Năm 2020, Covid-19 đã trở thành một thảm họa lớn nhất của nhân loại kể từ chiến tranh thế giới thứ 2. Từ những nước đang phát triển cho đến các quốc gia giàu mạnh nhất thế giới, tất cả đều đang gồng hết sức mình để ngăn chặn đại dịch, huy động toàn bộ các tiềm lực kinh tế, quốc phòng, y tế, khoa học công nghệ,… cùng sự đóng góp của toàn cộng đồng. Trong giai đoạn này, các nhà khoa học Việt Nam đã tức thời nghiên cứu và đưa vào sử dụng các thiết bị như: robot khử khuẩn, robot lau sàn, robot giao đồ ăn trong khu cách ly,… để phục vụ trong mùa dịch.
Ngay khi Việt Nam ghi nhận ca nhiễm Covid-19 đầu tiên, toàn cộng đồng cũng như các nhà khoa học tại Việt Nam luôn trăn trở nghĩ cách giảm thiểu, ngăn chặn nếu chẳng may dịch bệnh diễn biến phức tạp. Nói đến dịch bệnh thì ngành y tế là đơn vị tuyến đầu cần được chú trọng, do đó với thế mạnh của mình, các nhà khoa học Việt Nam đã nảy ra ý tưởng nghiên cứu các sản phẩm công nghệ, vừa để hỗ trợ người bệnh vừa giúp giảm áp lực cũng như đảm bảo sức khỏe cho những nhân viên y tế.
Và một trong những sản phẩm giai đoạn đầu ra đời trong mùa dịch phải kể đến là robot “Tâm An”, với chức năng vận chuyển các suất ăn và thuốc đến các phòng bệnh của những người cách ly tại Bệnh viện Trung ương Huế. Đây là sản phẩm của thạc sĩ Huỳnh Phúc Minh – Trưởng Quản lý dịch vụ buồng bệnh, Bệnh viện Trung ương Huế cùng nhóm bác sỹ lên ý tưởng và chế tạo từ khoảng cuối tháng 01/2020 và hoàn thành sau 02 tháng.
Cũng phục vụ bệnh nhân tại khu cách ly, nhóm giảng viên Khoa Cơ khí, ĐH Bách Khoa (ĐH Đà Nẵng) đã bàn giao robot “BK-AntiCovid” cho Bệnh viện Phụ sản – Nhi Đà Nẵng. Sản phẩm này được nghiên cứu chế tạo vào khoảng giữa tháng 03/2020 và hoàn thành sau gần 10 ngày.
Ngày 14/03/2020, buồng khử khuẩn toàn thân di động sử dụng nước muối ion do Viện Sức khỏe nghề nghiệp và Môi trường phối hợp với Trường ĐH Bách khoa Hà Nội ra mắt lần đầu tiên tại Việt Nam. Hệ thống được thiết kế dựa trên nguyên tắc sử dụng dung dịch nước muối ion hóa (Anolyte) dạng sương phun, chỉ mất từ 15 – 20 giây để “làm sạch” toàn thân một người trước khi đi vào khu vực phòng khám. Sau khi hoàn thành, hệ thống được lắp đặt và triển khai thử nghiệm tại cổng vào của Viện.
Ngày 21/03/2020, Thành đoàn TP. Hồ Chí Minh, Trung tâm Phát triển Khoa học và Công nghệ Trẻ phối hợp với Đại học Bách khoa – Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, Viện Y dược học dân tộc TP. Hồ Chí Minh đã tiến hành lắp đặt và chính thức đưa vào hoạt động buồng khử khuẩn toàn thân thứ hai sau đợt sản xuất đầu tiên được ra mắt vào ngày 18/03/2020.
