Nguồn nhân lực cho ngành IT ngày càng dồi dào, nhưng đồng thời cũng có sự phân hóa trong chuyên môn và thu nhập. Không chỉ là thu nhập, vai trò công việc cũng đang thay đổi trong thời kỳ chuyển đổi số mạnh mẽ.
• Đằng sau lương 100 triệu của kỹ sư IT
Lập trình viên thuần túy không còn hot
Cách đây 10 năm lập trình viên là nghề rất được săn đón trong ngành công nghiệp gia công phần mềm (outsource) còn non trẻ tại Việt Nam. Nhu cầu tuyển dụng lập trình viên lớn trong khi nguồn cung nhân lực còn hạn chế. Chính vì thế thu nhập của lập trình viên cao hơn hẳn so với mặt bằng thu nhập của nhiều ngành nghề khác tại Việt Nam lúc bấy giờ.
Tuy nhiên, ngày nay, nhiều lĩnh vực hoạt động trong xã hội đã ứng dụng trên nền tảng công nghệ. Đặc biệt là xu hướng chuyển đổi số càng thúc đẩy nhu cầu đầu tư đổi mới công nghệ, nhất là trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Tìm kiếm các giải pháp công nghệ góp phần giải quyết được bài toán hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp hay vận hành của một tổ chức như bệnh viện, trường học,… đang xoay chuyển vai trò của lập trình viên trong xã hội. Đây cũng chính là thị trường cho các lập trình viên thực thụ. Do đó, nếu chỉ là một lập trình viên thuần túy thì hầu hết chỉ phù hợp với các công ty gia công phần mềm thu nhập không cao.
Theo phân loại hiện nay, mức lương cho kỹ sư IT mới ra trường có thời gian làm việc vài năm ở vị trí là lập trình viên là 15-20 triệu đồng/tháng, gọi là mức lương tốt. Mức lương cao sẽ từ 25-30 triệu, thậm chí là 40-50 triệu đồng/tháng dành cho các nhân viên đã thoát được lập trình phổ thông, theo được các nhánh công việc cao hơn như sử dụng AI, các công cụ khai phá dữ liệu (Data mining),… Cao hơn hẳn, có thể lên đến 100 triệu/tháng là dành cho nhân sự quản lý, chủ doanh nghiệp.
Mặc dù so với mặt bằng nghề nghiệp trong xã hội, lương của ngành IT vẫn là cao nhưng nếu so với chính trong ngành của mình thì mức lương 15-20 triệu đồng/tháng chỉ là mức cơ sở. Hơn nữa, nếu chỉ bằng lòng với mức lương này sẽ bị coi là dậm chân tại chỗ.
Anh Hoàng Giang – Trưởng phòng kỹ thuật, Công ty TNHH Woodsoft Việt Nam khi giao lưu với sinh viên FUNiX trong chương trình Tâm sự về nghề (diễn ra ngày 12/6) đã cho rằng trong bối cảnh hiện nay, rất khó để chỉ làm một lập trình viên thuần túy. “Giá trị của lập trình viên sẽ ngày càng giảm sút. Cách đây 10 năm, lập trình viên có lương cao, nhưng hiện nay càng nhiều đơn vị đào tạo lập trình viên, số lượng lập trình viên ngày càng nhiều, cạnh tranh nhiều về mức lương, trình độ và kỹ năng”.
Anh Hoàng Giang phân tích: Ngày càng nhiều framework, công cụ kéo thả, kỹ năng lập trình ngày càng tiến dần tới lao động phổ thông. Nếu chỉ thuần túy gõ code thì lương ngày càng thấp so với mặt bằng chung.
Như vậy, bên cạnh lực lượng lập trình viên thuần túy làm việc trong các công ty gia công phần mềm thì ngày nay xã hội đang cần lực lượng lập trình viên ở cấp độ cao hơn, đưa ra được giải pháp công nghệ để trực tiếp giải quyết bài toán hoạt động sản xuất kinh doanh, vận hành một tổ chức mang lại hiệu quả cao.
Làm thế nào vượt qua được kỹ năng của lập trình viên phổ thông?
Vượt ra khỏi kỹ năng lập trình phổ thông nghĩa là vượt khỏi mức thu nhập cơ bản của hầu hết người mới ra trường. Đây là điều mà các lập trình viên hướng đến. Theo anh Hoàng Giang, hãy “Học và làm thứ mình giỏi chứ không phải thứ mình thích”. Anh Hoàng Giang còn lý giải: Thay vì cố gắng học, cố gắng làm cái mình thích nhưng không giỏi. Kết quả là lãng phí thời gian, tiền bạc, thậm chí lãng phí cả một cuộc đời, thì các bạn sinh viên nên học cái mình có khả năng học tốt, dù mình không thích nhưng mình giỏi. Như vậy xác suất thành công cao hơn, tạo điều kiện cho bản thân phát triển hơn nữa. “Một khi bạn thành công, bạn không thể ghét mãi điều mang lại thành công cho mình”.
Bằng kinh nghiệm nhiều năm đi làm, anh Hoàng Giang cho rằng khi bạn đã là một lập trình viên giỏi hoàn toàn có thể tham gia vào các công ty làm sản phẩm, công ty trực tiếp sử dụng phần mềm để kinh doanh dịch vụ như thương mại điện tử, ngân hàng, viễn thông, chứng khoán,… Bạn sẽ được hưởng chung giá trị của doanh nghiệp. Giá trị này cao hơn nhiều giá trị thuần túy của phần mềm. Vì thế bạn sẽ có lương cao.
