Đây là những con số hết sức khiêm tốn so với cả các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á.

Như thường lệ, hai năm một lần, vào dịp kỷ niệm ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam, nhóm nghiên cứu Vcgate (Vietnam Citation Gateway) của GS Nguyễn Hữu Đức, TS Võ Đình Hiếu và NCS Phan Hải, ĐH Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) công bố các kết quả đánh giá chất lượng các tạp chí khoa học của Việt Nam (hai lần trước vào năm 2016 và 2018).

Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên nhóm đánh giá theo chỉ số ảnh hưởng (Impact factor – IF) và chỉ số H_index theo thông lệ quốc tế.

Phương pháp tính và kết quả

GS Nguyễn Hữu Đức, ĐHQGHN cho biết, chỉ số ảnh hưởng được tính cho qua số trích dẫn trong năm 2020 của bài báo xuất bản trong 5 năm (2015-2019).

Theo đó, trong số 83 tạp chí xem xét đưa vào hệ thống Vcgate và được đánh giá, có 72 tạp chí có đã chỉ số ảnh hưởng, 42 chỉ số có IF > 0.1; 12 tạp chí có IF > 0,5 và 6 tạp chí có IF > 1,0.

Các trích dẫn được thu thập từ nguồn Google Scholar, thường là cao hơn tổng số trích dẫn từ nguồn Web of Science và Scopus.

Kết quả cho thấy, bên cạnh các tạp chí có yếu tố quốc tế, một số tạp chí khoa học của Việt Nam xuất bản hoàn toàn bằng nội lực, nhưng đã nhận được chỉ số IF rất đáng khích lệ.

Tuy nhiên, nhìn về tổng thể, chất lượng các tạp chí của chúng ta vẫn còn nhiều bất cập, còn xa với nhóm cuối cùng Q4 của các tạp chí quốc tế rất xa.

Ngoài ra, năm nay Vcgate cũng công bố kết quả khảo sát chỉ số H_index của các tạp chí. Chỉ số này đánh giá mức độ tích hợp giữa năng suất công bố (số lượng) và chất lượng (số trích dẫn).

Theo đó, Tạp chí Advances in Natural Sciences: Nanoscience and Nanotechnology của Viện Hàn Lâm và Khoa học Việt Nam có chỉ số cao nhất (Hindex = 53).

Cả nước có 600 tạp chí khoa học, con số khiêm tốn

Việt Nam hiện có trên 600 tạp chí khoa học (chỉ tính riêng trong hệ thống tạp chí được Hội đồng Giáo sư Nhà nước tính điểm đã có hơn 400 tạp chí), trong đó mới có 01 tạp chí được chỉ mục trong CSDL SCIE (Science Citation Index Expansed) và 06 tạp chí thuộc ESCI (Emerging Sources Citation Index) của Web of Sciences; 08 tạp chí Scopus và 18 tạp chí được chỉ mục trong CSDL của ACI (Asean Citation Index).

Đây là những con số hết sức khiêm tốn so với cả các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á.

Về tình trạng số hóa, mới có khoảng 115/600 tạp chí xuất bản trực tuyến, trong đó chỉ có 83 tạp chí có website tương đối chuẩn hóa, tương thích với các CSDL quốc tế và được chỉ mục trong hệ thống Vcgate.

GS. Nguyễn Hữu Đức – ĐHQGHN cho rằng, định dạng và quy cách trình bày của các tạp chí tùy tiện, chưa thống nhất; không phù hợp với thông lệ quốc tế.

Các ban biên tập và công trình công bố chưa đảm bảo tính đa dạng quốc tế, kể cả mức độ quốc gia. Qui trình bình duyệt chưa rõ ràng và minh bạch.

Hệ thống xuất bản trực tuyến không tương thích với công nghệ tìm kiếm và nhận diện của các CSDL quốc tế.

Đặc biệt, chưa có chủ trương khuyến khích đánh giá chất lượng tạp chí theo định lượng và thông lệ quốc tế.

Theo GS Nguyễn Hữu Đức, các quốc gia đã tập trung đầu tư xây dựng các hệ thống CSDL khoa học. Ở mức độ quốc gia, có thể tìm thấy Chinese Science Citation Database (Trung Quốc), Rusian Citation Science Index (Nga), Korea Citation Index (Hàn Quốc), Malaysia Citation Index (Malaysia), GARUDA-SINTA (Indonesia)…

Trong khu vực Đông Nam Á, Thái Lan đã làm đầu mối xây dựng hệ thống Asean Citation Index.

Ở mức độ doanh nghiệp số toàn cầu, các hệ thống CSDL khoa học lớn, có khả năng truy cập, tìm kiếm và phân tích cao thuộc về hệ thống cơ sở dữ liệu Web of Science (WoS), hệ thống cơ sở dữ liệu Scopus và hệ thống cơ sở dữ liệu Google Scholar.

Bên cạnh chiến lược phát triển độc lập, các hệ thống CSDL toàn cầu này còn có kế hoạch tích hợp và thâu tóm CSDL của các quốc gia. Thực tế, CSDL của Web of Science (trước đây được biết là ISI) đã tích hợp cả CSDL khoa học của Trung Quốc, Nga, Hàn Quốc và chỉ số trích dẫn SciELO.

Danh mục tạp chí của Hội đồng giáo sư nhà nước quá đơn giản và định tính

GS. Nguyễn Hữu Đức – ĐHQGHN cho biết, trong khi việc quản lý năng suất và chất lượng công bố quốc tế của các nhà khoa học và tổ chức KHCN Việt Nam có thể được thực hiện rất nhanh chóng và thuận lợi thông qua CSDL của Web of Science và/hoặc Scopus thì việc thống kê và quản lý các ấn phẩm công bố trong nước đang có nhiều bất cập.

Danh mục tạp chí của Hội đồng giáo sư nhà nước có hơn 400 tạp chí, nhưng việc xét chọn và đánh giá chất lượng còn đơn giản, định tính, chưa có tiêu chí và quy trình xét chọn.

Công trình công bố trên các tạp chí khoa học là CSDL và thông tin chủ yếu để đánh giá năng suất và chất lượng nghiên cứu khoa học của các cá nhân và tổ chức, là thước đo để công nhận các chức danh và giải thưởng khoa học, các tiêu chí đánh giá cán bộ… Nếu không quan tâm đến điều này, chỉ đánh giá dựa trên chất lượng các tạp chí như hiện nay thì hệ lụy sẽ vô kể.

Do đó, GS. Nguyễn Hữu Đức – ĐHQGHN khuyến nghị, cần nâng cao tính chuẩn hóa và số hóa hệ thống các tạp chí khoa học của Việt Nam, trong đó có tạp chí của các cơ sở giáo dục đại học; Cần phát triển hoàn chỉnh hệ thống cơ sở dữ liệu trích dẫn Việt Nam; Cần xây dựng bộ tiêu chí và sử dụng CSDL của hệ thống trích dẫn để đánh giá chất lượng các tạp chí.