Đẩy mạnh chống hàng giả trên sàn thương mại điện tử

Lực lượng chức năng phối hợp kiểm tra, xử lý vi phạm tại cơ sở kinh doanh online ở TP. Pleiku, tỉnh Gia Lai - Ảnh minh họa

Theo ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), trong thương mại truyền thống, các yếu tố nhận diện khá rõ ràng là người bán có địa điểm cụ thể, người mua trực tiếp tiếp xúc, hàng hóa dễ kiểm chứng và giao dịch, thanh toán minh bạch.

Tuy nhiên, trong môi trường mua sắm trực tuyến, hầu hết những yếu tố đó đều không rõ ràng. Đặc biệt, trên các nền tảng mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, việc xác định danh tính người bán và kiểm soát chất lượng sản phẩm là một thách thức lớn. Chính sự thiếu minh bạch này đã tạo kẽ hở cho hàng hóa kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái, hàng lậu len lỏi vào thị trường, gây rủi ro cho người tiêu dùng.

Không dừng lại ở giao dịch trong nước, nhiều hoạt động mua bán còn diễn ra trên các nền tảng nước ngoài, được vận hành theo hệ thống và quy định của doanh nghiệp quốc tế. Trong những trường hợp này, việc phát hiện và xử lý vi phạm càng khó khăn hơn. Ngay cả khi đã nhận diện được dấu hiệu vi phạm, cơ quan chức năng vẫn gặp trở ngại lớn trong khâu xác minh, đặc biệt khi đối tượng liên quan không hợp tác. Đây chính là một trong những thách thức lớn nhất của hoạt động mua sắm trực tuyến hiện nay.

Còn theo đại diện Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), bên cạnh mặt tích cực, thương mại điện tử cũng bộc lộ những mặt trái rõ rệt. Đây chính là bài toán lớn thứ hai đặt ra cho việc quản lý. Trước thực tế đó, Nhà nước đã và đang từng bước hoàn thiện khung pháp lý nhằm quản lý hoạt động thương mại điện tử và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên môi trường số.

Các quy định mới đã được ban hành, có hiệu lực theo lộ trình cụ thể, với những văn bản pháp lý và quy chuẩn kỹ thuật nhằm điều chỉnh trách nhiệm của từng chủ thể tham gia, từ người bán, các nền tảng số trung gian cho đến các sàn thương mại điện tử.

Trước đây, đã có những quy định nhất định với các sàn thương mại điện tử và nền tảng trung gian, nhưng chưa đầy đủ và chưa thực sự chi tiết. Cơ sở pháp lý vẫn còn những khoảng trống khiến việc quản lý và xử lý vi phạm gặp nhiều khó khăn. Thời gian tới, quy định sẽ được bổ sung, làm rõ hơn trách nhiệm của từng đối tượng, đặc biệt là trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên môi trường thương mại điện tử.

Xây dựng các công cụ quản lý mới

Ông Trần Hữu Linh cho biết, để ngăn chặn hiệu quả tình trạng hàng giả trên môi trường thương mại điện tử, thời gian qua, Bộ Công Thương đã tập trung hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để theo kịp sự phát triển của thương mại điện tử, tránh tình trạng chính sách luôn đi sau thực tiễn.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay vẫn nằm ở khâu thực thi pháp luật. Muốn xử lý hiệu quả các sai phạm trên môi trường số, cơ quan quản lý phải có các công cụ hiện đại, phù hợp. Bộ Công Thương đang triển khai xây dựng các công cụ quản lý mới; trong đó, quy định một số nhóm hàng hóa bắt buộc phải khai báo và truy xuất nguồn gốc, đặc biệt là mặt hàng có rủi ro cao; nhóm hàng hóa khác khuyến khích thực hiện truy xuất.

Từ ngày 1/1/2026, các quy định về quản lý chất lượng hàng hóa sẽ được triển khai đồng bộ, theo hướng văn minh, minh bạch hơn. Điều này vừa giúp doanh nghiệp bảo vệ sản phẩm chính hãng, ngăn chặn gian lận về chất lượng, vừa góp phần đơn giản hóa giám sát, kiểm tra của cơ quan chức năng. Cùng với đó, đang xây dựng các hệ thống cảnh báo sớm đối với các hành vi vi phạm, gian lận trên môi trường thương mại điện tử, đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra.

Theo ông Trần Hữu Linh, thời gian qua, Nhà nước đã rất nỗ lực trong công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, đặc biệt là trên môi trường thương mại điện tử. Việc Chính phủ ban hành Nghị quyết 397/NQ-CP ban hành Kế hoạch hành động của Chính phủ về đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đến năm 2030 là lần đầu tiên có một kế hoạch hành động quốc gia mang tính tổng thể, dài hạn, thể hiện cam kết rất mạnh mẽ của Chính phủ trong cuộc chiến chống gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm sở hữu trí tuệ đến năm 2030.

Hiện nay, các cơ quan chức năng đang khẩn trương xây dựng kế hoạch hành động để sớm đưa Nghị quyết vào thực tiễn. Nhiều giải pháp được xác định là rất quyết liệt và thiết thực, như mục tiêu xóa bỏ hàng giả, hàng nhái; yêu cầu 100% các sàn thương mại điện tử phải ký cam kết phòng ngừa và chủ động, quyết liệt chống hàng giả; đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi vi phạm.

Nghị quyết cũng nhấn mạnh việc kiên quyết xử lý các trường hợp cán bộ, công chức tiếp tay, bao che cho hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, nhất là gian lận trên môi trường thương mại điện tử. Thực tế thời gian qua vẫn còn xảy ra tình trạng bảo kê, tiếp tay cho vi phạm, đây là nội dung sẽ được tập trung chấn chỉnh trong thời gian tới.