RE100 và áp lực của doanh nghiệp toàn cầu

Từ trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) sang năng lực cạnh tranh cốt lõi

Hiện nay trên toàn càu có hơn 400 công ty lớn thực hiện cam kết RE100

Liên minh châu Âu (EU) là nơi tích cực triển khai các quy định để theo đuổi mục tiêu này. Đó là Báo cáo phát triển bền vững của doanh nghiệp - CSRD, Chỉ thị thẩm định phát triển bền vững của doanh nghiệp - CSDDD, hay Cơ chế điều chỉnh carbon - CBAM, buộc các doanh nghiệp lớn phải kiểm tra, báo cáo và giảm tác động môi trường trong chuỗi cung ứng. Điều này khiến các công ty châu Âu yêu cầu nhà cung ứng giảm phát thải và cung cấp bằng chứng về nguồn năng lượng, tạo áp lực rất lớn lên nhà xuất khẩu.

Tại Hoa Kỳ, ở cấp liên bang chưa có quy định tương đương yêu cầu nhập khẩu phải đến từ nhà cung ứng RE100. Nhưng các công ty Mỹ lớn về công nghệ, bán lẻ đang chèn điều khoản xanh vào hợp đồng mua sắm, đồng thời một số bang/tiểu bang có chính sách khuyến khích năng lượng tái tạo.

Nhật Bản và Hàn Quốc có quy định rõ ràng hơn cho các nhà nhập khẩu. Các công ty mẹ trong lĩnh vực công nghệ, điện tử tại 2 quốc gia này yêu cầu nhà cung ứng giảm phát thải, dùng điện tái tạo. Chính phủ hai nước cũng đang thúc đẩy chuyển đổi năng lượng, tạo sức ép gián tiếp lên nhà xuất khẩu.

Tại Trung Quốc, mặc dù Chính phủ đã thúc đẩy nội địa cho năng lượng tái tạo, nhưng áp lực cho các doanh nghiệp xuất khẩu vẫn đang rất lớn do đòi hỏi từ EU và các công ty đa quốc gia.

Mặc dù không hành chính hóa cam kết RE100 nhưng các quốc gia đều nhận thấy mục tiêu chung của toàn cầu về giảm biến đổi khí hậu, đồng thời là năng lực cạnh tranh quốc gia. Đối với doanh nghiệp, việc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng sao cho dựa càng nhiều vào năng lượng tái tạo càng tốt đã khiến cộng đồng doanh nghiệp hưởng ứng mạnh mẽ. Đây cũng là cạnh tranh sống còn của doanh nghiệp. Việc có tên trong danh sách cam kết RE100 cũng rất có giá trị quảng bá cho doanh nghiệp.

Bởi vậy, nếu như 10 năm trước, tiêu chuẩn này mới chỉ có hơn 10 doanh nghiệp lớn chấp nhận nhưng đến nay con số đã lên đến hơn hơn 400 tập đoàn tham gia RE100, gồm các tên tuổi lớn như: Apple, Google, Microsoft, IKEA, Samsung Electronics, Sony, Panasonic, TSMC (Đài Loan),... Mỗi công ty phải đặt mục tiêu rõ ràng về thời hạn đạt 100% năng lượng tái tạo. Các doanh nghiệp khi thực hiện cam kết có thể tự đầu tư hệ thống năng lượng tái tạo hay ký hợp đồng mua điện tái tạo (PPA), mua chứng chỉ năng lượng tái tạo (REC) để chứng minh nguồn gốc điện sạch.

Ngày 27/10/2025, phát biểu tại họp báo trước Tuần lễ năng lượng quốc tế Đài Loan (Energy Taiwan 2025) và Net-Zero Taiwan, ông Terry Tsao, Tổng Giám đốc Tiếp thị toàn cầu, Chủ tịch SEMI Đài Loan cho biết: "Chúng ta thường nói về việc giảm thiểu carbon trong quá trình chuyển đổi năng lượng tại Đài Loan. Trên thực tế, đây là thách thức vận hành lớn nhất mà toàn bộ doanh nghiệp phải đối mặt. Sự kiện năm nay thực chất đã chuyển từ cái gọi là trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) ban đầu sang năng lực cạnh tranh cốt lõi của các doanh nghiệp. Lý do quan trọng nhất trước hết là khí hậu đang thay đổi và khí hậu cực đoan cũng đang thay đổi. Nhiều khách hàng trong chuỗi cung ứng Đài Loan đang phải đối mặt với cam kết năm 2050. Từ chính phủ đến ngành công nghiệp, cho dù đó là giảm phát thải carbon hay năng lượng xanh là con đường không thể quay lại. Tất cả đều đã cam kết thực hiện RE100”.

