nước, thì việc sắm Tết phải chuẩn bị từ trước đó cả tháng.

Nào là phải đi xếp hàng mua củi, mua than - mà ngày Tết, mỗi nhân khẩu sẽ được thêm 5 cân củi hoặc than. Để mua được than hay củi, có khi phải xếp hàng từ tờ mờ đất và mất khoảng nửa ngày thì mới mua được vài chục cân than hoặc củi.

Rồi tiếp theo, phải đi xếp hàng đong gạo theo sổ. Cán bộ công chức cao lắm thì được 17 cân gạo/tháng, còn những người ăn theo trong gia đình thì được 13 hoặc 11 cân. Nhưng gạo cũng chỉ được 50%, còn lại phải ăn mì sợi hoặc hạt bo bo hay ngô xay, thậm chí cả khoai lang, khoai tây,...

Ngày Tết, mỗi người được 1 cân gạo nếp và đi xếp hàng nửa ngày mới đến lượt. Cay đắng nhất khi gần đến lượt mình thì được thông báo là hết gạo. Cảnh người dân khóc lóc ở các cửa hàng gạo là chuyện thường thấy.

Mua được gạo về, bắt đầu lo đi xếp hàng để mua tiêu chuẩn Tết là các túi mua hàng. Ngày ấy, mỗi người, mỗi gia đình tùy theo số khẩu nhiều hay ít mà được 1 túi hàng Tết to hay nhỏ. Ví dụ, một gia đình 7 ngày thì được 1 túi mua hàng bao gồm: 1,5 lạng bóng bì; 2 gói trà Hồng Đào hoặc Thanh Tâm; 2 bao thuốc lá Tam Đảo, 1 bao Điện Biên và 1 bao Trường Sơn; 2 hộp mứt, 1 gói bích quy Thanh Thảo; 1 gói mì chính khoảng 15 gram; vài ba con mực khô; 1 bánh pháo Tết dài khoảng 50 cm,...

Còn về thực phẩm, ngày Tết mỗi người được thêm 3 lạng thịt và cả nhà dồn góp lại đi mua thịt về để gói bánh chưng. Nhưng để có thịt gói được bánh chưng cũng không hề đơn giản, phải đi xếp hang từ sớm, và gia đình nào có điều kiện mới gói được nồi bánh chưng 5 - 7 cái rồi mang đi thuê luộc.

Thịt lợn - nếu ai mua thịt thủ, sườn, chân giò thì được gấp rưỡi, nhưng cũng chỉ nhà nào “kha khá” thì mới dám mua các loại thịt này, còn lại phải cố mua được loại thịt nào nhiều mỡ để còn rán mỡ ăn dần.

Thời điểm sắp Tết, cán bộ công chức khổ nhất khi chờ đồng lương. Nhiều cơ quan xếp hàng ở ngân hàng phải mất cả tuần, bởi ở các ngân hàng, tiền luôn luôn thiếu. Còn khái niệm thưởng Tết ngày ấy hầu như không có, được đồng lương hoặc thậm chí được lĩnh lương trước nửa tháng đã là may mắn lắm rồi.

Trong 3 ngày Tết, cũng chỉ dám có 1 bữa cúng tất niên và bữa khai xuân vào sáng mùng 1 là có tương đối đủ các món như bánh chưng, thịt mỡ, dưa hành; nhà nào sang hơn thì có bát thịt đông, có đĩa bóng xào với súp lơ hay su hào; sang nữa thì có được khoanh giò và đĩa thịt gà luộc,... còn các bữa khác thì lại rất bình thường, có tí thịt là may mắn rồi.

Chợ hoa ngày Tết Hà Nội năm 1982. Ảnh: Michel Blanchard

Cảnh đông vui tấp nập nhất là khi người ta đi chợ Tết vào ngày 29 hoặc sáng 30, mà cũng chủ yếu tập trung ở chợ hoa phố Hàng Lược. Nhà nào mua được cành đào cắm tết thì coi như đã có mùa xuân.

Ngày ấy, tôi là thanh niên đang độ tuổi luôn “ăn không biết no, ngủ không biết chán”. Tuổi trẻ thì sức ăn sao khủng khiếp thế! Ước mơ lớn nhất của tôi trong những năm tháng ấy là ngày 30 Tết được ăn 1 bữa thịt lợn cho “chán mồm”. Thế nào là “chán”? Có nghĩa là ăn thịt lợn luộc chấm nước mắm khi nào thấy buồn ở mang tai, có nghĩa là ngấy rồi.

