Công ước Hà Nội - Dấu ấn Việt Nam trong nỗ lực toàn cầu chống tội phạm mạng

Không gian mạng: Vừa là động lực phát triển, vừa là mặt trận an ninh toàn cầu

Trong suốt tiến trình phát triển của nhân loại, khoa học và công nghệ đã mở rộng không ngừng giới hạn của không gian sinh tồn, tương tác và sáng tạo. Giờ đây, nhân loại đang bước vào kỷ nguyên không gian mạng - nơi mỗi dòng dữ liệu, mỗi thao tác công nghệ hay mỗi tương tác số đều có thể tác động sâu rộng đến an ninh, kinh tế, phát triển và cả tương lai của các quốc gia. Không gian mạng trở thành không gian mới của phát triển, đồng thời cũng là mặt trận mới của an ninh toàn cầu - nơi cơ hội và thách thức đan xen, nơi tiến bộ công nghệ phải đi cùng đạo đức và trách nhiệm.

Tuy nhiên, cùng với những tiến bộ vượt bậc của công nghệ số, các hoạt động tội phạm mạng đang gia tăng nhanh chóng về quy mô, mức độ và hậu quả. Tội phạm mạng hiện là thách thức trực diện đối với an ninh, phát triển của mỗi quốc gia và đời sống của từng người dân. Các vụ tấn công mạng, đánh cắp dữ liệu, thao túng thông tin hay xâm nhập vào hạ tầng thiết yếu ngày càng tinh vi và có tổ chức, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ USD cho nền kinh tế toàn cầu mỗi năm. Thông tin cá nhân, đời tư và an toàn của người dân bị đe dọa nghiêm trọng, trong đó phụ nữ và trẻ em là những nhóm dễ bị tổn thương nhất.

Bảo vệ chủ quyền, lợi ích, an ninh quốc gia và không gian mạng vì thế không chỉ là yêu cầu của thời đại, mà còn là điều kiện tiên quyết để phát triển nhanh, bền vững, góp phần củng cố hòa bình, ổn định và thịnh vượng chung.

Công ước Hà Nội - Biểu tượng của đoàn kết, thượng tôn pháp luật và hợp tác quốc tế

Phát biểu tại Lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng sáng nay, Chủ tịch nước Lương Cường khẳng định: trước những thách thức ngày càng phức tạp của tội phạm mạng, việc ra đời của Công ước Hà Nội - một công ước đa phương toàn cầu là minh chứng sống động cho tinh thần đoàn kết và thượng tôn pháp luật.

Sau 5 năm đàm phán với hàng chục phiên thảo luận và hàng nghìn lượt ý kiến đóng góp, Công ước Hà Nội là kết tinh của sự kiên trì, trí tuệ và lòng tin giữa các quốc gia - nơi đối thoại được lựa chọn thay cho đối đầu, hợp tác thay cho chia rẽ. Quá trình hình thành công ước hội tụ các giá trị toàn cầu, phản ánh tinh thần đồng thuận, sức sống của chủ nghĩa đa phương và vai trò trung tâm của Liên hợp quốc.

Chủ tịch nước Lương Cường phát biểu tại phiên khai mạc Lễ mở ký Công ước Hà Nội. Ảnh VGP

Chủ tịch nước Lương Cường cho biết, Công ước Hà Nội gửi tới thế giới ba thông điệp rõ ràng và sâu sắc:

Thứ nhất, khẳng định cam kết của cộng đồng quốc tế trong việc định hình trật tự, bảo đảm an toàn, an ninh trong không gian mạng trên cơ sở luật pháp quốc tế.

Thứ hai, đề cao tinh thần chia sẻ, đồng hành và hỗ trợ lẫn nhau, bởi chỉ khi cùng hợp tác và nâng cao năng lực, các quốc gia mới có thể bảo vệ một không gian mạng ổn định, bền vững.

Thứ ba, nhấn mạnh mục tiêu cao nhất của mọi nỗ lực là vì con người, để công nghệ phục vụ đời sống, thúc đẩy phát triển, mở ra cơ hội cho tất cả và không ai bị bỏ lại phía sau trong tiến trình số hóa toàn cầu.

