acecook

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Góc nhìn
31/05/2025 14:41
Tự động hóa ngày nay không còn là chuyện trong nhà máy hay phòng lab. Nó đã đi vào từng ngóc ngách đời sống, từ lúc bạn vừa mở mắt buổi sáng cho đến khi bạn tắt đèn đi ngủ. Nhưng liệu chúng ta đang sống trong một thế giới tiện lợi hơn hay dần bị công nghệ dắt mũi trong im lặng?
aa
Nhiều giải pháp công nghệ được trưng bày tại triển lãm HVACR Vietnam 2023 và Plastics và Rubber Vietnam 2023 Chọn máy quét hay rèm ánh sáng để bảo vệ con người và máy móc trong môi trường công nghiệp?
Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Trải nghiệm sống cùng máy – không phải lúc nào cũng dễ chịu

Khi máy móc trở nên "thông minh", chúng bắt đầu hành động mà không cần bạn ra lệnh. Đèn tự bật khi thấy người, máy lạnh tự điều chỉnh nhiệt độ, tủ lạnh thông minh nhắn bạn mua sữa. Nghe như thiên đường? Không hẳn. Vì một ngày bạn sẽ nhận ra: thứ bạn mất dần không phải là thời gian – mà là quyền được ra quyết định.

Một nghiên cứu đăng trên SpringerLink cho thấy trải nghiệm tự động hóa của con người bị chi phối bởi cảm xúc, lòng tin và cảm giác kiểm soát. Khi một thiết bị tự động “đoán ý” nhưng đoán sai, ta thấy phiền. Khi nó hành động quá nhanh, ta thấy bất an. Và khi nó quyết định thay, ta bắt đầu nghi ngờ chính mình.

Tự động hóa tốt không chỉ nằm ở khả năng “làm thay” mà phải biết “làm đúng lúc, đúng chỗ, đúng người”. Không có thứ công nghệ nào đủ thông minh nếu nó làm người dùng thấy mình… vô dụng.

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Bài học từ một người từng bị máy làm khó

Tôi từng viết phần mềm điều khiển đèn thông minh bật khi có người bước vào phòng. Mọi chuyện suôn sẻ – cho đến khi con mèo nhà tôi dạo ngang, khiến đèn chớp sáng lúc 3 giờ sáng. Mẹ tôi giật mình tưởng có... ma. Hậu quả: tôi phải viết lại thuật toán, thêm "chế độ né mèo".

Câu chuyện nghe buồn cười, nhưng là bài học thực tế: công nghệ không chỉ phục vụ chức năng, mà phải thấu cảm người dùng. Máy không hiểu tâm lý, thì chỉ là công cụ nửa mùa.

Chúng ta cần một thế hệ tự động hóa mới – không chỉ nhanh hơn, mạnh hơn, mà biết lắng nghe hơn. Một chiếc máy thông minh không nên khiến người già cảm thấy bất an, không nên khiến người trẻ thấy mất quyền tự chủ, và chắc chắn không nên khiến ai đó phải hỏi lại chính mình: "Ủa, tôi còn quan trọng không?"

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Tiện đâu chưa thấy, thấy lo trước rồi!

Nếu ai hỏi “Tự động hóa nhà ở tại Việt Nam đang phát triển ra sao?” thì xin trả lời ngắn gọn: “Đang lên... nhưng lên kiểu cá chép học bay.” Tức là bay thì có, nhưng bay loạng choạng, chạm trần là rớt.

Người Việt mình rất nhanh nhạy với cái mới – không ít gia đình ở thành thị đã đầu tư hệ thống nhà thông minh: cảm biến cửa, máy lọc không khí, đèn bật theo giọng nói, camera theo dõi, rèm cửa tự kéo khi trời nắng... nghe thôi đã thấy sang. Nhưng thực tế thì sao?

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Một giám đốc khởi nghiệp công nghệ, khoe hệ thống điều khiển đèn bằng giọng nói. Ngặt cái là mỗi lần vợ ảnh nói "tắt đèn đi", thiết bị lại chơi trò “nghe chọn lọc” – chỉ nghe lệnh anh, còn giọng vợ thì… "lơ đẹp". Kết quả: vợ thì bực, nhà thì vẫn sáng choang, còn anh thì bị mắng vì “thiết kế theo kiểu gia trưởng”.

Hay như cụ bà hàng xóm được con cháu lắp cho hệ thống mở cửa bằng vân tay và app điện thoại. Khổ nỗi bà không dùng điện thoại thông minh, còn vân tay thì mòn do… bóc tỏi nhiều năm. Cuối cùng bà vẫn mang theo chìa khóa cơ, như một bảo hiểm niềm tin.