Tham gia giải bài toán cho doanh nghiệp. Đây là bước tiến giúp bạn thoát khỏi hoàn toàn một lập trình viên thuần túy, cho dù bạn là lập trình viên có mức thu nhập 40-50 triệu đồng/tháng.
Muốn vậy bạn phải phát hiện được bài toán, được nỗi đau của một ngành nghề, một nhóm người, hiểu cặn kẽ lý do tại sao chưa có lời giải tốt cho bài toán này và đưa ra được lời giải phù hợp, được thị trường chấp nhận. Lúc đó giá trị chính không còn ở lập trình nữa.
Để làm được đều đó, theo anh Hoàng Giang bạn phải học hỏi, nắm rõ tri thức ngành, nắm rõ nghiệp vụ, cách thức ngành đó đang vận hành, tại sao người ta lại đang vận hành như thế, trước đây đã có những ai muốn giải bài toán này rồi? họ đã định giải như thế nào? Tại sao lại thất bại? Chỉ khi có những hiểu biết sâu sắc về bài toán thực tế đó mới hy vọng đưa ra được lời giải tốt.
Tự đào tạo lại chính mình. Theo số liệu báo cáo thị trường IT Việt Nam do TopDev công bố thì nhu cầu tuyển dụng ngành IT năm 2021 sẽ tăng khoảng 36%, với khoảng 117 ngàn lập trình viên. Mức lương cho ngành IT cũng ngày càng hấp dẫn, đặc biệt cho các vị trí công việc liên quan công nghệ cao như AI, IoT, Blockchain,… nhưng các nhà tuyển dụng vẫn rất khó để tuyển đủ.
Anh Trần Trung Hiếu – Founder & CEO TopCV Vietnam cho rằng chuyển đổi số ngày càng mạnh mẽ, là xu thế không thể đảo ngược nhưng đào tạo thì chưa theo kịp kể cả về chuyên môn lẫn số lượng. Do đó, sinh viên trong quá trình học mà không trau dồi khả năng tự học, nâng cấp bản thân thì khi ra trường cũng không làm được việc ngay. “Doanh nghiệp thiếu người làm được việc chứ không phải cứ học Công nghệ thông tin ra trường là có việc. Công nghệ thông tin là ngành đòi hỏi khả năng làm việc thực tế chứ không phải bằng cấp”. Anh Hiếu nhấn mạnh.
Bà Chu Thị Thanh Hà, Chủ tịch FPT Software cho rằng cơ hội nghề nghiệp cho dân IT ngày càng lớn, đặc biệt từ thế giới đối mặt với dịch Covid-19. Nhưng cơ hội sẽ đi liền với thách thức.
Bà Thanh Hà cho biết, hiện không chỉ riêng FPT Software mà các doanh nghiệp trong ngành IT khó tuyển dụng nhân viên do có khoảng cách giữa số lượng và chất lượng. Áp lực công việc trong ngành IT ngày càng khó hơn. Công nghệ IT thay đổi rất nhanh, tuy nhiên việc đào tạo kỹ sư IT ở Việt Nam hiện còn các điểm hạn chế mang tính chất “truyền thống”. Đó là khả năng ngoại ngữ; kỹ năng tư duy hệ thống và kỹ năng giải quyết vấn đề. Do hầu hết sinh viên được đào tạo mới chỉ dừng lại ở một vấn đề cụ thể nào đó nhưng khi giải quyết vấn đề trong một dự án cần có sự xâu chuỗi, tổng hợp; thói quen tự học chưa cao.
Bà Thanh Hà cho rằng thực tế cho thấy khả năng đáp ứng công việc ngày càng tốt hơn là nhờ vào khả năng tự học. Đặc biệt là thông tin để tự học ngày nay rất phong phú. Kỹ sư IT cần trau dồi khả năng tự học mới đáp ứng được sự thay đổi liên tục của công nghệ.
Ở góc độ là một người làm trong ngành IT thực thụ, bạn Nguyễn Hoàng khi theo dõi CTO Talk phiên 13 (ngày 6/7) về chủ đề “Đằng sau mức thu nhập khủng của kỹ sư IT” do VnExpress tổ chức cũng chia sẻ rằng: “Kỹ sư IT để có lương cao thì kiến thức cần phải học không thua gì bác sỹ. Vô vàn thứ để học và cái ‘đau đớn’ nhất là công nghệ thay đổi chóng mặt. Hôm nay bạn vừa mất mấy đêm cày cuốc mới nắm xong chuẩn bị đưa vào dự án thì ngày mai đã ra công nghệ khác vượt trội hơn. Bạn lại phải tìm hiểu. Đã là dân IT thì sự tự học chiếm tới 90% toàn bộ kỹ năng, chẳng ai cầm tay chỉ việc nổi”.
Ở Việt Nam trong những năm gần đây, nhu cầu tuyển dụng nhân sự IT tăng khoảng 35%/năm, trong khi nguồn nhân lực được cung cấp ra thị trường chỉ tăng khoảng 12%/năm. Đây thực sự là cơ hội lớn cho các bạn trẻ theo đuổi ngành này. Nhưng điều quan trọng hơn là từ sự phân hóa thu nhập cho thấy xã hội cũng đang cần các bạn hướng đến những giá trị lớn hơn trong Nền kinh tế số.
Trần Hằng
