Trong khuôn khổ Hội chợ Triển lãm Thiết bị Tiết kiệm năng lượng và Chuyển đổi xanh 2025, sáng 28/11, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) tổ chức Hội thảo chuyên đề “Giải pháp thúc đẩy tiết kiệm năng lượng và chuyển đổi xanh”, thu hút sự quan tâm của các chuyên gia, doanh nghiệp và đơn vị nghiên cứu.
Phát biểu khai mạc, ông Lại Đức Tuấn - Phó Trưởng phòng Phòng Hiệu quả năng lượng và Chuyển đổi xanh cho biết hội thảo tập trung thảo luận các giải pháp tích hợp năng lượng tái tạo, năng lượng mới, đổi mới công nghệ và cải tạo thiết bị nhằm giảm tiêu thụ năng lượng. Ông kỳ vọng sự kiện sẽ “làm rõ các rào cản hiện tại và mở ra hướng đi mới, thiết thực hơn cho cộng đồng doanh nghiệp trong việc thúc đẩy tiết kiệm năng lượng và chuyển đổi xanh”.
 |
| Toàn cảnh hội thảo |
Ba trụ cột chuyển dịch năng lượng và quyết tâm Net-Zero của Việt Nam
Trình bày tại hội thảo, TS. Lê Hải Hưng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Ứng dụng Công nghệ nhấn mạnh rằng chuyển dịch năng lượng không chỉ dừng ở thay đổi cách phát điện, mà là cuộc chuyển đổi toàn diện cách sử dụng năng lượng trong mọi ngành nghề và đời sống. Ông nêu ba hướng chuyển dịch năng lượng ngoài phát điện gồm:
Thứ nhất, thay nhiên liệu đầu vào không phải là năng lượng hóa thạch: Sử dụng biomass thay thế than, dầu FO trong các lò hơi công nghiệp; Sử dụng nhiên liệu sinh học (xăng E5, E10, dầu B5, B10) trong giao thông vận tải, nông nghiệp, phát điện;
Thứ hai, điện hóa các lĩnh vực sử dụng năng lượng: Chuyển dịch trong giao thông, xe máy, ô tô điện thay cho xe xăng, diesel; Thay thế các máy móc nông nghiệp, xây dựng chạy dầu sang chạy điện; Thay thế lò đốt than, dầu bằng lò điện cảm ứng, điện trở, vi sóng…;
Thứ ba, sử dụng thiết bị hiệu suất năng lượng cao: Bếp điện, bếp từ thay cho bếp than, bếp gas trong nấu nướng; Máy bơm nhiệt, thay cho hệ thống làm lạnh hoặc sưởi ấm; Thay thế đèn truyền thống bằng đèn LED.
“Để tiến tới Net-Zero chỉ chuyển dịch năng lượng chưa đủ mà phải thay đổi hành vi sử dụng năng lượng trong mọi lĩnh vực sản xuất và đời sống gồm sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả bằng cách ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ để tăng hiệu quả sử dụng năng lượng, và trồng rừng, chống phá rừng để mở rộng bể hấp thụ khi nhà kính, tận dụng biomass thay cho nhiên liệu hóa thạch” - TS. Lê Hải Hưng nói thêm.
 |
| TS. Lê Hải Hưng đưa ra ba hướng chuyển dịch năng lượng ngoài phát điện |
Theo TS. Lê Hải Hưng, Việt Nam đang nhập cuộc chuyển dịch năng lượng với quyết tâm rất cao. Cột mốc quan trọng đầu tiên là tháng 11/2021, tại COP26, Việt Nam đã đưa ra cam kết mạnh mẽ đạt phát thải ròng bằng “0” (Net-Zero) vào năm 2050. Tiếp đó, ngày 18/01/2022, Chính phủ ban hành Quyết định 01/2022/QĐ-TTg, và đến 13/8/2024 tiếp tục cập nhật “Danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải kiểm kê khí nhà kính”. Theo quy định mới, các cơ sở tiêu thụ từ 1.000 tấn dầu quy đổi hoặc phát thải từ 3.000 tấn khí nhà kính trở lên phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính. Như vậy, đến năm 2024, có 2.166 doanh nghiệp thuộc diện phải kiểm kê.
Bên cạnh đó, Quy hoạch điện VIII xác lập lộ trình tham vọng hướng tới 100% năng lượng tái tạo trong hệ thống điện vào năm 2050 - một nền tảng quan trọng cho quá trình chuyển dịch xanh.