"Ba thông điệp đó thể hiện tinh thần cốt lõi của Công ước Hà Nội - một công ước của thượng tôn pháp luật, của hợp tác và của con người", Chủ tịch nước nhấn mạnh. Đây cũng chính là phương châm mà Việt Nam kiên định theo đuổi trong tiến trình hội nhập quốc tế: lấy pháp luật làm nền tảng, lấy hợp tác làm động lực và lấy người dân làm trung tâm của mọi nỗ lực.

Kêu gọi sớm phê chuẩn Công ước Hà Nội

"Chúng tôi tự hào khi Hà Nội - Thủ đô của một đất nước vươn lên từ tro tàn của chiến tranh, được lựa chọn làm nơi khởi đầu kiến tạo không gian mạng hòa bình, hợp tác và tin cậy", Chủ tịch nước bày tỏ. "Việc Việt Nam đăng cai Lễ mở ký và là nước đầu tiên ký Công ước Hà Nội là minh chứng cho cam kết mạnh mẽ của chúng tôi đối với thượng tôn pháp luật, thực thi đầy đủ nghĩa vụ quốc tế và góp phần củng cố trật tự pháp lý toàn cầu trong không gian mạng".

Theo Chủ tịch nước, việc Việt Nam đăng cai Lễ mở ký và là quốc gia đầu tiên ký Công ước Hà Nội là niềm vinh dự và cũng là trách nhiệm đối với cộng đồng quốc tế. Với chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa, là thành viên chủ động, tích cực, đối tác tin cậy và có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, hơn 5 năm qua, Việt Nam luôn đồng hành cùng tiến trình đàm phán Công ước này.

Ông khẳng định, sự kiện này thể hiện rõ cam kết mạnh mẽ của Việt Nam đối với thượng tôn pháp luật, việc thực thi đầy đủ nghĩa vụ quốc tế và đóng góp tích cực vào việc củng cố trật tự pháp lý toàn cầu trong không gian mạng.

Để Công ước thực sự đi vào cuộc sống, Chủ tịch nước cho rằng cần không chỉ có ý chí chính trị, mà còn phải có nguồn lực thực thi, trong đó hợp tác quốc tế về đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật và chuyển giao công nghệ đóng vai trò then chốt, giúp nâng cao năng lực của các quốc gia trong bảo vệ không gian mạng.

Chủ tịch nước Lương Cường kêu gọi các quốc gia thành viên sớm phê chuẩn Công ước, để văn kiện này sớm có hiệu lực, góp phần thiết lập một trật tự số công bằng, bao trùm và dựa trên luật lệ, vì một tương lai an toàn, ổn định và thịnh vượng trong kỷ nguyên số.

Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc: Không một quốc gia nào bị bỏ lại đơn độc trước tội phạm mạng

Phát biểu tại Lễ mở ký Công ước Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng sáng nay tại Hà Nội, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres nhấn mạnh: "Không một quốc gia nào, dù ở bất kỳ trình độ phát triển nào, sẽ bị bỏ lại đơn độc và không được bảo vệ trước tội phạm mạng".

Ông Guterres cho biết, trong chuyến thăm Việt Nam năm 2022, ông đã cảm nhận rõ tầm nhìn hướng tới tương lai và vai trò ngày càng quan trọng của Việt Nam trong chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu. Chính vì vậy, việc chọn Hà Nội - thành phố biểu trưng cho tinh thần đổi mới, sáng tạo và kết nối của kỷ nguyên số làm nơi tổ chức sự kiện lịch sử này là hoàn toàn phù hợp. “Liên Hợp Quốc tự hào được hợp tác cùng Việt Nam để biến ngày hôm nay thành hiện thực,” Tổng Thư ký nhấn mạnh.

