acecook

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Góc nhìn
31/05/2025 14:41
Tự động hóa ngày nay không còn là chuyện trong nhà máy hay phòng lab. Nó đã đi vào từng ngóc ngách đời sống, từ lúc bạn vừa mở mắt buổi sáng cho đến khi bạn tắt đèn đi ngủ. Nhưng liệu chúng ta đang sống trong một thế giới tiện lợi hơn hay dần bị công nghệ dắt mũi trong im lặng?
aa
Nhiều giải pháp công nghệ được trưng bày tại triển lãm HVACR Vietnam 2023 và Plastics và Rubber Vietnam 2023 Chọn máy quét hay rèm ánh sáng để bảo vệ con người và máy móc trong môi trường công nghiệp?
Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Trải nghiệm sống cùng máy – không phải lúc nào cũng dễ chịu

Khi máy móc trở nên "thông minh", chúng bắt đầu hành động mà không cần bạn ra lệnh. Đèn tự bật khi thấy người, máy lạnh tự điều chỉnh nhiệt độ, tủ lạnh thông minh nhắn bạn mua sữa. Nghe như thiên đường? Không hẳn. Vì một ngày bạn sẽ nhận ra: thứ bạn mất dần không phải là thời gian – mà là quyền được ra quyết định.

Một nghiên cứu đăng trên SpringerLink cho thấy trải nghiệm tự động hóa của con người bị chi phối bởi cảm xúc, lòng tin và cảm giác kiểm soát. Khi một thiết bị tự động “đoán ý” nhưng đoán sai, ta thấy phiền. Khi nó hành động quá nhanh, ta thấy bất an. Và khi nó quyết định thay, ta bắt đầu nghi ngờ chính mình.

Tự động hóa tốt không chỉ nằm ở khả năng “làm thay” mà phải biết “làm đúng lúc, đúng chỗ, đúng người”. Không có thứ công nghệ nào đủ thông minh nếu nó làm người dùng thấy mình… vô dụng.

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Bài học từ một người từng bị máy làm khó

Tôi từng viết phần mềm điều khiển đèn thông minh bật khi có người bước vào phòng. Mọi chuyện suôn sẻ – cho đến khi con mèo nhà tôi dạo ngang, khiến đèn chớp sáng lúc 3 giờ sáng. Mẹ tôi giật mình tưởng có... ma. Hậu quả: tôi phải viết lại thuật toán, thêm "chế độ né mèo".

Câu chuyện nghe buồn cười, nhưng là bài học thực tế: công nghệ không chỉ phục vụ chức năng, mà phải thấu cảm người dùng. Máy không hiểu tâm lý, thì chỉ là công cụ nửa mùa.

Chúng ta cần một thế hệ tự động hóa mới – không chỉ nhanh hơn, mạnh hơn, mà biết lắng nghe hơn. Một chiếc máy thông minh không nên khiến người già cảm thấy bất an, không nên khiến người trẻ thấy mất quyền tự chủ, và chắc chắn không nên khiến ai đó phải hỏi lại chính mình: "Ủa, tôi còn quan trọng không?"

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Tiện đâu chưa thấy, thấy lo trước rồi!

Nếu ai hỏi “Tự động hóa nhà ở tại Việt Nam đang phát triển ra sao?” thì xin trả lời ngắn gọn: “Đang lên... nhưng lên kiểu cá chép học bay.” Tức là bay thì có, nhưng bay loạng choạng, chạm trần là rớt.

Người Việt mình rất nhanh nhạy với cái mới – không ít gia đình ở thành thị đã đầu tư hệ thống nhà thông minh: cảm biến cửa, máy lọc không khí, đèn bật theo giọng nói, camera theo dõi, rèm cửa tự kéo khi trời nắng... nghe thôi đã thấy sang. Nhưng thực tế thì sao?

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Một giám đốc khởi nghiệp công nghệ, khoe hệ thống điều khiển đèn bằng giọng nói. Ngặt cái là mỗi lần vợ ảnh nói "tắt đèn đi", thiết bị lại chơi trò “nghe chọn lọc” – chỉ nghe lệnh anh, còn giọng vợ thì… "lơ đẹp". Kết quả: vợ thì bực, nhà thì vẫn sáng choang, còn anh thì bị mắng vì “thiết kế theo kiểu gia trưởng”.