Sở dĩ nhà tôi còn được ăn một bữa thịt lợn cho “chán mồm” vì ở quê, mẹ tôi thường nuôi 1 con lợn; khi dịp Tết đến, vài ba nhà chung nhau mổ con lợn tầm dăm chục cân. Mổ được con lợn chia nhau từng tí một, rồi thịt mỡ phải rán để dành; xương lợn phải băm thật nhuyễn rồi trộn muối mặn, giã riềng rang khô để ăn sau này.

Ngày ấy, sức như tôi ăn hết 1 cái bánh chưng to là chuyện bình thường. Tôi nhớ khi đi bộ đội ở Lào, có những lúc tôi ăn được 7 bát cơm hoặc ăn hết 3 phong lương khô 702, còn loại bánh mì 225 gram thì ăn hết 4 cái liền là chuyện... vặt.

Những năm tháng đó, cảm giác thèm được một bữa ăn no, thèm được một bữa ăn có thịt có cá là cảm giác thường trực. Mà ngày ấy, cái gì cũng cần tem phiếu, thậm chí đi mua rau cũng phải có tem phiếu.

Năm 1982, tôi từ bộ đội chuyển về làm phóng viên báo Công an nhân dân, cứ cách Tết 1 tuần là huy động cán bộ phóng viên, ai có mối quan hệ nào thì cố gắng “chạy chọt” kiếm thực phẩm về cho anh em. Người thì xin được vài ba tạ su hào, người thì xin mua được dăm chục cân cá mè đánh ở hồ Tây,... Còn tôi, có năm xin được hẳn 1 con lợn 70 cân mang về cho tòa soạn gần 50 người.

Ông đồ cho chữ trên vỉa hè đầu năm mới.

Người chia thịt lợn giỏi nhất của báo Công an nhân dân thời đó là anh Đặng Lân - cán bộ phòng Thư ký tòa soạn, chuyên thiết kế làm maquette báo. Anh Lân chia thịt lợn giỏi đến mức mà chia hàng chục suất nhưng suất nào cũng có tim, gan, lòng non lòng già đủ cả,...

Nhưng Tết Hà Nội hồi ấy lại cũng có một nỗi hãi hùng, đó là nạn đốt pháo. Sợ nhất là lúc Giao thừa, nhà nhà đốt pháo, người người đốt pháo, bầu không khí như đặc lại bởi khói pháo. Khói pháo ngửi thoang thoảng thì thấy thơm thơm, cũng có chút thi vị; nhưng nếu đốt quá nhiều thì cảm thấy tức thở, ngột ngạt và trong tai lúc nào cũng lùng bùng bởi âm thanh chát chúa của pháo. Đi ra đường hãi nhất là bị trẻ con ném pháo vào người.

Tết ngày ấy, đêm 30 cũng chẳng làm gì có pháo hoa như bây giờ, cũng không có chương trình truyền hình Táo quân hay văn nghệ Tết mà cùng lắm là được nghe Chủ tịch nước chúc Tết qua đài phát thanh.

Bây giờ, nhiều người lại nhớ Tết xưa và cho rằng đó mới thực sự “là Tết”, là mang hồn cốt của văn hóa dân tộc, là nét đẹp của phong tục tập quán. Thật ra, nếu như bây giờ cho quay trở lại Tết như ngày đó, chắc chắn sẽ “phát điên”!

Nguyễn Như Phong

tudonghoangaynay.vn

Bài liên quan

Tin bài khác

Thuế đối ứng của Mỹ: Thách thức mới cho xuất khẩu Việt Nam và thị trường chứng khoán

Thị trường 11/04/2025 10:10

Chính sách thuế nhập khẩu đối ứng (reciprocal tariffs) của Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa có hiệu lực vào ngày 9/4 đang tạo ra những chấn động đối với thương mại toàn cầu. Theo báo cáo mới nhất từ Trung tâm Phân tích của Công ty Cổ phần Chứng khoán Dầu khí (PSI), Việt Nam với mức thặng dư thương mại song phương với Mỹ đạt kỷ lục 123,5 tỷ USD trong năm 2024 - là một trong những mục tiêu được Mỹ xác định có mức thâm hụt thương mại lớn và chính sách thuế không công bằng đối với hàng hóa của nước này.