Theo ông Guterres, nhân loại đang sống trong thời đại của những biến chuyển công nghệ chưa từng có, nơi hàng hóa và dịch vụ được luân chuyển chỉ bằng một cú nhấp chuột. Tuy nhiên, mọi cuộc cách mạng công nghệ đều có mặt trái. Không gian mạng đang trở thành “mảnh đất màu mỡ” cho tội phạm mở rộng phạm vi hoạt động với tốc độ chưa từng có.

Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres nhấn mạnh không một quốc gia nào, dù ở bất kỳ trình độ phát triển nào, sẽ bị bỏ lại đơn độc và không được bảo vệ trước tội phạm mạng. Ảnh VGP

Hằng ngày, các thủ đoạn lừa đảo trực tuyến tinh vi cướp đoạt tài sản của hàng triệu gia đình, phá hủy sinh kế và gây thiệt hại hàng tỷ USD cho nền kinh tế toàn cầu. Những nội dung xâm hại tình dục trẻ em lan truyền trên mạng để lại những tổn thương không thể xóa nhòa. Tiền mã hóa và giao dịch kỹ thuật số bị lợi dụng để rửa tiền, tài trợ cho buôn bán ma túy, vũ khí và khủng bố. Nhiều doanh nghiệp, bệnh viện bị tê liệt bởi các cuộc tấn công mã độc tống tiền.

Thiệt hại không chỉ dừng lại ở mặt tài chính. Nó làm xói mòn lòng tin vào các thể chế, hủy hoại nền pháp quyền và gây ra những tổn hại thực tế. Trên không gian mạng, không một ai an toàn cho đến khi tất cả mọi người đều an toàn. Lỗ hổng an ninh ở bất cứ đâu cũng có thể khiến người dân và các tổ chức ở mọi nơi gặp nguy hiểm.

Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres cho rằng thiệt hại không chỉ là vật chất, nó còn làm xói mòn lòng tin vào thể chế, phá hủy nền pháp quyền và đe dọa trực tiếp đến con người. Tổng Thư ký nhấn mạnh, đó là lý do thế giới cần một phản ứng tập thể mạnh mẽ. Sau 5 năm đàm phán phức tạp, cộng đồng quốc tế đã tạo nên hiệp ước tư pháp hình sự đầu tiên trong hơn hai thập kỷ - Công ước Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng.

"Công ước này là một công cụ pháp lý mạnh mẽ, mang tính ràng buộc, nhằm củng cố hệ thống phòng thủ tập thể trước tội phạm mạng", ông Guterres khẳng định. "Đây là lời cam kết rằng các quyền cơ bản của con người - quyền riêng tư, nhân phẩm, sự an toàn phải được bảo vệ không chỉ trong đời thực mà cả trên không gian mạng. Đây là minh chứng cho sức sống bền bỉ của chủ nghĩa đa phương và sự đoàn kết quốc tế".

Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang ký Công ước của Liên hợp quốc về Chống tội phạm mạng - Ảnh VGP

Tổng Thư ký cũng đánh giá cao bước đột phá lớn nhất của Công ước là cơ chế chia sẻ bằng chứng kỹ thuật số xuyên biên giới, giải quyết thách thức lâu nay của công lý khi thủ phạm, nạn nhân và dữ liệu nằm ở ba quốc gia khác nhau. “Công ước mở ra lộ trình rõ ràng để các cơ quan điều tra và công tố viên có thể vượt qua rào cản này, mang lại công lý cho các nạn nhân,” ông Guterres nói.

Đáng chú ý, lần đầu tiên trong một hiệp ước quốc tế, hành vi phát tán hình ảnh nhạy cảm khi chưa có sự đồng thuận được công nhận là tội phạm hình sự. Công ước cũng yêu cầu tăng cường bảo vệ nạn nhân, đảm bảo quyền tiếp cận các biện pháp phục hồi, bồi thường và gỡ bỏ nội dung bất hợp pháp. “Bằng cách tạo ra các nghĩa vụ mang tính ràng buộc, Công ước biến cam kết của chúng ta thành những biện pháp bảo vệ thực chất,” ông Guterres khẳng định.

