Trong thời gian tới đây, dự báo nắng nóng sẽ đạt đến cực hạn, tình trạng các hồ thủy điện cạn kiệt nước kéo dài, điều này sẽ khiến áp lực cấp điện gia tăng. Vậy làm thế nào để giải được bài toán thiếu điện?
Nắng nóng kéo dài, áp lực gia tăng
Tại tọa đàm “Giải bài toán thiếu điện: Cách nào?” do Hội truyền thông số Việt Nam kết hợp với Câu lạc bộ Cafe số tổ chức chiều 9/6, ông Nguyễn Quốc Trung, Phó Giám đốc Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (A0) cho biết, dự báo trong tháng 6, tháng 7 năm nay, nắng nóng sẽ đạt đến cực hạn. Khoảng đầu tháng tháng 7 hàng năm, tần suất lũ về cao, nước về thượng nguồn sông Đà nhiều hơn nên nếu không có gì thay đổi, căng thẳng cấp điện tại miền Bắc mùa hè năm nay sẽ được giải tỏa.
Nhưng theo ông Trung, do hiện tượng El Nino tái diễn năm nay, cộng với năm nay là năm nhuận, mùa khô sẽ có thêm 1 tháng khiến áp lực cấp điện gia tăng. Và đến tháng 8 cấp điện được giải tỏa khi qua giai đoạn mùa khô và các nhà máy điện được vận hành ổn định.
Lý giải về vấn đề này, ông Trung cho biết, tháng 6, nhu cầu sử dụng điện tiếp tục tăng cao trong khi hạn hán căng thẳng. Theo thông lệ, hồ Lai Châu, ở vị trí trên cùng dòng sông Đà, trong vòng 100 năm thì có một năm hạn hán với lượng nước về đạt 180m3/s. Tuy nhiên, theo số liệu ghi nhận được mấy ngày gần đây, lưu lượng nước về 130m3/s. Ngoài ra, còn nhiều hồ lớn khác có mực nước bằng hoặc dưới mực nước chết. Hiện, còn duy nhất hồ Hòa Bình giữ được nước, bảo đảm cung cấp điện. Còn lại tại các nhà máy nhiệt điện, do vận hành kéo dài trong nắng nóng nên nhiều tổ máy phát sinh sự cố, bắt buộc phải giảm công suất, càng gây thiếu hụt điện.
Đại diện Trung tâm A0 mong muốn, cần sự đồng hành của khách hàng trong việc duy trì hệ thống điện miền Bắc ổn định. Nếu không tiết kiệm điện và có những giải pháp cấp bách, khi thủy điện Hòa Bình về mực nước chết thì chúng ta sẽ thiếu hụt 1.920 MW điện nữa. Tình hình lúc ấy sẽ rất khó khăn và căng thẳng hơn, ảnh hưởng rất lớn không chỉ miền Bắc mà cả hệ thống điện quốc gia.
Cung cấp điện theo kiểu “giật gấu vá vai”
Chia sẻ thêm về những khó khăn trong việc cung ứng điện hiện nay, ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, trong giai đoạn 2016-2022, miền Bắc tăng trưởng nhanh điện thương phẩm, cao hơn cả miền Trung và Nam, trung bình đạt 9,9%. Nếu loại trừ 2 năm Covid-19 thì miền Bắc tăng 12-13%.
Thời gian qua, miền Bắc có một số dự án điện công suất lớn được đưa vào vận hành là nhà máy nhiệt điện Hải Dương, công suất 1.300 MW; Nghi Sơn 2 công suất 1.200 MW và nhà máy nhiệt điện Thái Bình 2 1.200 MW. Tuy nhiên, do Nhiệt điện Thái Bình 2 mới đưa vào vận hành nên chỉ vận hành 600 MW. Ngoài ra, từ năm 2016 đến nay, miền Bắc chưa có thêm dự án nguồn điện nào khởi công.
Ông Lâm cho biết, EVN hiện đang chiếm 38,4% tổng công suất hệ thống điện, còn lại của nhà đầu tư khác; Về lưới truyền tải, EVN đang nắm 100% và lưới phân phối bán lẻ, EVN chiếm 92%, còn lại các hợp tác xã, chủ đầu tư khác.
Bên cạnh đó, thời gian qua, một số nhà máy nhiệt điện than đang gặp sự cố. EVN, PVN, TKV đang cố gắng tháng 7-8 tới đưa vào vận hành, hỗ trợ cho hệ thống điện thêm khoảng 1.000 MW – ông Lâm nhấn mạnh.
