Hành trình tái sinh từ làng Củi Lũ

Các em nhỏ vui chơi ở làng Củi Lũ, phường Hội An Tây, thành phố Đà Nẵng. (Ảnh HIỆP NGUYỄN)

Những tác phẩm điêu khắc ở đây mộc mạc, đầy sức sống. Ngôi làng và các tác phẩm đẹp như phép màu, vẻ đẹp nở ra từ những điều tưởng chừng đã bỏ đi. Đây vừa là không gian trưng bày, vừa gợi đến những thăng hoa nghệ thuật, những câu chuyện ký ức,...

Lắng nghe... gỗ kể chuyện

Mái ngói rêu phong của Hội An vẫn in đậm màu thời gian, dòng Thu Bồn vẫn hiền hòa uốn lượn qua bao thế kỷ, bồi đắp cho ký ức của đất và người. Mỗi mùa mưa bão, dòng nước đục ngầu cuồn cuộn, dữ dằn với bao hiểm họa khôn lường, để rồi khi lũ rút, trên những bờ cát ẩm ướt chơ vơ từng thanh củi trơ trọi, gỗ mục, rễ cây xác xơ,... Số đông nhìn thấy sự mục nát, nhưng cũng có người nhận ra vẻ đẹp tiềm ẩn có thể hồi sinh! Nghệ sĩ Lê Ngọc Thuận là một người như vậy.

Nghệ sĩ Lê Ngọc Thuận - người con của xứ Quảng - đã cảm nhận sâu sắc những câu chuyện từ bão lũ và thể hiện bằng nghệ thuật. Từ tình cảm đến bàn tay tài hoa và ân tình với cuộc sống, những tác phẩm nghệ thuật của anh và các cộng sự đã hồi sinh từ củi lũ nối nhau ra đời, đặt tiền đề cho ngôi làng nhỏ mang cái tên mộc mạc: làng Củi Lũ thuộc phường Hội An Tây (thành phố Đà Nẵng). Ở đó, củi lũ đã trở thành chất liệu của ký ức, cũng là khởi đầu cho hành trình tái sinh đầy sắc màu cuộc sống theo cách nhân văn, sâu sắc và cảm động.

Năm 2012, khi đang tập trung gây dựng khu homestay nhỏ ven biển An Bàng, Lê Ngọc Thuận bắt đầu để ý đến những khúc gỗ bị sóng biển đánh dạt vào bờ sau mỗi đợt mưa bão. Có thân cây sần sùi, có khúc gỗ đã mòn vẹt… nhưng với tâm hồn vốn nhạy cảm và cái nhìn nghệ thuật, anh nhận ra vẻ đẹp mộc mạc mà độc đáo. “Lúc đó, tôi chỉ nghĩ đơn giản là dọn sạch bãi biển, nhặt củi về trang trí cho không gian thú vị hơn. Vậy là cặm cụi cọ rửa, mài giũa, tạo tác thêm… Nhưng khi khách đến, họ ngạc nhiên khi biết những món đồ ấy từng là gỗ trôi lũ. Họ hỏi han, lắng nghe câu chuyện tôi kể… và dường như trong mắt họ ánh lên điều gì đó rất xúc động. Khi ấy, tôi mới bắt đầu nghĩ sâu hơn: nếu những khúc gỗ này có thể kể chuyện, thì mình sẽ là người giúp chúng lên tiếng”- anh Thuận chia sẻ. Từ sự khởi đầu ấy, không ngờ chính những thanh củi lũ đã nuôi dưỡng tinh thần, đời sống của anh Thuận. Ý tưởng về một không gian nghệ thuật gắn với chất liệu củi lũ bắt đầu manh nha. Ban đầu, anh Thuận làm những món nhỏ: khung tranh, đèn, con giống đơn giản… càng làm, anh càng say mê. Mỗi khúc gỗ, thanh củi mang hình dáng riêng, không tác phẩm nào giống nhau, như chính câu chuyện đời sống con người luôn đa thanh đa sắc, tuy nhọc nhằn truân chuyên mà cũng đẹp đẽ, diệu kỳ.

Hội An nói riêng và mảnh đất miền trung nói chung thường xuyên hứng chịu thiên tai, đặc biệt là lũ lớn. Mỗi đợt mưa lũ qua đi, anh Thuận lại đứng trước sông, trước biển, nhìn từng đợt gỗ, củi trôi dạt về bờ, lòng tràn đầy cảm xúc,... Mỗi phận gỗ, củi như từng hiện hữu hạnh phúc hoặc mất mát...