Đặc biệt, ngày 24/01/2025, Chính phủ ban hành Quyết định 232/QĐ-TTg, mở đường cho việc hình thành và vận hành thị trường các-bon trong nước. Theo kế hoạch, thị trường các-bon sẽ chạy thử từ năm 2025 và chính thức vận hành vào năm 2029, tạo động lực mạnh mẽ để doanh nghiệp giảm phát thải và đầu tư công nghệ sạch.
Từ giảm tải lưới điện đến tăng lợi thế cạnh tranh: giá trị của điện mặt trời mái nhà
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Trung Anh - Giám đốc miền Bắc Công ty CP Nami Solar Energy đã chia sẻ những đánh giá về tiềm năng điện mặt trời, đặc biệt là điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN). Việt Nam sở hữu số giờ nắng lý tưởng hàng năm khoảng 1500 giờ tại các tỉnh đồng bằng sông Hồng và lên đến 2700 giờ tại các tỉnh Nam Trung bộ. Bên cạnh đó, mật độ năng lượng mặt trời thay đổi trong khoảng 3.000 đến 5.000 kCal/m2/ngày. Thống kê sơ bộ cho thấy tổng tiềm năng kỹ thuật điện mặt trời của Việt Nam khoảng 963 GW; trong đó: điện mặt trời quy mô lớn mặt đất khoảng 837,4 GW; trên mặt nước khoảng 77,4 GW; trên mái nhà khoảng 48,2 GW.
Theo ông Nguyễn Trung Anh, điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) sở hữu nhiều ưu điểm nổi bật về kỹ thuật lẫn kinh tế và phát triển bền vững. Về mặt kỹ thuật, ĐMTMN có khả năng hỗ trợ phủ đỉnh trong biểu đồ phụ tải của hệ thống điện quốc gia (đối với mô hình nối lưới), góp phần giảm áp lực lên lưới điện, đặc biệt tại miền Bắc trong mùa khô. Hệ thống này còn giúp chống nóng cho công trình, đồng thời sử dụng nguồn năng lượng sạch và vô hạn, qua đó giảm phát thải và bảo vệ môi trường. So với điện mặt trời mặt đất, ĐMTMN nối lưới giúp tiết kiệm chi phí đầu tư cho lưới điện địa phương; còn mô hình tự sản - tự tiêu không ảnh hưởng đến độ tin cậy của hệ thống và không yêu cầu bổ sung nguồn dự phòng.
 |
| Ông Nguyễn Trung Anh cho rằng điện mặt trời mái nhà sở hữu nhiều ưu điểm nổi bật về kỹ thuật lẫn kinh tế và phát triển bền vững |
Về kinh tế, ĐMTMN cho phép giảm đáng kể chi phí tiền điện hằng tháng nhờ cơ chế sản xuất và tiêu thụ điện trực tiếp với giá thấp hơn điện lưới, nhất là trong giờ cao điểm. Doanh nghiệp sử dụng nguồn điện sạch này cũng tăng lợi thế cạnh tranh cho sản phẩm khi xuất khẩu. Với phần điện dư được bán lên lưới, các hộ gia đình hoặc nhà đầu tư còn có thể tạo thêm nguồn thu.
Ở góc độ phát triển bền vững, điện mặt trời giúp giảm phụ thuộc năng lượng hóa thạch, cải thiện cơ cấu ngành năng lượng, nâng cao an ninh năng lượng và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Đây cũng là xu hướng tất yếu trên thế giới, phù hợp với lộ trình phát triển xanh và sử dụng năng lượng hiệu quả tại Việt Nam.
Tối ưu năng lượng: Doanh nghiệp có thể tiết kiệm tới 35% nhờ công nghệ hiện đại
Theo ông Nguyễn Thanh Hà, Chuyên gia năng lượng của Công ty Cổ phần RCEE-NIRAS, nhiều giải pháp công nghệ đang giúp doanh nghiệp công nghiệp nâng cao đáng kể hiệu quả sử dụng năng lượng. Trong đó, nổi bật là việc thay thế động cơ tiêu chuẩn bằng động cơ hiệu suất cao IE3/IE4 kết hợp bộ điều tần; tối ưu hóa hệ thống nồi hơi và mạng lưới hơi; lắp đặt hệ thống thu hồi nhiệt thải để phát điện; cải thiện hệ thống khí nén; và triển khai các hệ thống giám sát - quản lý năng lượng. Thực tế cho thấy, hệ thống thu hồi nhiệt thải và tối ưu hóa lò nung có thể giúp nhà máy thép tiết kiệm tới 22% năng lượng; nâng cấp động cơ và lắp đặt biến tần giúp nhà máy xi măng giảm 18% mức tiêu thụ năng lượng; còn tối ưu hóa hệ thống hơi và thu hồi nhiệt trong sản xuất giúp ngành dệt may tiết kiệm khoảng 25%.