UNODC: Tiếp tục đồng hành cùng các quốc gia thực hiện Công ước

Phát biểu tại buổi lễ, Giám đốc điều hành Văn phòng Liên Hợp Quốc về Ma túy và Tội phạm (UNODC) Ghada Waly đánh giá việc thông qua và ký kết Công ước là “một thành tựu mang tính bước ngoặt” sau 5 năm đàm phán đầy thử thách.

Bà bày tỏ cảm ơn Việt Nam vì đã đăng cai sự kiện, thể hiện vai trò tiên phong trong việc gắn kết cộng đồng quốc tế vì mục tiêu chung là đấu tranh với tội phạm mạng toàn cầu. “Một kỷ nguyên mới của tội phạm mạng đang hình thành với sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo, tiền điện tử và công nghệ số. Các mối đe dọa trở nên tinh vi hơn, mang tính xuyên biên giới sâu sắc hơn,” bà nhận định.

Chủ tịch nước Lương Cường và Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres tại Lễ mở ký Công ước Hà Nội. Ảnh VGP

Theo bà Waly, Công ước Hà Nội sẽ là khuôn khổ pháp lý toàn cầu giúp thống nhất tiêu chuẩn, tăng cường chia sẻ bằng chứng điện tử, thúc đẩy hợp tác tư pháp và bảo vệ quyền con người trong không gian mạng.

Bà kêu gọi các quốc gia nhanh chóng ký kết, phê chuẩn và triển khai thực thi Công ước; đồng thời đầu tư mạnh mẽ vào xây dựng năng lực, khung pháp lý và hợp tác quốc tế, đặc biệt hỗ trợ các nước đang phát triển. “UNODC sẽ tiếp tục đồng hành, cung cấp hỗ trợ kỹ thuật giúp các quốc gia thực hiện Công ước hiệu quả, cùng nhau xây dựng một không gian mạng an toàn, nhân văn và thịnh vượng hơn,” bà Ghada Waly khẳng định.

Chương trình Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao diễn ra trong hai ngày 25-26/10, gồm các hoạt động chính: phiên khai mạc, lễ ký kết, bốn phiên thảo luận cấp cao, bốn phiên bàn tròn trao đổi, một phiên thảo luận toàn thể, lễ bế mạc, cùng triển lãm công nghệ do Chính phủ Việt Nam và Ban Thư ký Liên Hợp Quốc phối hợp tổ chức. Đặc biệt, đây là lần đầu tiên một địa danh của Việt Nam - Thủ đô Hà Nội được gắn với một hiệp ước đa phương toàn cầu trong lĩnh vực có ý nghĩa chiến lược. Việc lựa chọn Hà Nội làm nơi tổ chức lễ mở ký thể hiện sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế đối với những đóng góp tích cực, trách nhiệm và vai trò ngày càng cao của Việt Nam trong các vấn đề toàn cầu. Công ước Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng là kết quả của quá trình đàm phán kéo dài gần 30 tháng, trải qua 8 phiên chính thức và 5 phiên họp giữa kỳ (từ tháng 2/2022 đến tháng 8/2024), được Đại hội đồng Liên Hợp Quốc chính thức thông qua ngày 24/12/2024. Văn kiện gồm 9 chương, 71 điều, quy định cụ thể các nội dung như: hình sự hóa các hành vi phạm tội mạng; cơ chế hợp tác quốc tế trong điều tra, dẫn độ, chia sẻ chứng cứ điện tử, tịch thu và xử lý tài sản phạm tội; bảo vệ nhân chứng và hỗ trợ nạn nhân. Việc tên gọi “Công ước Hà Nội” được ghi nhận trong lời văn chính thức của văn kiện cho thấy sự trân trọng của cộng đồng quốc tế đối với Việt Nam - quốc gia đã góp phần tích cực trong quá trình xây dựng và thúc đẩy công cụ pháp lý mang tính toàn cầu này. Đây cũng là dấu mốc quan trọng khẳng định vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc thúc đẩy hợp tác, bảo đảm an ninh mạng vì hòa bình và phát triển bền vững của thế giới.