Ông Lusca Lin, Chủ tịch Synera Renewable Energy Group có trụ sở tại Đài Loan cho biết, ngành xuất khẩu của Đài Loan đang đối mặt với sáng kiến RE100

Cũng tại họp báo, ông Lusca Lin, Chủ tịch Synera Renewable Energy Group có trụ sở tại Đài Loan chia sẻ với báo giới rằng, ngành xuất khẩu của Đài Loan đang đối mặt với sáng kiến RE100. Đây không chỉ là yêu cầu đối với ngành công nghiệp bán dẫn, công nghệ thông tin, mà nhìn vào danh sách hơn 400 công ty đã cam kết cho thấy còn có nhiều công ty khác trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, phần lớn là các ngành công nghiệp truyền thống của Đài Loan trong lĩnh vực đồ dùng thể thao, thậm chí cả đồ uống và dược phẩm.

Ông Lusca Lin còn lấy ví dụ từ các khách hàng đang cung cấp sản phẩm cho McDonald's và Starbucks hay nhà cung cấp nguyên liệu thô rất quan trọng cho xe điện đã gọi cho ông ấy để đặt nhu cầu về sử dụng điện xanh, thậm chí với công suất lớn. Bởi vì họ đã cam kết đạt RE40, RE60, và thậm chí còn muốn đạt RE100 vào năm 2030 nhưng tại Đài Loan chưa đáp ứng được vì thế họ đã bỏ qua chuỗi cung ứng. Còn nhiều khách hàng khác, cho dù đó là điện thoại di động, máy tính xách tay hay thậm chí là nhà sản xuất tấm pin, họ hiện đang sử dụng điện xanh để tạo sự khác biệt cho sản phẩm của mình. Họ muốn sản phẩm của mình thực sự đáp ứng chuỗi cung ứng RE100. Các nhà đầu tư quốc tế cũng đang sử dụng ESG làm mục tiêu đầu tư của họ.

“Vì thế, nếu bạn không có đủ năng lượng xanh cho các doanh nghiệp, khách hàng của bạn thậm chí có thể rời khỏi Đài Loan và chuyển đến các quốc gia khác. Lựa chọn điện xanh ngày nay không chỉ là một lựa chọn đạo đức, mà còn là một yếu tố cạnh tranh rất quan trọng để ngành công nghiệp trong nước của chúng ta thâm nhập thị trường quốc tế”, ông Lucas Lin nhấn mạnh.

Yieh Phui, nhà sản xuất thép mạ độc lập lớn nhất tại Đài Loan phục vụ cho ngành năng lượng mặt trời và nhiều lĩnh vực khác tham gia Net-Zero Taiwan 2025. Ông Mihon Wang cho biết Yieh Phui là nhà máy đầu tiên tại Đài Loan đạt chứng nhận EP2. Việc sản xuất thép được sử dụng lò điện sử dụng năng lượng mặt trời lắp đặt tại công ty, giảm lượng phát thải carbon tới gần 60%.

RE100 không còn là câu chuyện quốc tế

RE100 không còn là câu chuyện quốc tế, nhất là bắt đầu từ ngày 01/01/2026, khi hết giai đoạn chuyển tiếp của CBAM, chuyển sang nộp chứng chỉ CBAM (trả tiền) dựa trên lượng CO₂ phát thải. 6 nhóm hàng hóa có cường độ phát thải cao như xi măng, sắt & thép, nhôm, phân bón, điện, hydro sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp của CBAM. Trong tương lai (sau 2030), có thể mở rộng sang dệt may, hóa chất, nhựa, thủy tinh, gốm,… Việt Nam sẽ chịu tác động trực tiếp từ chính sách CBAM này.

Tháng 10/2024, trả lời phỏng vấn trên Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương cho biết, mặc dù các ngành chịu phạm vi điều chỉnh của CBAM chỉ chiếm một phần nhỏ của cơ cấu nền kinh tế Việt Nam, nhưng Báo cáo đánh giá tác động CBAM cho thấy, việc EU áp dụng cơ chế CBAM có thể khiến cho GDP của Việt Nam giảm khoảng 100 triệu USD vào năm 2030 và khoảng 200 triệu đô la Mỹ đến năm 2035. Nếu hệ thống định giá carbon trong nước được triển khai bên cạnh chính sách CBAM với mức phát thải tại các ngành giữ nguyên mức hiện nay, ảnh hưởng tiêu cực đến GDP của Việt Nam có thể lên đến 6,4 tỷ USD vào năm 2030 và đến 11,1 tỷ USD vào năm 2035 - tương đương 1% GDP.