Hay như cụ bà hàng xóm được con cháu lắp cho hệ thống mở cửa bằng vân tay và app điện thoại. Khổ nỗi bà không dùng điện thoại thông minh, còn vân tay thì mòn do… bóc tỏi nhiều năm. Cuối cùng bà vẫn mang theo chìa khóa cơ, như một bảo hiểm niềm tin.

Đấy, công nghệ không có lỗi – lỗi là chúng ta chạy theo xu hướng mà quên kiểm tra độ phù hợp. Sự tiện lợi chỉ thật sự có ý nghĩa khi nó đến từ sự thấu hiểu người dùng, chứ không phải từ quảng cáo “AI biết hết, làm hết, lo hết cho bạn”.

Một người từng phát triển hệ thống nhà thông minh rút ra bài học rõ ràng: tự động hóa dân dụng phải bắt đầu từ nhu cầu thật, không phải từ giấc mơ viễn tưởng. Phải thiết kế sao cho bà cụ vẫn mở được cửa, con mèo không làm bật đèn và vợ chồng không cãi nhau vì... đèn không nghe lời.

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Công nghệ thông minh phải khiến con người cảm thấy được trao quyền, chứ không phải bị thay thế. Còn nếu người dùng phải "học lại cách sống" chỉ để sống chung với máy, thì đó là thất bại của nhà phát triển – chứ không phải do người dùng “thiếu cập nhật”.

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Đừng để công nghệ thông minh hơn... cảm xúc người

Muốn công nghệ tự động hóa dân dụng thực sự “vào đời” tại Việt Nam, cả nhà phát triển lẫn người tiêu dùng đều cần tỉnh táo hơn một chút – và… chân thành hơn một chút.

Với người tiêu dùng, hãy chọn sản phẩm theo nhu cầu thực tế, chứ đừng chạy theo hào nhoáng. Hãy tự hỏi: “Mình cần thứ này vì nó tiện, hay vì nó đang hot?” Đừng ngại chọn loại đơn giản, ít tính năng nhưng làm đúng điều mình cần, hơn là mua về rồi “tắt tính năng để đỡ bực mình”.

Khi máy móc biết “chủ động sống thay người”

Với nhà phát triển, lời khuyên là: đừng cố làm sản phẩm vĩ đại nếu bạn chưa hiểu kỹ một người dùng cụ thể. Hãy đi thực tế, hỏi người dùng thật, và thử sống như họ. Công nghệ “made in Việt Nam” không chỉ nên hiểu tiếng Việt, mà còn phải hiểu... tâm lý người Việt.

Tương lai tự động hóa dân dụng tại Việt Nam sẽ không nằm ở “AI vạn năng” hay “nhà thông minh toàn diện”, mà ở chỗ: mọi thiết bị biết khi nào nên làm, khi nào nên... im lặng. Máy móc càng thông minh, con người càng phải giữ quyền quyết định. Đó là ranh giới mong manh giữa tiện nghi và bất tiện – giữa được phục vụ và bị điều khiển.

Ngân Hà

tudonghoangaynay.vn
mca
Tin bài khác
Nhận định phiên giao dịch ngày 25/8: Áp lực điều chỉnh chưa hạ nhiệt

Nhận định phiên giao dịch ngày 25/8: Áp lực điều chỉnh chưa hạ nhiệt

Thị trường chứng khoán khép lại tuần giao dịch đầy biến động khi VN-Index mất hơn 40 điểm, toàn bộ 18 nhóm ngành đồng loạt giảm. Bước sang ngày 25/8, giới phân tích dự báo chỉ số sẽ tiếp tục đối diện áp lực điều chỉnh và thử thách vùng hỗ trợ then chốt.
Gỡ vướng mắc, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn

Gỡ vướng mắc, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn

Văn phòng Chính phủ ban hành Thông báo số 439/TB-VPCP ngày 22/8/2025 kết luận của Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn tại Phiên họp thứ hai ngày 04 tháng 8 năm 2025.
Bộ KH&CN ra mắt logo mới, khẳng định khát vọng đổi mới trong kỷ nguyên số