Đấy, công nghệ không có lỗi – lỗi là chúng ta chạy theo xu hướng mà quên kiểm tra độ phù hợp. Sự tiện lợi chỉ thật sự có ý nghĩa khi nó đến từ sự thấu hiểu người dùng, chứ không phải từ quảng cáo “AI biết hết, làm hết, lo hết cho bạn”.

Một người từng phát triển hệ thống nhà thông minh rút ra bài học rõ ràng: tự động hóa dân dụng phải bắt đầu từ nhu cầu thật, không phải từ giấc mơ viễn tưởng. Phải thiết kế sao cho bà cụ vẫn mở được cửa, con mèo không làm bật đèn và vợ chồng không cãi nhau vì... đèn không nghe lời.

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Công nghệ thông minh phải khiến con người cảm thấy được trao quyền, chứ không phải bị thay thế. Còn nếu người dùng phải "học lại cách sống" chỉ để sống chung với máy, thì đó là thất bại của nhà phát triển – chứ không phải do người dùng “thiếu cập nhật”.

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Đừng để công nghệ thông minh hơn... cảm xúc người

Muốn công nghệ tự động hóa dân dụng thực sự “vào đời” tại Việt Nam, cả nhà phát triển lẫn người tiêu dùng đều cần tỉnh táo hơn một chút – và… chân thành hơn một chút.

Với người tiêu dùng, hãy chọn sản phẩm theo nhu cầu thực tế, chứ đừng chạy theo hào nhoáng. Hãy tự hỏi: “Mình cần thứ này vì nó tiện, hay vì nó đang hot?” Đừng ngại chọn loại đơn giản, ít tính năng nhưng làm đúng điều mình cần, hơn là mua về rồi “tắt tính năng để đỡ bực mình”.

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Với nhà phát triển, lời khuyên là: đừng cố làm sản phẩm vĩ đại nếu bạn chưa hiểu kỹ một người dùng cụ thể. Hãy đi thực tế, hỏi người dùng thật, và thử sống như họ. Công nghệ “made in Việt Nam” không chỉ nên hiểu tiếng Việt, mà còn phải hiểu... tâm lý người Việt.

Tương lai tự động hóa dân dụng tại Việt Nam sẽ không nằm ở “AI vạn năng” hay “nhà thông minh toàn diện”, mà ở chỗ: mọi thiết bị biết khi nào nên làm, khi nào nên... im lặng. Máy móc càng thông minh, con người càng phải giữ quyền quyết định. Đó là ranh giới mong manh giữa tiện nghi và bất tiện – giữa được phục vụ và bị điều khiển.

Ngân Hà

tudonghoangaynay.vn
mca
Tin bài khác
TS. Nguyễn Quân nhấn mạnh vai trò hợp tác ba bên của Liên minh Phát triển nguồn lực công nghiệp bán dẫn

TS. Nguyễn Quân nhấn mạnh vai trò hợp tác ba bên của Liên minh Phát triển nguồn lực công nghiệp bán dẫn

"SEVINA mang đến một mô hình mới, nơi các bên cùng định hình chuẩn đầu ra, đảm bảo người học sẵn sàng gia nhập lực lượng lao động bán dẫn" - TS. Nguyễn Quân, Chủ tịch Hội Tự động hóa Việt Nam, khẳng định tại lễ ra mắt Liên minh SEVINA ngày 2/8 tại TP.HCM.
PVCFC khẳng định vị thế ngày càng vững chắc trong ngành phân bón

PVCFC khẳng định vị thế ngày càng vững chắc trong ngành phân bón

Bước sang năm 2025 với nhiều tín hiệu tích cực từ thị trường, Công ty Cổ phần Phân bón Dầu khí Cà Mau (PVCFC, mã chứng khoán: DCM) đã ghi nhận những kết quả kinh doanh vượt xa mong đợi trong 7 tháng đầu năm.
Ngành du lịch trước thách thức lừa đảo công nghệ cao

Ngành du lịch trước thách thức lừa đảo công nghệ cao

Sự gia tăng các hành vi lừa đảo sử dụng công nghệ cao trong lĩnh vực du lịch thời gian gần đây đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về công tác tuyên truyền, cảnh báo và phối hợp xử lý. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã triển khai nhiều giải pháp truyền thông, phối hợp cùng Bộ Công an nhằm ngăn chặn, xử lý hiệu quả các thủ đoạn lừa đảo tinh vi trên môi trường số.

