Sắp diễn ra Triển lãm 80 năm Giáo dục và Đào tạo phát triển đất nước Ngành giáo dục, 80 năm hành trình từ diệt giặc dốt đến chinh phục công nghệ mũi nhọn |
“Xóa mù” mọi lúc, mọi nơi
Một trong những thành tựu giá trị nhất của giai đoạn này là phong trào Bình dân học vụ. Đó là cuộc vận động chính trị - xã hội sâu rộng nhằm “diệt giặc dốt”. Với tinh thần sáng tạo, lớp học được mở ở mọi nơi, sử dụng các vật liệu tự tạo. Phong trào không chỉ xóa mù chữ cho hàng triệu người mà còn là nơi tuyên truyền đường lối kháng chiến. Tiếp nối thành công đó, hệ thống Bổ túc văn hóa được hình thành để nâng cao trình độ cho những người đã biết chữ.
Trong giai đoạn này, dù phải sơ tán trường lớp từ thành thị về nông thôn và căn cứ địa, hệ thống giáo dục phổ thông không những được duy trì mà còn phát triển về quy mô. Số lượng trường lớp, giáo viên và học sinh ở cả ba cấp học đều tăng lên đáng kể. Đặc biệt, Chính phủ đã thành lập các trường nội trú cho con em dân tộc thiểu số và học sinh miền Nam, thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc đào tạo cán bộ.
Đối với giáo dục đại học và chuyên nghiệp, ngay sau năm 1945, các trường đại học được khôi phục và chuyển sang giảng dạy bằng tiếng Việt. Trong kháng chiến, các trường sơ tán lên chiến khu và áp dụng phương pháp học đi đôi với hành, gắn liền lý thuyết với thực tiễn chiến trường.
![]() |
Hình ảnh một buổi tổng kết 1 năm triển khai phong trào Bình dân học vụ, xóa mù chữ diện rộng. Ảnh: Bộ GDĐT |
Từ sau năm 1950, việc đào tạo trở nên hệ thống hơn với các trung tâm được hình thành và chính sách cử lưu học sinh đi học tại các nước xã hội chủ nghĩa nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ khoa học - kỹ thuật cốt cán cho tương lai.
Khi đó, giáo dục trở thành mặt trận đấu tranh tư tưởng. Chính quyền Pháp và tay sai thiết lập một nền giáo dục hạn hẹp, chủ yếu ở các thành phố, nhằm mục đích nô dịch, tuyên truyền chống cách mạng và đầu độc thanh niên. Trường học bị biến thành nơi theo dõi, dụ dỗ và bắt lính, đồng thời đàn áp các giáo viên và học sinh yêu nước.
Bất chấp sự kìm kẹp, phong trào giáo dục yêu nước vẫn phát triển mạnh mẽ. Các lớp Bình dân học vụ xóa mù chữ vẫn được duy trì bí mật. Đặc biệt, phong trào đấu tranh chính trị của học sinh, sinh viên diễn ra sôi nổi, tiêu biểu là phong trào đấu tranh của học sinh, sinh viên thành phố Sài Gòn ngày 09/01/1950.
Xây dựng thế hệ “công dân kháng chiến” giỏi đánh giặc, ham học tập
Được xác lập, định hình trên các nguyên tắc tiến bộ là “dân tộc hoá, khoa học hoá, đại chúng hóa”, giáo dục trong giai đoạn 1945-1954 đã đưa tiếng Việt trở thành ngôn ngữ giảng dạy chính thức ở mọi cấp học.
Niềm tin của các tầng lớp nhân dân vào chế độ mới được củng cố khi các phong trào giáo dục như Bình dân học vụ, Bổ túc văn hoá được triển khai mạnh mẽ. Đây được xem là một trong những phong trào giáo dục đại chúng tiêu biểu nhất trong lịch sử giáo dục Việt Nam. Phong trào thể hiện tinh thần dân tộc, đoàn kết, tự lực, tự cường, góp phần nâng cao dân trí, phục vụ công cuộc kháng chiến và kiến quốc.
![]() |
Các tầng lớp nhân dân học chữ trên mọi địa bàn từ chiến trường đến nhà máy sản xuất, đồng ruộng. Hình ảnh ghi lại một người nông dân vừa đạp nước tưới ruộng vừa đọc sách. Ảnh: Bộ GDĐT |
Mặc dù trong điều kiện chiến tranh khốc liệt, đất nước bị chia cắt nhưng hệ thống trường lớp từ mầm non đến đại học không ngừng được mở rộng. Nhiều loại hình trường mới ra đời để đáp ứng nhu cầu kháng chiến, yêu cầu thực tiễn.
Giai đoạn này cũng đánh dấu sự thành công của nền giáo dục khi đã đào tạo thế hệ cán bộ, học sinh, sinh viên có lòng yêu nước, trở thành nguồn nhân lực cốt cán cho thắng lợi của cuộc kháng chiến và công cuộc xây dựng đất nước, hình thành một thế hệ “công dân kháng chiến”.
Những thành tựu đạt được trong giai đoạn 1945-1954 của ngành giáo dục có một ý nghĩa hết sức to lớn, không chỉ góp phần quyết định vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm mà còn đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển của ngành giáo dục và đất nước Việt Nam cho các giai đoạn tiếp theo.
Trong không gian của Triển lãm “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”. Bộ GDĐT đã dành nhiều tâm huyết xây dựng một khu trưng bày, tái hiện rõ ràng, sâu sắc hành trình 80 năm hình thành, xây dựng và phát triển của ngành giáo dục Việt Nam. Những tư liệu, hình ảnh về giai đoạn 1945-1954 cũng được khắc họa rất rõ nét. Quý độc giả có thể đến gian trưng bày của Bộ GDĐT, nằm trong khuôn khổ Triển lãm 80 năm thành tựu đất nước tại Đông Anh, Hà Nội để tham quan và thu thập thêm những tài liệu quý giá ngành giáo dục nước nhà. Triển lãm diễn ra từ 28/8 đến hết ngày 15/9. |