Bộ KH&CN ra mắt logo mới, khẳng định khát vọng đổi mới trong kỷ nguyên số

Ngày 22/8 tại Đà Nẵng, trong buổi gặp mặt cán bộ hưu trí ngành Bưu chính, Khoa học và Công nghệ, nhân kỷ niệm 80 năm thành lập, Bộ KH&CN chính thức ra mắt logo mới sau hợp nhất, khẳng định khát vọng đổi mới, dẫn dắt công nghệ và khơi dậy tinh thần sáng tạo Việt Nam trong kỷ nguyên số.
Robot bốn chân siêu cơ động: Chạy, leo, nhảy và phá kính

Robot bốn chân siêu cơ động: Chạy, leo, nhảy và phá kính

Nhà phát triển robot Trung Quốc Unitree vừa giới thiệu A2 Stellar Explorer, một robot bốn chân hiệu suất cao có thể đạt tốc độ tối đa 5m/s (tương đương 18 km/h) nhanh gấp ba lần so với Spot của Boston Dynamics và mang tải trọng lên tới 25kg.
Tái cấu trúc hệ thống an toàn tại các nhà máy lọc dầu

Tái cấu trúc hệ thống an toàn tại các nhà máy lọc dầu

Ngày càng có nhiều nhà máy thay thế PLC bằng các hệ thống an toàn phần cứng có khả năng chống tấn công mạng, chi phí hợp lý, mang lại độ tin cậy mà không làm tăng thêm sự phức tạp.
Điểm xét tuyển ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa năm nay giảm ở một số trường

Điểm xét tuyển ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa năm nay giảm ở một số trường

Tính đến hết ngày 23/8, hầu hết các trường đại học trên cả nước đã công bố điểm chuẩn. Nhóm ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa năm nay vẫn là ngành “hot”. Những trường top đầu vẫn giữ phong độ điểm cao, nhưng điểm xét tuyển ở một số trường như Trường Đại học Thủy lợi, Trường Đại học Kỹ thuật Thái Nguyên.,... năm nay giảm đầu vào so với điểm xét tuyển năm ngoái.
Tử vi vòng quay công nghệ ngày 24/8/2025: Tuổi Mão vượng tài lộc, tuổi Mùi mua sắm quá đà

Tử vi vòng quay công nghệ ngày 24/8/2025: Tuổi Mão vượng tài lộc, tuổi Mùi mua sắm quá đà

Những bí ẩn của khoa học đời sống là "món ăn" tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Tử vi vòng quay công nghệ xem tử vi 12 con giáp ngày 24/8/2025 cho tất cả các tuổi nhằm dự đoán vận hạn về công danh, tiền bạc, tình duyên, sức khỏe...
Máy bay không người lái bay như chim qua các tòa nhà chọc trời, kiểm tra các trang trại gió ngoài khơi

Máy bay không người lái bay như chim qua các tòa nhà chọc trời, kiểm tra các trang trại gió ngoài khơi

Một loại máy bay không người lái với cánh cố định có khả năng đậu, xoay và lướt như chim cú vừa được các nhà khoa học đến từ Đại học Surrey (nước Anh) giới thiệu và đưa vào thử nghiệm.
Không gian văn hóa đọc giữa lòng di sản

Không gian văn hóa đọc giữa lòng di sản

Trong quần thể di tích Văn Miếu-Quốc Tử Giám, Hồ Văn từ lâu vốn gắn liền với nhiều hoạt động trải nghiệm và giáo dục di sản. Giờ đây, nơi này mang một diện mạo mới khi trở thành “Không gian văn hóa đọc Văn Miếu-Quốc Tử Giám” - điểm hẹn của những người yêu sách, yêu tri thức và mong muốn kết nối với cội nguồn văn hóa dân tộc.
Điểm chuẩn các nhóm ngành công nghệ và kỹ thuật từ 24 điểm trở lên

Điểm chuẩn các nhóm ngành công nghệ và kỹ thuật từ 24 điểm trở lên

Từ chiều 22/8, các trường đại học trên cả nước lần lượt công bố điểm chuẩn sau 10 lần lọc ảo, theo quy định xét tuyển của Bộ GDĐT. Các nhóm ngành công nghệ, công nghệ mũi nhọn, khoa học kỹ thuật của các trường đại học lấy điểm khá cao, trung bình khoảng từ 24 điểm trở lên theo thang 30 điểm THPT.
song-gia-tri