Báo chí Việt Nam cần tận dụng AI một cách thông minh và sáng tạo để vượt qua thách thức

Sự thay đổi mạnh mẽ của nhiều cơ quan báo chí thời gian qua, từ giao diện đến nội dung, cho thấy những bước chuyển mình của báo chí Việt Nam trong kỷ nguyên số.

• Tự động hóa sáng tạo nội dung truyền hình, nhìn từ phóng sự viết bằng AI của Đài Truyền hình TP.HCM (HTV)
• Sora – ứng dụng tạo video của OpenAI gây sốt

Ngày 21/6, kỷ niệm 99 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam, đánh dấu một chặng đường dài đầy biến động. Giờ đây, trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra một chương mới đầy tiềm năng nhưng cũng không kém phần thách thức.

Năm 2023 đánh dấu sự tiến bộ vượt bậc của công nghệ Trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt là AI tạo sinh (Generative AI) với sự xuất hiện và lan rộng của ChatGPT (Generative Pretrained Transformer) cùng các Mô hình ngôn ngữ lớn (Large Language Models – LLM). ChatGPT và các LLM đã đạt đến mức độ hiểu biết ngôn ngữ tự nhiên và ra quyết định tương đương với người trưởng thành có tri thức. Trong vòng chỉ 5 ngày, ChatGPT đã đạt 1 triệu người dùng, lập nên một kỳ tích chưa từng thấy trong lịch sử công nghệ.

Kể từ thời điểm đó, các tập đoàn công nghệ lớn và các công ty khởi nghiệp AI đã cạnh tranh nhau khốc liệt, giới thiệu nhiều mô hình LLM khác nhau, phần lớn là mã nguồn mở như LaMDA (Google AI), Megatron-Turing NLG (NVIDIA), PaLM (Google AI), Llama-2 (Meta AI), Bloom (Hugging Face), Wu Dao 2.0 (Beijing Academy of Artificial Intelligence), Jurassic-1 Jumbo (AI21 Labs) và Bard (Google AI).

ChatGPT, một nhánh của AI, xuất hiện vào ngày 30/11/2022 và ngay lập tức gây chấn động toàn cầu nhờ vào trí thông minh vượt trội và khả năng sử dụng ngôn ngữ tự nhiên như con người. Không chỉ đơn thuần là một chatbot, ChatGPT còn sở hữu một kho kiến thức khổng lồ đã được học tập trong thời gian dài. Giới chuyên môn từ nhiều lĩnh vực đã dành thời gian để thử nghiệm, nghiên cứu và thậm chí thảo luận về nó trong các hội thảo lớn.

AI và những tác động kép đối với báo chí

Sự xuất hiện của Trí tuệ nhân tạo (AI) đã làm thay đổi diện mạo của nhiều ngành nghề, và báo chí không thể đứng ngoài cuộc.

Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters năm 2023, 59% các tòa soạn trên toàn cầu đã sử dụng AI trong quy trình sản xuất nội dung.

Nhà kinh tế học Paul Krugman trên tờ New York Times op-ed từng cho biết, Chat GPT có thể thực hiện các nhiệm vụ như báo cáo và viết “hiệu quả hơn con người”.

Còn Reuters – Hãng thông tấn lớn nhất thế giới đưa công nghệ AI vào việc tạo ra người thuyết trình “ảo” với vẻ ngoài giống hệt như một MC thật sự đang đọc bản tóm tắt thể thao và sau đó cung cấp bản tóm tắt trận đấu bằng cách sử dụng ảnh và báo cáo của Reuters để cho ra một bản tin hoàn hảo mà không cần viết kịch bản, chỉnh sửa hay bất kỳ khâu sản xuất nào của con người.

Tại Việt Nam, dù chưa có con số thống kê chính thức về những toà soạn đưa công nghệ AI vào sử dụng nhưng điều có thể thấy rõ rằng, AI đã và đang tạo ra những tác động kép lên báo chí trong nước. AI như một “phù thủy công nghệ” mang đến những phép màu giúp nhiều toà soạn báo tối ưu hóa quy trình sản xuất và nâng cao chất lượng nội dung.

AI giúp tự động hóa các tác vụ từ viết tin nhanh, biên tập, phát hiện lỗi đến dịch thuật, giải phóng sức lao động của nhà báo, cho phép họ tập trung vào các tác phẩm chuyên sâu, điều tra, phân tích. Điều này đã biến AI trở thành một “nhà báo siêu tốc” trong việc xử lý khối lượng thông tin khổng lồ mỗi ngày. Nhờ vào AI, thời gian dành cho các công việc tẻ nhạt, lặp đi lặp lại được giảm thiểu, giúp các nhà báo có thể tập trung vào những khía cạnh sáng tạo và phân tích chuyên sâu hơn.

Không chỉ vậy, AI còn phân tích hành vi người dùng, cá nhân hóa trải nghiệm đọc báo, từ đó tăng tương tác và giữ chân độc giả. Điển hình như báo điện tử VnExpress là một trong những cơ quan báo chí hàng đầu sử dụng công nghệ AI để phục vụ độc giả. Cụ thể, mới đây App VnExpress triển khai bổ sung tính năng Đọc nhanh ứng dụng AI. Theo đó độc giả có thể đọc hoặc nghe tin tức mới nhất dưới dạng tóm tắt nhờ tính năng Đọc nhanh, phát triển dựa trên trí tuệ nhân tạo của ứng dụng VnExpress.