Xu hướng nổi bật của công nghệ thực tế tăng cường trong sản xuất

Tự động hóa công nghiệp 11/04/2025 05:15

Công nghệ thực tế tăng cường (AR) không chỉ là một công nghệ tương lai để giám sát sản xuất mà nó đã trở thành một công cụ mạnh mẽ định hình lại ngành sản xuất. Từ nâng cao năng suất của người lao động đến tăng cường hiệu quả hoạt động, các giải pháp AR đang chứng minh giá trị của chúng trong môi trường sản xuất. Nhưng tương lai của AR trong sản xuất năm 2025 sẽ ra sao?

Nhận định phiên giao dịch ngày 11/4: Thận trọng sau phiên bùng nổ lịch sử

Thị trường 11/04/2025 05:05

Sau phiên bùng nổ lịch sử ngày 10/4, thị trường đang bước vào giai đoạn nhạy cảm, nơi nhà đầu tư cần thận trọng trước nguy cơ điều chỉnh kỹ thuật và áp lực chốt lời trong ngắn hạn.

Hoa Kỳ tạm dừng áp thuế đối ứng với hơn 75 quốc gia trong 90 ngày

Thị trường 11/04/2025 04:07

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump thông báo tạm dừng áp thuế đối ứng trong 90 ngày với hơn 75 quốc gia đối tác thương mại không trả đũa; riêng đối với Trung Quốc, thuế sẽ tăng lên tổng cộng 125%.

Việt Nam dự hội nghị đặc biệt của ASEAN bàn về chính sách thuế quan của Hoa Kỳ

Sự kiện 10/04/2025 20:20

Về phía Việt Nam, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên chia sẻ quan điểm của Việt Nam đối với chính sách thuế quan đối ứng của Hoa Kỳ.

Thị trường chứng khoán ngày 10/4: Pha đảo chiều lịch sử, VN Index bùng nổ hơn 74 điểm

Thị trường 10/04/2025 17:56

Phiên giao dịch ngày 10/4 đã ghi dấu một cột mốc chưa từng có trong lịch sử thị trường chứng khoán Việt Nam khi chỉ số VN Index bật tăng mạnh mẽ 74,04 điểm, tương ứng +6,77%, đóng cửa ở mức 1.168,34 điểm. Đây là phiên tăng mạnh nhất từ trước đến nay, chấm dứt chuỗi 4 phiên giảm sâu liên tiếp trước đó.

Innovation Day Hải Phòng 2025: Giới thiệu giải pháp phát triển bền vững trong sản xuất công nghiệp

Hoạt động doanh nghiệp 10/04/2025 17:56

Schneider Electric - Tập đoàn dẫn đầu về chuyển đổi số quản lý năng lượng và tự động hóa công nghiệp chính thức khởi động chuỗi sự kiện thường niên. Hội nghị "Tăng trưởng quy mô sản xuất bền vững thông qua Số hóa và AI", diễn ra ngày 10/4 tại Hải Phòng là sự kiện mở đầu trong chuỗi.

Tử vi vòng quay công nghệ ngày 11/4/2025: Tuổi Thìn gặp rắc rối, tuổi Mùi rất suôn sẻ

Tin hay không tin 10/04/2025 17:56

Những bí ẩn của khoa học đời sống là "món ăn" tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Tử vi vòng quay công nghệ xem tử vi 12 con giáp ngày 11/4/2025 cho tất cả các tuổi nhằm dự đoán vận hạn về công danh, tiền bạc, tình duyên, sức khỏe...

[E-Magazine] Khoa học công nghệ – động lực nội sinh của Hòa Phát

Doanh nghiệp, Doanh nhân 10/04/2025 14:03

Tập đoàn Hòa Phát, nhà sản xuất thép hàng đầu Việt Nam, đã mở rộng thị trường xuất khẩu tới gần 40 quốc gia và vùng lãnh thổ trên toàn thế giới. Các sản phẩm thép của Hòa Phát không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn được ưa chuộng tại nhiều thị trường quốc tế, bao gồm cả các nước phát triển như Mỹ và các quốc gia thuộc Liên minh châu Âu (EU).