Trong khoảnh khắc ấy, anh quyết định sẽ hóa giải nỗi đau bằng nghệ thuật.

Năm 2020, anh Thuận quyết định thực hiện giấc mơ xây dựng làng Củi Lũ theo cách bài bản. Anh ngược xuôi tìm hiểu văn hóa đồng bào Cơ Tu, ghé qua làng mộc Kim Bồng lắng nghe những người thợ kể về điêu khắc truyền thống để tự phác thảo những ý tưởng đầu tiên. Vốn không phải nghệ sĩ được đào tạo chính quy, nhưng ở Lê Ngọc Thuận có đôi mắt đa cảm, trái tim ấm áp hòa quyện cùng đam mê, bản sắc và tình yêu quê hương. Những khúc củi lũ dần dần biến thành con rồng uốn lượn, tượng nhà rường cổ, những con giáp sống động hay cả hình ảnh khu phố cổ Hội An thu nhỏ. Các tác phẩm đều được tạo tác thủ công, từ khâu đẽo gọt đến khắc họa chi tiết vừa thô mộc vừa đầy cảm xúc. Năm 2022, làng Củi Lũ chính thức trở thành không gian trưng bày nghệ thuật giữa lòng Hội An. Ẩn mình giữa cánh đồng lúa xanh, nơi đây vừa mang hình hài làng nghề, xưởng sáng tạo, cũng là lớp học trải nghiệm và quan trọng hơn cả là giúp mọi người kết nối với nhau qua chất liệu quen thuộc. Du khách đến đây sẽ được ngắm nhìn hàng trăm, hàng nghìn tác phẩm từ củi lũ, được nghe kể về hành trình củi lũ từ rừng sâu trôi qua thượng nguồn, dừng ở cửa sông, rồi về tay người nghệ nhân để sống tiếp cuộc đời, diện mạo mới. Mọi người có thể tự tay đục gọt, vẽ lên gỗ hoặc lặng yên bên tác phẩm, cảm nhận hơi thở của đời sống, thiên nhiên, con người qua từng đường vân, thớ gỗ.

Vươn mình ra thế giới

Sau gần bốn năm thành hình, Củi Lũ đã vươn khỏi giới hạn một giấc mơ riêng tư, nhỏ bé. Anh Thuận cùng hơn 20 thợ lành nghề đã tạo ra hàng nghìn tác phẩm, được nhiều khách sạn lớn, khu nghỉ dưỡng, nhà sưu tập trong nước và quốc tế đặt hàng. Với anh Thuận và cộng sự, điều quan trọng nhất vẫn là lan tỏa được thông điệp: ngay cả những thứ tưởng như bỏ đi cũng có thể tỏa sáng nếu ta biết yêu thương và trao cho chúng cơ hội sống tiếp,...

Đặc biệt, với việc tổ chức Trại sáng tác nghệ thuật thị giác “Khơi nguồn di sản” vào tháng 7/2025, Củi Lũ đã đánh dấu cột mốc mới trong hành trình phát triển, góp phần đưa Hội An trở thành điểm đến sáng tạo mang tầm khu vực. Lần đầu tiên, một trại sáng tác quy mô với sự tham gia của 12 nghệ sĩ trong nước và quốc tế được tổ chức ngay tại làng Củi Lũ giữa không gian mang đậm hơi thở di sản nhưng lại được mở ra cho những tiếp cận đương đại. Trong chuỗi ngày trải nghiệm, sáng tạo, các nghệ sĩ đã “thấm” hơn chất liệu Hội An, từ những phiên chợ sáng, vẻ u hoài của những mái nhà cổ, tiếng sóng vỗ An Bàng hay ánh sáng cuối ngày bên sông Thu Bồn để chuyển hóa thành nhiều tác phẩm mang tính thể nghiệm, đa ngôn ngữ nghệ thuật.

Làng Củi Lũ đã và đang mở rộng thành trung tâm kết nối nghệ sĩ, người dân và du khách để cùng nhau tương tác, chia sẻ, đồng sáng tạo. Các em nhỏ được tự tay vẽ lên gỗ; du khách nước ngoài hào hứng học cách đục đẽo, tạo tác; những người thợ mộc địa phương được tham gia vào triển lãm trong vai trò người sáng tạo và kể chuyện,...

Những câu chuyện về Củi Lũ đang dần bước ra thế giới, các tác phẩm từng được triển lãm tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh… tiếp tục được giới thiệu tại các sự kiện giao lưu văn hóa quốc tế.