Đối với công trình xây dựng, ông Hà nhấn mạnh rằng để đạt hiệu quả năng lượng cao cần đồng bộ nhiều giải pháp: tối ưu hệ thống HVAC bằng máy làm lạnh hiệu suất cao, máy bơm nhiệt, VRF, bộ tiết kiệm và điều khiển thông minh; sử dụng đèn LED kết hợp cảm biến và hệ thống điều khiển chiếu sáng; cải tiến lớp vỏ công trình bằng vật liệu cách nhiệt và cửa sổ hiệu suất cao; cùng với đó là giám sát, kiểm soát năng lượng và sử dụng thiết bị hiệu suất cao. Nhờ vậy, tòa nhà văn phòng sau khi cải tạo hệ thống HVAC và thay thế toàn bộ đèn LED tích hợp điều khiển thông minh có thể tiết kiệm tới 32% năng lượng. Hệ thống quản lý tòa nhà (BMS) và thu hồi nhiệt giúp khách sạn giảm 28% mức tiêu thụ; còn việc cải tạo vỏ công trình, nâng cấp HVAC và chiếu sáng giúp trung tâm thương mại tiết kiệm tới 35% năng lượng.
 |
| Ông Nguyễn Thanh Hà nhấn mạnh nhiều giải pháp công nghệ đang giúp doanh nghiệp công nghiệp nâng cao đáng kể hiệu quả sử dụng năng lượng |
Chuyển đổi xanh gắn với thị trường các-bon
Trình bày tại hội thảo, ông Trần Văn Toản - Đại điện Kosher Climate India Pvt. Ltd cho biết doanh nghiệp trên toàn thế giới đang đứng trước sức ép ngày càng lớn phải thực hiện chuyển đổi xanh, đặc biệt trong bối cảnh các cơ chế định giá các-bon và yêu cầu báo cáo phát thải trở nên phổ biến.
Theo khảo sát người tiêu dùng do UEBT Biodiversity Barometer 2022 thực hiện tại Brazil, Trung Quốc, Pháp, Đức, Anh và Mỹ, biến đổi khí hậu được xếp là mối quan tâm số 1 của 35% người tham gia, tiếp đến là mất đa dạng sinh học với 21%. “Sức ép từ phía thị trường cho thấy chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu thực tế đối với mọi doanh nghiệp”, ông Toản nhấn mạnh.
 |
| Ông Trần Văn Toản cho biết doanh nghiệp trên toàn thế giới đang đứng trước sức ép ngày càng lớn phải thực hiện chuyển đổi xanh |
Ông dẫn chứng thêm: 70% GDP toàn cầu hiện đã nằm trong phạm vi bao phủ của các cam kết phát thải ròng bằng 0 (Net-Zero). Theo Net Zero Tracker, trong số 2.000 công ty niêm yết lớn nhất thế giới, đã có 1.000 công ty đặt mục tiêu Net-Zero. Ngoài ra, 66% doanh thu hằng năm của nhóm doanh nghiệp này được bảo đảm bởi mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Bên cạnh đó, báo cáo phát thải bắt buộc đang lan rộng tại nhiều quốc gia. Các cơ chế định giá các-bon ngày càng siết chặt, bao gồm thuế các-bon, thị trường các-bon bắt buộc và Cơ chế điều chỉnh biên giới các-bon (CBAM).
Từ các xu hướng trên, ông Toản cho rằng chuyển đổi xanh là yêu cầu tất yếu của doanh nghiệp, nhằm:
Hội thảo cũng dành thời gian để đại biểu trao đổi, đặt câu hỏi và chia sẻ kinh nghiệm triển khai thực tế. Các ý kiến tập trung vào việc tháo gỡ rào cản kỹ thuật - tài chính, hướng tới thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi xanh trong sản xuất và tiêu dùng tại Việt Nam.
Bài & ảnh: Bích Ngọc - Hoàng Nam