Có thể thấy, giữa lúc cả nước đang căng mình chống dịch, những nhà khoa học, giảng viên tại các trường đại học trên cả nước cũng chạy đua ngày đêm nghiên cứu, sáng chế các sản phẩm phục vụ việc phòng, chống dịch bệnh. Riêng trường Đại học Bách khoa Hà Nội, là một trong những trường đại học dẫn đầu về hoạt động nghiên cứu cũng cho ra mắt những sản phẩm như: Buồng khử khuẩn, máy rửa tay tự động, bộ kít xét nghiệm,… và sản phẩm thành công nhất được trường công bố vào ngày 09/02/2020 là sinh phẩm RT-LAMP phát hiện nhanh virus corona chủng mới.
Vào ngày 03/03/2020, nhóm nhà khoa học tại Viện Công nghệ sinh học thuộc Viện hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam đã công bố thử nghiệm thành công và đạt tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) “Bộ Kit phát hiện SARS-CoV-2”.
Đến nay, một trong những thành công trong nghiên cứu chế tạo của các nhà khoa học Việt Nam là “Bộ kít xét nghiệm Covid-19” được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chấp thuận. Bộ kít LightPower iVA SARS-CoV-2 1st RT-rPCR Kit do Học viện Quân y và Công ty công nghệ Việt Á phối hợp nghiên cứu và sản xuất. Ngày 21/4/2020, Bộ Y tế và Chăm sóc Xã hội Vương quốc Anh cũng đã cấp Giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn châu Âu (CE) và cấp Giấy chứng nhận lưu hành tự do (CFS) cho bộ sản phẩm xét nghiệm này. Hiện tại, Bộ KIT xét nghiệm Covid-19 của Công ty Việt Á đã được một đối tác đặt mua độc quyền để phân phối tại Anh, Ấn Độ, Mexico, Mỹ và 1 số quốc gia tại châu Âu.
Từ những sản phẩm đầu đến chiến dịch bùng nổ robot
Vào sáng ngày 17/03/2020, tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Công Tạc đã chủ trì cuộc họp tham vấn ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học về các hướng nghiên cứu tiếp theo để phục vụ tốt hơn công tác phòng, chống dịch Covid-19 giai đoạn mới. Theo đó, GS.TS. Nguyễn Văn Kính, nguyên Giám đốc Bệnh viện Nhiệt đới trung ương đề xuất, trong giai đoạn hiện nay và chuẩn bị cho tình huống lâu dài nếu dịch bùng phát, Việt Nam nên nghiên cứu robot hỗ trợ trong môi trường lây nhiễm nguy hiểm, như hỗ trợ chăm sóc bệnh nhân cách ly, lau chùi, khử khuẩn phòng cách ly,…
Theo TS. Phạm Văn Tác, Cục trưởng Cục Khoa học công nghệ và đào tạo, Bộ Y tế, cần ưu tiên phát triển robot dọn dẹp, robot đưa cơm, chăm sóc bệnh nhân và tập trung sản xuất kháng thể đơn dòng phục vụ cho điều trị.
Có thể thấy, ngay từ khi dịch Covid-19 xuất hiện tại Việt Nam, các đơn vị nghiên cứu, các nhà khoa học đã khẩn trương đưa ra ý tưởng chế tạo sản phẩm khoa học trong mùa dịch. Từ những hiệu quả thiết thực ban đầu đã tạo nên làn sóng nghiên cứu sáng tạo tại Việt Nam và những sản phẩm phục vụ mùa dịch tiếp tục ra đời.
Ở phía Nam, nhóm nghiên cứu Trường Đại học Tôn Đức Thắng chế tạo robot CB1.0 khử khuẩn bằng tia UV, được đưa vào sử dụng cho Trung tâm cách ly tập trung phòng chống dịch Covid-19 tại ký túc xá ĐH Quốc gia TP.HCM. Ngày 4/4, Trung tâm công nghệ thông tin thuộc Bệnh viện Quân dân y miền Đông (TP.HCM) cũng cho ra đời chú robot phun xịt khử khuẩn phòng cách ly điều khiển từ xa, được Sở Y tế TP.HCM cho phép hoạt động tại Bệnh viện dã chiến Củ Chi.