'Nhận diện văn hóa trong không gian số': Hành trình kiến tạo bản sắc dân tộc trong kỷ nguyên số

Cuốn sách chuyên khảo "Nhận diện văn hóa trong không gian số", do PGS.TS. Vũ Trọng Lâm và TS. Nguyễn Việt Lâm đồng chủ biên, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật ấn hành, là công trình khoa học sâu sắc, kết tinh giữa lý luận và thực tiễn. Đây là một đề tài khá mới, chưa có nhiều nghiên cứu sâu. Các tác giả không chỉ làm rõ bản chất, đặc điểm và xu hướng vận động của văn hóa trong môi trường số, mà còn mở ra những định hướng chiến lược cho việc xây dựng không gian văn hóa số của Việt Nam, để bản sắc dân tộc luôn luôn được bảo tồn và phát huy giữa dòng chảy số hóa toàn cầu.
Tích hợp robot RV-2AJ, xử lý ảnh và IoT: Sinh viên kỹ thuật phát triển máy dán linh kiện tự động

Tích hợp robot RV-2AJ, xử lý ảnh và IoT: Sinh viên kỹ thuật phát triển máy dán linh kiện tự động

Thành công của đội NexCore tại MECA 2025 không chỉ là dấu mốc đáng tự hào cho Đại học Công nghiệp TP.HCM, mà còn là minh chứng cho năng lực sáng tạo, khả năng làm chủ công nghệ của sinh viên kỹ thuật Việt Nam trong kỷ nguyên số.
Bộ VHTTDL và Bộ KHCN đồng loạt cảnh báo người dân về quảng cáo thực phẩm, thuốc giả

Bộ VHTTDL và Bộ KHCN đồng loạt cảnh báo người dân về quảng cáo thực phẩm, thuốc giả

Trước tình trạng thuốc giả, thực phẩm giả có xu hướng gia tăng, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Bộ VHTTDL) đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp từ xây dựng pháp luật, tăng cường truyền thông, kiểm tra giám sát đến phối hợp liên ngành nhằm nâng cao hiệu quả phòng, chống loại tội phạm nguy hiểm này.
BSR xuất bán sản phẩm dầu DO sang thị trường Lào

BSR xuất bán sản phẩm dầu DO sang thị trường Lào

Trong những ngày cuối tháng 7 và đầu tháng 8, hòa trong không khí thi đua yêu nước lập thành tích chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam lần thứ IV, nhiệm kỳ 2025 - 2030, Công ty cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR) đã xuất bán thành công những lô dầu DO (Diesel Oil) đầu tiên sang nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Đây là bước đi chiến lược trong việc đa dạng hóa, mở rộng thị trường, gia tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh của BSR.
EVN chuyển mình mạnh mẽ, báo lãi hơn 8.200 tỷ đồng năm 2024

EVN chuyển mình mạnh mẽ, báo lãi hơn 8.200 tỷ đồng năm 2024

Sau nhiều năm kinh doanh chật vật, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã có một năm 2024 đáng nhớ khi lần đầu tiên thoát lỗ và ghi nhận mức lãi sau thuế hơn 8.200 tỷ đồng. Đây là kết quả tích cực sau giai đoạn dài chịu áp lực về giá điện, chi phí đầu vào tăng cao và biến động tỷ giá. Điều này cho thấy những nỗ lực tái cơ cấu tài chính, điều hành sản xuất và điều chỉnh giá điện đang phát huy hiệu quả.
Các bảo tàng, đơn vị văn hóa mở cửa miễn phí trong dịp Quốc khánh 2/9

Các bảo tàng, đơn vị văn hóa mở cửa miễn phí trong dịp Quốc khánh 2/9

Thực hiện chỉ đạo của Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng, các bảo tàng trực thuộc Bộ, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam và Nhà hát Nghệ thuật đương đại Việt Nam sẽ mở cửa miễn phí phục vụ du khách và công chúng nhân dịp kỷ niệm Quốc khánh 2/9.
Xây dựng chiến lược thúc đẩy phát triển toàn diện ngành Robot trong nước

Xây dựng chiến lược thúc đẩy phát triển toàn diện ngành Robot trong nước

Được xếp trong 11 nhóm ngành công nghệ chiến lược theo Quyết định 1131/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 12/6/2025 về danh mục và sản phẩm công nghệ chiến lược, nhưng ngành chế tạo, sản xuất robot trong nước vẫn đứng trước thực trạng phát triển manh mún, thiếu định hướng và khó tìm đầu ra.
Quảng cáo
moxa