Theo ông Hà Đăng Sơn – Giám đốc Trung tâm Năng lượng và Phát triển xanh, tình trạng thiếu điện đã được cảnh báo cách đây 2 năm và được nhắc nhiều hơn từ năm 2022, đặc biệt là ở khu vực phía Bắc. Các tính toán đều nói rủi ro lớn trong cung ứng điện cho miền Bắc trong năm 2023-2024.
Ông Sơn cho rằng, nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu điện tại miền Bắc là do miền Bắc không có nguồn mới nào, nhiệt điện Thái Bình 2 xây dựng 10 năm cũng mới được hòa lưới thành công. Điện tái tạo tại miền Bắc xây dựng khó khăn hơn miền Trung và miền Nam. Bên cạnh đó, dù Quy hoạch điện VIII đã được phê duyệt tạo điều kiện tối đa cho điện mặt trời mái nhà không nối lưới nhưng đến nay vẫn chưa có cơ chế, chính sách để thực hiện.
“Đầu tư điện khí mất nhiều thời gian, nên nguy cơ thiếu điện sẽ vẫn còn rất cao”- ông Hà Đăng Sơn nhấn mạnh.
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Đình Cung nhận định, miền Bắc với tốc độ tăng trưởng nhanh, tăng theo nhu cầu về điện trong khi không có nguồn nào được bổ sung. Thiếu điện do nguyên nhân nắng nóng và hạn hán là việc của trời nhưng không phải chúng ta không dự báo trước được. Và khi không có nguồn dự phòng, thời điểm này chúng ta buộc phải huy động theo kiểu “giật gấu vá vai” trong khi truyền tải điện dư thừa ở miền Trung và Nam ra gặp nhiều khó khăn.
Chuyên gia đưa ra cách giải
Cũng theo TS. Nguyễn Đình Cung, tăng trưởng kinh tế miền Bắc mấy năm nay tăng cao hơn phía Nam nhưng không có thêm nguồn điện nào. Nguyên nhân do hệ thống không phản ứng, không vận hành.
Cái chúng ta nhìn thấy thiếu hụt là cơ hội đầu tư, kinh doanh, là cơ hội phát triển chứ không phải là nút thắt để kìm hãm sự phát triển. Cần thay đổi cách thức làm chính sách, vận hành chính sách, xử lý vấn đề, còn không vẫn tiếp tục trì trệ – ông Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh.
Theo ông Nguyễn Đình Cung, nên nhìn vấn đề một cách thực tế là đang thiếu điện và cần giải pháp, thay vì tính cơ cấu nguồn điện như thế nào, giá điện tái tạo ra sao và cần xử lý vấn đề gặp phải trong tổng thể, sau đó mới tính cân bằng về cơ cấu nguồn.
Thực tế, miền Bắc là khu vực có tốc độ tăng trưởng phụ tải cao nhất cả nước, ngưỡng 9,3%/năm trong 2016-2020, tương ứng gần 6.000 MW. Nhưng tăng trưởng nguồn điện chỉ đạt 4.600 MW giai đoạn này, khoảng 4,7% một năm.
Ngược lại, ở miền Trung và miền Nam tăng trưởng nguồn điện cao hơn nhiều so với tăng trưởng nhu cầu. Do đó, việc truyền tải điện từ miền Nam, miền Trung ra miền Bắc đang nhận được nhiều kỳ vọng.
Bàn về giải pháp, ông Nguyễn Quốc Trung cho biết, để đảm bảo cung ứng điện cần vận hành hệ thống tối ưu hơn: Chẳng hạn, hơn 200 nhà máy thủy điện nhỏ ở khu vực miền Bắc phải vận hành vào đúng lúc khách hàng cần để hạn chế tối thiểu việc tiết giảm. Việc này làm lợi cho miền Bắc hơn 1.000 MW.
Ngoài ra theo ông Võ Quang Lâm cũng cần phải tính đến việc nhập khẩu điện, song nguồn này cũng khó khăn do Trung Quốc cũng đang cắt giảm điện. Tổng lượng điện nhập khẩu rất bé, gần như không đáng kể trong tổng sản lượng miền Bắc.
Theo ông Lâm, bên cạnh các giải pháp vừa được nêu, mỗi người dân, khách hàng cần nâng cao tinh thần tiết kiệm điện. Nếu không tiết kiệm điện và có những giải pháp cấp bách, khi thủy điện Hòa Bình về mực nước chết thì chúng ta sẽ mất 1.920 MW nữa. Tình hình lúc ấy sẽ rất khó khăn hơn và khi nhà máy có vai trò điều tần hệ thống này không còn nữa, thì ảnh hưởng rất lớn không chỉ miền Bắc mà cả hệ thống điện quốc gia. Cho nên rất cần sự chung tay của khách hàng khu vực phía Bắc.
Nhật Khang