Tại miền Bắc, cuối tháng 3, Trường ĐH Công nghệ, ĐH Quốc gia Hà Nội đã thử nghiệm robot nhắc nhở mọi người đeo khẩu trang đúng cách. Tiếp đó, ngày 7/4, Học viện Kỹ thuật Quân sự, Bộ Quốc phòng cho ra mắt robot tên Vibot hỗ trợ vận chuyển thức ăn, thuốc men,… có tải trọng lên đến 100kg, đang được sử dụng tại Bệnh viện Bắc Thăng Long (Hà Nội). Ngày 15/4, chú robot tự hành tên NaRoVid giúp lau dọn sạch sẽ khu vực thăm khám bệnh và có khả năng tự khử khuẩn trước khi đi ra khỏi phòng cách ly, hạn chế lây nhiễm chéo bắt đầu được thử nghiệm tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trung ương,…
Không chỉ robot, tại các trường học chuyên ngành kỹ thuật, giảng viên, sinh viên cũng lần lượt cho ra đời các thiết bị tiện lợi phục vụ trong mùa dịch. Trường ĐH Duy Tân nghiên cứu, chế tạo và bước đầu thử nghiệm thành công sản phẩm máy thở (Ventilator) không xâm nhập, với tên gọi DTU-Vent. Đây là sản phẩm hỗ trợ thở cho những bệnh nhân suy giảm khả năng hô hấp hoặc phù phổi cấp do COVID-19 xâm nhập tế bào, gây rối loạn hệ miễn dịch và tổn thương phổi nghiêm trọng.
Nhóm nghiên cứu Trường ĐH Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên (ĐH Thái Nguyên) cũng đã sáng chế thành công máy đo thân nhiệt có tốc độ siêu nhanh, người đo không cần chạm vào thiết bị. Sản phẩm hoàn thành chỉ trong 3 ngày đêm và được lắp đặt ngay trong khu ký túc xá sinh viên nước ngoài của trường.
Còn tại Trường ĐH Quy Nhơn, nhóm nghiên cứu đã chế tạo 2 loại thiết bị cấp tốc gồm máy rửa tay sát khuẩn tự động và máy đo thân nhiệt tự động từ xa. Hiện tại, máy được lắp đặt miễn phí tại 10 điểm trong TP Quy Nhơn, bao gồm: các bệnh viện lớn, kho bạc, trụ sở chính quyền,…
Tinh thần nghiên cứu tức thời của nhà khoa học Việt
Chia sẻ về sản phẩm của nhóm nghiên cứu, ông Ngô Mạnh Tiến – Viện Vật lý Tự động hóa và công nghệ hình ảnh, cho biết: Trong quá trình đi cùng đoàn doanh nghiệp tặng một số sản phẩm dùng để khử khuẩn cho một trường quân sự – nơi là điểm cách ly người có nguy cơ nhiễm Covid-19, ông chứng kiến các chiến sỹ, bác sỹ khi vào khu cách ly đều phải phun Cloramin B (một chất rất có hại cho người nếu nhiễm vào da, vào đường thở). Thiết nghĩ nếu có một thiết bị khử khuẩn di động sử dụng khí Ozone và dung dịch Anolyte thì sẽ tốt, hiệu quả và ít gây tác dụng cho người đi qua và ông bắt tay vào nghiên cứu.
Nhận thấy việc chế tạo robot là một nhiệm vụ cấp bách cần thực hiện kịp thời trong mùa dịch, PGS.TS.Mai Anh Tuấn – Nhóm nghiên cứu sáng tạo của Viện ứng dụng công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) cho biết: Trong thời gian rất ngắn, giới KH&CN đã đề xuất và nhanh chóng đưa vào ứng dụng rất nhiều sản phẩm KHCN có hiệu quả và nhóm nghiên cứu của ông đã triển khai sản phẩm “Nước sát khuẩn” và đưa vào sử dụng tại Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương và Khoa Truyền nhiễm Bệnh viện Việt Tiệp Hải Phòng.