Tuy nhiên, ông Ngô Chung Khanh cũng cho biết, các ảnh hưởng tiêu cực này có thể được hạn chế nếu thúc đẩy chuyển đổi năng lượng. Cụ thể, nếu CBAM và hệ thống định giá carbon trong nước giúp giảm phát thải được 1-1,5% như mục tiêu đặt ra thì quy mô ảnh hưởng tiêu cực đến GDP của Việt Nam có thể giảm từ 6,4 tỉ USD còn 2,5 tỉ USD vào năm 2030 và từ 11,1 tỉ USD còn 1,9 tỉ USD vào năm 2035.

Điều đáng quan ngại là ngoại trừ một số doanh nghiệp hoạt động trong những lĩnh vực chịu tác động trực tiếp của CBAM đã có những nghiên cứu và sự chuẩn bị một cách nghiêm túc, đại bộ phận các doanh nghiệp hiểu chưa đầy đủ, có thể chưa chính xác và từ đó những phản ứng, những chuẩn bị có thể không có hiệu quả. Do đó, các doanh nghiệp cần lập ra những chiến lược dài hạn, bao gồm tập trung cải thiện quy trình sản xuất, sử dụng công nghệ xanh hơn và giảm lượng phát thải carbon, tuân thủ tiêu chuẩn môi trường và tham gia các chương trình đào tạo, hội thảo về CBAM để chuẩn bị cho tương lai.

Bắt đầu từ ngày 01/01/2026 CBAM hết giai đoạn chuyển tiếp và chuyển sang nộp chứng chỉ (trả tiền) dựa trên lượng CO₂ phát thải

Tại Việt Nam, đến nay cũng đã có một số hội thảo, tọa đàm được tổ chức nhằm phân tích, phổ biến kiến thức và khuyến cáo các việc cần làm trước thời hạn CBAM sắp có hiệu lực chính thức.

Nhìn chung từ cơ quan quản lý nhà nước đến đại diện các doanh nghiệp lớn đều khẳng định RE100 là xu thế không thể đảo ngược và CBAM đã minh chứng cho cam kết của EU về mục tiêu phát triển bền vững. Nếu doanh nghiệp Việt không hành động ngay hôm nay, thì ngày mai sẽ phải chạy theo áp lực từ nhiều thị trường cùng lúc, với chi phí chuyển đổi và rủi ro lớn hơn nhiều, thậm chí sẽ đứng trước nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bên cạnh áp lực, nhiều doanh nghiệp cũng cho rằng đây là cơ hội nâng cao năng lực cạnh tranh dài hạn, biến phát thải thành tài sản, giúp doanh nghiệp nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế, đồng thời thể hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, có cơ hội tiếp cận các quỹ tín dụng xanh, đầu tư nước ngoài. Việc thích nghi với CBAM còn là động lực để hiện đại hóa ngành công nghiệp trong nước, tiến tới tuân thủ các cam kết quốc gia như Net Zero 2050 của Việt Nam.

Điện xanh: chìa khóa cho RE100

RE100 với các cam kết công khai là sử dụng 100% điện năng từ các nguồn tái tạo cho toàn bộ hoạt động của mình trên toàn cầu và không muộn hơn năm 2050. Trước mắt, RE100 khuyến khích các công ty đặt ra các mục tiêu tạm thời đầy tham vọng hơn, tối thiểu là 60% năng lượng tái tạo vào năm 2030; 90% năng lượng tái tạo vào năm 2040.

Điện năng tái tạo phải được chứng minh là có nguồn gốc rõ ràng, duy nhất và có thể truy xuất nguồn gốc (không bị tính trùng). Việc xác nhận nguồn gốc thường được thực hiện thông qua các Chứng chỉ thuộc tính năng lượng (EACs) như I-REC (quốc tế), GOs (châu Âu), hoặc RECs (Bắc Mỹ).

Điều đó có nghĩa Việt Nam cần đảm bảo nguồn năng lượng tái tạo cho thị phần doanh nghiệp trong và ngoài nước tham gia vào cam kết RE100.

Thang Long Industrial Park Corporation (TLi) đã chuyển toàn bộ điện năng sử dụng của mình sang năng lượng tái tạo từ tháng 1/2023. Theo công bố của TLi, tổng khối lượng giảm phát thải là hơn 800.000 tấn C02 mỗi năm. Công ty đang có kế hoạch lắp đặt điện mặt trời đạt 100MWp vào năm 2030.

