Phát triển khoa học và công nghệ: Động lực đổi mới mô hình tăng trưởng

Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam Châu Văn Minh phát biểu tại Hội trường - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Xây dựng đội ngũ cán bộ nghiên cứu trẻ - nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu

Chiều 12/10, phát biểu tại Hội trường, Đại hội Đảng bộ Chính phủ nhiệm kỳ 2025-2030, đồng chí Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam nhấn mạnh, nhằm phát triển khoa học-công nghệ, thời gian qua, Đảng, Chính phủ và Quốc hội đã ban hành nhiều luật, nghị quyết, nghị định liên quan như: Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị; Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội; Luật Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo năm 2025,… cùng nhiều văn bản khác.

Trong đó, phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ là một trong những giải pháp trọng tâm để phát triển kinh tế tri thức, lấy khoa học và công nghệ làm nền tảng.

Ông Châu Văn Minh cho biết, đây là vấn đề đặc biệt quan trọng đối với cơ quan nghiên cứu khoa học như Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam-cơ sở nghiên cứu khoa học và công nghệ lớn nhất trong cả nước. Chất lượng cán bộ nghiên cứu là một trong những yếu tố quyết định việc hoàn thành các nhiệm vụ chính trị thường xuyên và đột xuất của Viện Hàn lâm.

Nhận thức rõ tầm quan trọng này, Đảng ủy Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã xác định công tác xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ nghiên cứu là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu, đặc biệt với đội ngũ cán bộ trẻ-nguồn lực kế cận, lực lượng xung kích, có tiềm năng tiếp cận nhanh với tri thức và công nghệ mũi nhọn như công nghệ nano, điện tử, bán dẫn, năng lượng nguyên tử, sinh học, vật liệu…

Trong hai nhiệm kỳ vừa qua, Đảng ủy Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã ban hành và tổ chức triển khai 4 nghị quyết quan trọng tập trung vào công tác xây dựng và phát triển cán bộ trẻ. Trên cơ sở các nghị quyết chuyên đề, lãnh đạo Viện Hàn lâm đã cụ thể hóa thành kế hoạch và chương trình hành động nhằm thu hút, khuyến khích và tạo điều kiện cho cán bộ trẻ tham gia các đề án, nhiệm vụ nghiên cứu, triển khai ý tưởng đổi mới sáng tạo.

Một số chương trình cụ thể gồm: Chương trình thu hút cán bộ trẻ có trình độ cao, Chương trình cán bộ nghiên cứu trẻ tiềm năng, Chương trình phát triển nhóm nghiên cứu xuất sắc, Đề án thực tập sau tiến sĩ, Chương trình nhiệm vụ độc lập cấp Viện Hàn lâm cho cán bộ trẻ…

Bên cạnh đó, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cũng cử cán bộ trẻ tham gia các chương trình đào tạo, nghiên cứu ở nước ngoài theo chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ; đồng thời khuyến khích, thúc đẩy cán bộ trẻ tham gia các chương trình hợp tác song phương, chỉ đạo các cơ sở đào tạo như: Học viện Khoa học và Công nghệ, Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội, Viện Toán học xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với định hướng phát triển khoa học và công nghệ mới của đất nước.

Dưới sự lãnh đạo sâu sát của Đảng ủy và sự điều hành công khai, minh bạch của lãnh đạo Viện Hàn lâm, kết hợp kiểm tra, giám sát thường xuyên, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã trở thành nơi đào tạo, nuôi dưỡng, rèn giũa cán bộ nghiên cứu trẻ cho Viện và nhiều đơn vị nghiên cứu, đào tạo, doanh nghiệp khác trong cả nước.

Phát huy kết quả, tiếp tục đẩy mạnh phát triển nhân lực khoa học trẻ

Sau 10 năm thực hiện công tác phát triển đội ngũ nghiên cứu trẻ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Lực lượng cán bộ nghiên cứu trẻ có sự tăng trưởng ổn định; trong đó, số cán bộ trẻ có trình độ tiến sĩ trở lên chiếm 25% tổng số cán bộ nghiên cứu có trình độ tiến sĩ của Viện.

Đội ngũ trẻ cũng đóng góp quan trọng trong việc hình thành các nhóm nghiên cứu xuất sắc, khi tỉ lệ cán bộ trẻ là tác giả chính các công trình công bố quốc tế uy tín giai đoạn 2020-2025 đạt trung bình 15%, đến năm 2025 đã tăng lên khoảng 17-18%. Đặc biệt, 54,8% số bằng độc quyền sáng chế trong nước và quốc tế của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam có tác giả, đồng tác giả là cán bộ nghiên cứu trẻ.

Thông qua cơ chế sàng lọc, nhiều cán bộ trẻ xuất sắc đã được tuyển dụng vào biên chế, trở thành trưởng nhóm nghiên cứu mạnh; nhiều người được bổ nhiệm chức danh nghiên cứu viên chính, cao cấp, giáo sư, phó giáo sư ở độ tuổi dưới 40, và đạt nhiều giải thưởng khoa học và công nghệ uy tín trong nước, quốc tế.

Bên cạnh thành công, vẫn còn khó khăn trong tuyển dụng và giữ chân nhân lực trẻ do yêu cầu tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ. Điều kiện làm việc, chế độ đãi ngộ tuy được cải thiện nhưng chưa đáp ứng chuẩn mực quốc tế, ảnh hưởng đến việc thu hút và ổn định lực lượng kế cận.

Trong giai đoạn tới, Đảng ủy Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam xác định tiếp tục coi trọng phát triển nguồn nhân lực khoa học công nghệ trẻ là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục. Nghị quyết đầu tiên của nhiệm kỳ 2025-2030 vừa được Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam thông qua và sắp ban hành là nghị quyết tiếp tục đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực cán bộ khoa học trẻ trong giai đoạn mới.