Khoa học công nghệ và chuyển đổi số giúp ngành Nông nghiệp phát triển vượt bậc

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến - Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến đã có những trao đổi xung quanh vấn đề này để hiểu rõ hơn về đóng góp của KHCN, những thành tựu nổi bật, cũng như các định hướng chiến lược ngành nông nghiệp trong thời gian tới.

Thưa Thứ trưởng, ông có thể chia sẻ về vai trò của khoa học công nghệ trong sự phát triển của ngành nông nghiệp Việt Nam hiện nay?

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: KHCN đóng vai trò rất quan trọng trong nông nghiệp, là động lực chính để nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng, nếu lượng hóa có thể nó KHCN đóng góp khoảng 30% vào giá trị gia tăng của ngành. Ví dụ rõ nét có thể thấy ngay ở chương trình giống cây trồng, ứng dụng KHCN đã tạo ra bước đột phá lớn cho ngành lúa gạo.

Hiện nay, 85% giống lúa là giống mới, 89% là gạo chất lượng cao. Hiệu quả của giống chất lượng cao được thể hiện rõ trong giai đoạn giá lúa gạo giảm, nhưng gạo chất lượng cao vẫn duy trì giá tốt, ít bị ảnh hưởng. Khi giá lúa gạo tăng trở lại ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, gạo chất lượng cao tăng 100-150 đồng/kg, trong khi gạo chất lượng thấp chỉ tăng 50-100 đồng/kg. Điều này khẳng định vai trò của KHCN trong sản xuất nông nghiệp. Như vậy ứng dụng KHCN trpng phát triển giống đã giúp gia tăng giá trị khoảng 38%.

Ông có thể cho biết cụ thể hơn, ngoài lĩnh vực giống, KHCN còn được ứng dụng như thế nào để hỗ trợ người nông dân, thưa ông?

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: KHCN đã được ứng dụng rộng khắp trên mọi lĩnh vực, từ trồng trọt, chăn nuôi, thủy lợi đến phòng chống thiên tai. Ví dụ, việc áp dụng tiến bộ KHCN vào canh tác và tưới tiết kiệm đã giúp nhà sản xuất giảm 30-50% chi phí. Giống cây trồng thế hệ mới không chỉ tăng năng suất 10-15% mà còn giảm chi phí 20-30%. Trong lĩnh vực thủy lợi, các công trình tiêu biểu như cống âu thuyền Ninh Quới và cống Cái Lớn – Cái Bé đã mang lại hiệu quả lớn, giúp kiểm soát mặn, giữ ngọt và hỗ trợ sản xuất. Với lâm nghiệp, sản lượng nguyên liệu gỗ đạt 33 triệu tấn như hiện nay cũng nhờ ứng dụng KHCN. Hiện nay, không chỉ các viện, trường mà cả doanh nghiệp cũng đang tiếp nhận KHCN từ các nước rất nhanh chóng, giúp ngành nông nghiệp Việt Nam bắt nhịp và đáp ứng yêu cầu của thị trường khu vực và quốc tế.

Cụ thể hơn trong phát triển KHCN, việc chuyển đổi số đang là xu thế toàn cầu. Ngành nông nghiệp Việt Nam đã ứng dụng chuyển đổi số như thế nào để nâng cao hiệu quả sản xuất, thưa Thứ trưởng?

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: Chuyển đổi số là xu thế không thể đảo ngược, đặc biệt khi Việt Nam đã hội nhập với hơn 200 quốc gia, vùng lãnh thổ về xuất nhập khẩu, đòi hỏi mọi thứ phải minh bạch hóa. Đến nay, chuyển đổi số đã được áp dụng rộng khắp trên nhiều lĩnh vực. Ví dụ, trong quản lý tài nguyên, chúng ta sử dụng chuyển đổi số để giám sát môi trường đất đai, quản lý dữ liệu sức khỏe cây trồng, và chẩn đoán bệnh qua hình ảnh. Trong công tác dự báo, chuyển đổi số giúp đưa ra các cảnh báo, khuyến cáo chính xác. Năm 2024, chỉ hơn 100 nghìn ha bị ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn là nhờ ứng dụng KHCN và chuyển đổi số trong dự báo của Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam, kết hợp với dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Ngoài ra, việc ứng dụng internet vạn vật, blockchain và trí tuệ nhân tạo đã giúp dự báo thời tiết chính xác, hỗ trợ phòng chống và khôi phục sau thiên tai. Chuyển đổi số cũng đóng vai trò quan trọng trong xây dựng sàn thương mại điện tử cho nông sản, mã số vùng trồng và truy xuất nguồn gốc sản phẩm phục vụ xuất khẩu. Những kết quả này cho thấy chuyển đổi số đã được triển khai đồng bộ và mang lại hiệu quả rõ rệt.

Dù có nhiều thành tựu, nhưng chắc chắn vẫn còn những thách thức trong việc ứng dụng KHCN và chuyển đổi số. Thứ trưởng có thể chia sẻ thêm về các điểm nghẽn và giải pháp để tháo gỡ?

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: Đúng vậy, dù đã có những nền tảng nhất định, nhưng vẫn còn nhiều điểm nghẽn cần tháo gỡ. Hiện nay, trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, chúng tôi xác định có hơn 10 điểm nghẽn, nổi bật nhất là các vấn đề liên quan đến cơ chế chính sách và văn bản quy phạm pháp luật. Để giải quyết, chúng ta đã có các nghị quyết quan trọng như Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết 193/2025/QH15 của Quốc hội và Nghị quyết 03/NQ-CP của Chính phủ, tạo nền tảng mới để thúc đẩy KHCN và chuyển đổi số.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tổ chức các buổi làm việc để rà soát, đánh giá và xây dựng kế hoạch triển khai các nghị quyết này, với giải pháp cụ thể cho từng lĩnh vực và từng năm. Ví dụ, với hơn 15.800 sản phẩm OCOP trên toàn quốc, việc truy xuất nguồn gốc và hoàn thiện quy trình sẽ biến đây thành nguồn lực lớn cho xuất khẩu. Tuy nhiên, để ứng dụng KHCN và chuyển đổi số hiệu quả, chúng ta cần xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu lớn mạnh, bao gồm dữ liệu dùng chung và dữ liệu chuyên ngành, với phương châm "đúng, đủ, sống, sạch". Đồng thời, cần quan tâm đến đường dẫn, phần mềm, an ninh mạng, và bảo dưỡng hạ tầng để đảm bảo vận hành trơn tru.

Với những định hướng này, Thứ trưởng kỳ vọng gì vào sự phát triển của ngành nông nghiệp trong thời gian tới đây?

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: Chuyển đổi số và KHCN sẽ tháo gỡ các vướng mắc, phát huy tiềm năng và lợi thế trong tổ chức sản xuất hàng hóa của ngành nông nghiệp và môi trường. Khi giải quyết tổng thể được vấn đề chuyển đổi số, các mục tiêu mà Chính phủ và Thủ tướng giao cho ngành trong năm 2025 và những năm tiếp theo hoàn toàn có thể đạt được. Chúng tôi sẽ tiếp tục triển khai các kế hoạch cụ thể, gắn với chiến lược phát triển KHCN đã được phê duyệt, để đảm bảo ngành nông nghiệp phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.

Xin cảm ơn những chia sẻ của Thứ trưởng!