Tại Việt Nam hiện đã có các công ty như: Thang Long Industrial Park Corporation (TLIP, Olympus Vietnam Co., Ltd, SATO Vietnam Co., Ltd, BAT Vietnam (British American Tobacco Vietnam), Unilever Vietnam đã đạt RE100, được xác nhận bởi chứng chỉ I-REC. Ngoài ra các nhãn hàng đang có nhà máy/chuỗi cung ứng tại Viêt Nam như Apple, Nike, Samsung, H&M, IKEA, LEGO, Nestlé, PepsiCo, Unilever,… đều là thành viên RE100 toàn cầu.

Một số doanh nghiệp đã có cam kết và đang trong lộ trình thực hiện như: Schneider Electric Vietnam đã cam kết RE100 và đưa ra lộ trình giảm 25% lượng carbon tuyệt đối trên toàn bộ chuỗi giá trị vào năm 2030, chuỗi giá trị trung hòa carbon toàn diện vào năm 2040 và mục tiêu phát thải CO₂ ròng bằng 0 trên toàn bộ chuỗi giá trị vào năm 2050; LONGi Green Energy Technology Co., Ltd đặt mục tiêu sử dụng 100% năng lượng tái tạo toàn cầu vào năm 2028.

Khi chúng tôi phỏng vấn các doanh nghiệp tham gia Tuần lễ năng lượng Quốc tế Đài Loan, rất nhiều doanh nghiệp cho rằng với định hướng của Chính phủ Việt Nam về việc xây dựng các trung tâm dữ liệu lớn, trung tâm tài chính, làn sóng dịch chuyển của các công ty đa quốc gia về công nghệ thì trong thời gian tới Việt Nam cần rất nhiều năng lượng tái tạo để đáp ứng RE100. Nhiều doanh nghiệp như Micro-Electric Energy, Pacific Electric Wire and Cable (PEWC), United Renewable Energy Co., Ltd. (URECO), DELTA, Fomosa Smart Energy, Dong Fang Offshore,... đã hợp tác đầu tư tại Việt Nam và tiếp tục xem Việt Nam là thị trường tiềm năng cho phát triển năng lượng tái tạo trong vài năm tới, nhưng hiện tại đang dõi theo các động thái chính sách của Việt Nam.

Quy hoạch điện VIII được Chính phủ phê duyệt ngày 15/4/2025 đã khẳng định ưu tiên phát triển tối đa nguồn điện từ năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời, điện sinh khối…), tiếp tục gia tăng tỷ trọng của năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn điện và điện năng sản xuất là một trong những thuận lợi về mặt chủ trương. Tuy nhiên, rào cản lớn nhất trong quá trình chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam là sự thiếu hoàn thiện và thiếu ổn định của khung chính sách, văn bản hướng dẫn thực thi còn chậm. Ví dụ chưa có cơ chế giá (feed-in tariff) mới, việc chuyển từ cơ chế FIT sang đấu thầu hoặc hợp đồng mua bán điện PPA theo giá trần chưa rõ ràng về phương pháp xác định giá, cơ chế chia sẻ rủi ro và lộ trình áp dụng. Đồng thời, các hợp đồng PPA hiện tại chưa có tính ràng buộc cao về pháp lý, thiếu cơ chế bảo lãnh thanh toán hoặc chia sẻ rủi ro hạ tầng - chính sách - pháp lý, khiến các tổ chức tài chính quốc tế khó tham gia đầu tư dài hạn,…

Quy hoạch điện VIII đặt ra các mục tiêu cụ thể cho năng lượng tái tạo đến năm 2030 đạt khoảng 33 - 47% tổng sản lượng điện sản xuất (tương đương 230-265 tỷ kWh), trong đó tổng công suất điện gió trên bờ và gần bờ đạt 26.066 - 38.029 MW (tổng tiềm năng kỹ thuật ở Việt Nam khoảng 221.000 MW); tổng công suất điện gió ngoài khơi phục vụ nhu cầu điện trong nước đạt khoảng 6.000 MW-17.032 MW; tổng công suất các nguồn điện mặt trời đạt 46.459 -73.416 MW.

Những con số này thực sự đang là thách thức lớn, ảnh hưởng đến mục tiêu, lộ trình RE100 mà các doanh nghiệp trong nước và quốc tế muốn hướng tới, cũng là bước cản cho thu hút đầu tư nước ngoài.

Bảo Hà