Không chỉ xem nhanh, độc giả có thể lựa chọn nghe trực tiếp thông qua giọng đọc đa dạng với ngữ điệu tự nhiên bằng AI. Chỉ cần bấm nút Nghe, ứng dụng sẽ đọc lần lượt tất cả tin tức trong vòng 24h đã được rút gọn.

AI cũng đóng vai trò như một trợ lý thông minh, giúp nhà báo tìm kiếm, xác minh thông tin nhanh chóng, phát hiện xu hướng, tạo báo cáo dữ liệu, từ đó nâng cao chất lượng và độ tin cậy của thông tin. Việc này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn tăng cường độ chính xác và đáng tin cậy của các bài viết, đảm bảo rằng thông tin đến tay độc giả là đúng đắn và kịp thời.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích to lớn, AI cũng tiềm ẩn những hiểm họa khôn lường, đặt ra thách thức lớn đối với báo chí Việt Nam. Một trong những thách thức lớn nhất là vấn nạn tin giả. AI có thể bị lợi dụng để tạo ra và lan truyền tin giả một cách tinh vi, gây hoang mang dư luận, làm xói mòn niềm tin vào báo chí. Việc phát hiện và kiểm chứng thông tin giả mạo trở nên khó khăn hơn bao giờ hết khi các công cụ tạo nội dung giả ngày càng trở nên phức tạp và tinh vi.

Một vấn đề khác liên quan đến AI là việc xâm phạm bản quyền. Việc AI sử dụng dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau có thể dẫn đến vi phạm bản quyền, gây tranh chấp pháp lý. Các nhà xuất bản và tác giả cần có những biện pháp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của mình trước sự xâm phạm từ các hệ thống AI.

Cuối cùng, AI cũng đặt ra nguy cơ thất nghiệp cho nhiều nhà báo và biên tập viên. Khi tự động hóa một số công việc, nhiều người lao động trong ngành báo chí có thể đối mặt với nguy cơ mất việc. Điều này đặt ra câu hỏi về tương lai của nghề báo trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng.

Giải pháp thích ứng cho báo chí

Để thích ứng với bối cảnh mới, báo chí Việt Nam cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Trước hết, việc nâng cao năng lực đội ngũ là yếu tố then chốt. Các nhà báo và biên tập viên cần được đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng sử dụng AI. Điều này không chỉ giúp họ làm chủ công nghệ mới mà còn khai thác tối đa tiềm năng của AI trong quá trình làm việc. Các khóa học, hội thảo chuyên đề về AI trong báo chí cần được tổ chức thường xuyên, tạo điều kiện cho đội ngũ nhân sự cập nhật kiến thức và kỹ năng mới nhất.

Một giải pháp quan trọng khác là xây dựng quy trình kiểm chứng thông tin chặt chẽ. Sự kết hợp giữa AI và con người sẽ đảm bảo tính chính xác và khách quan của thông tin. AI có thể nhanh chóng rà soát, phát hiện các nguồn tin không chính xác hoặc nghi ngờ, nhưng con người vẫn cần đóng vai trò quyết định trong việc xác minh và xác nhận thông tin. Việc này không chỉ nâng cao độ tin cậy của các bài viết mà còn giúp duy trì uy tín của các tòa soạn trong mắt độc giả.

Đầu tư vào công nghệ cũng là một bước đi không thể thiếu. Các tòa soạn cần xây dựng các nền tảng AI riêng phù hợp với đặc thù của báo chí Việt Nam. Việc này bao gồm phát triển các ứng dụng AI có khả năng xử lý ngôn ngữ tiếng Việt một cách chính xác, từ đó tối ưu hóa quy trình sản xuất nội dung và phân phối thông tin. Ngoài ra, việc sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu lớn (big data) cũng giúp tòa soạn hiểu rõ hơn về xu hướng và nhu cầu của độc giả, từ đó đưa ra các chiến lược nội dung phù hợp.

Hợp tác quốc tế cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thích ứng với AI. Báo chí Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm từ các nước đi trước trong việc ứng dụng AI vào quy trình làm việc. Tham gia vào các diễn đàn quốc tế, trao đổi và hợp tác với các tòa soạn lớn trên thế giới sẽ giúp các tòa soạn Việt Nam tiếp cận được những công nghệ và phương pháp mới nhất. Đồng thời, điều này cũng mở ra cơ hội hợp tác phát triển các dự án chung, nâng cao chất lượng và tầm ảnh hưởng của báo chí Việt Nam trên trường quốc tế.

AI không phải là mối đe dọa mà là cơ hội để báo chí Việt Nam phát triển. Bằng cách tận dụng AI một cách thông minh và sáng tạo, báo chí Việt Nam có thể vượt qua những thách thức, nâng cao chất lượng và tiếp cận được nhiều độc giả hơn, khẳng định vị thế trong kỷ nguyên số.

Nhân kỷ niệm 99 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam, chúng ta hãy cùng hướng tới một tương lai tươi sáng, nơi AI và con người cùng chung tay xây dựng một nền báo chí hiện đại, chuyên nghiệp, phục vụ tốt nhất lợi ích của đất nước và nhân dân.

Hồng Minh