Chạy đua với cuộc chiến Covid-19, ông Trần Duy Chung – Giảng viên khoa Điện – Điện tử, trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật, Đại học Đà Nẵng đưa ra ý tưởng chế tạo robot sử dụng diệt khuẩn tại bệnh viện, khu vực cách ly, phòng mổ, phòng học tại các trường đại học nhằm thay thế con người, tránh nguy cơ tiếp xúc mầm bệnh, hỗ trợ tốt cho công tác phòng chống các dịch bệnh truyền nhiễm. Và nhóm nhà khoa học đã gấp rút hoàn thiện Robot sát khuẩn bằng tia cực tím (UV Robot) trong 3 tuần.
Nhà khoa học Việt Nam gấp rút hoàn thiện những sáng kiến của mình vì họ xem đây là cuộc đua chống dịch, không phải cuộc đua công nghệ. Họ luôn cố gắng từng ngày, từng giờ để sản phẩm hoàn thiện nhanh nhất, vì nếu chậm một ngày thì thêm nguy cơ lây nhiễm cho nhân viên y tế càng cao.
Với một sản phẩm mới, phải làm trong khoảng thời gian ngắn nên áp lực về kỹ thuật và công nghệ là rất lớn. Tuy nhiên, các nhà khoa học không hề chần chừ, không để ý đến kiểu dáng của sản phẩm, không quan tâm nhiều đến việc phải vào khu cách ly để thử nghiệm sản phẩm. Với tinh thần quyết đấu với đại dịch, nhà khoa học không ngừng cố gắng cải tiến sản phẩm, phát triển công nghệ trở nên tốt hơn, mang đến hiệu quả cao hơn.
Theo đó, ông Ngô Mạnh Tiến cho biết: Có những sản phẩm công nghệ ra đời còn có một số hạn chế, là những người bắt tay nghiên cứu sau nên nhóm của ông cũng đã nỗ lực cải tiến công nghệ.
Từng chia sẻ với báo chí, Thạc Sỹ Đỗ Văn Cần – nhóm chế tạo được máy đo thân nhiệt tự động từ xa cho biết: “Chúng tôi nhận thấy, thực tiễn phòng chống dịch của địa phương đang rất phức tạp, cấp thiết. Nhiều thiết bị để phòng chống dịch vẫn chưa đáp ứng kịp thời và chi phí lắp đặt rất đắt đỏ. Từ đó, chúng tôi thấy mình cần phải hành động, sáng chế thật nhanh những thiết bị này để hạn chế tối đa sự lây nhiễm chéo. Quá trình lắp đặt thiết bị rất dễ dàng, nhưng chỉ khó ở chỗ là tìm mua các thiết bị đo tán hồng ngoại loại chuẩn”.
Cũng theo Thạc sỹ Huỳnh Phúc Minh – Trưởng Quản lý dịch vụ buồng bệnh, Bệnh viện Trung ương Huế chia sẻ: Trong quá trình sáng chế ra robot, nhóm cũng gặp nhiều khó khăn. “Thứ nhất là khó khăn trong kinh phí để mua phụ kiện, hầu hết các thiết bị để lắp đặt robot rất hiểm, chúng tôi phải tìm kiếm và đặt mua rất lâu mới có. Thứ 2, trong khi nghiên cứu lắp ráp các bo mạch vào bộ điều khiển của robot, nhiều lúc không ổn định và bị lỗi rất nhiều khiến chúng tôi phải nghiên cứu và làm lại nhiều lần. Nhưng rồi, chúng tôi cũng hoàn thiện được robot”.
Có thể thấy, trong thời gian cấp bách này, các nhà khoa học đã có những phản ứng rất kịp thời, với thế mạnh là nghiên cứu tạo ra sản phẩm khoa học công nghệ từ những thiết bị có sẵn và sự sáng tạo của mình. Tinh thần nghiên cứu của nhà khoa học nhanh chóng được thể hiện ngay trên sản phẩm thực, các robot đều mang lại hiệu quả cao, cùng con người phòng chống Covid-19.
TĐHNN
