Những năm gầy đây, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các phương tiện truyền thông mới, đặc biệt là mạng xã hội, tin giả xuất hiện ngày càng nhiều và trở thành vấn nạn với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Phân tích nguyên nhân, cách nhận diện, đánh giá tác hại và đưa ra các biện phá ngăn chặn tin giả là nội dung chính trong Hội thảo ” Kinh nghiệm xử lý vấn nạn tin giả trong hoạt động báo chí và truyền thông Liên hiệp hội Việt Nam” diễn ra vào sáng ngày 3 tháng 11 tại Hà Nội do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tổ chức.
Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Nguyễn Quyết Chiến, Tổng Thư ký Liên hiệp hội Việt Nam nêu rõ, ở nước ta, báo chí, truyền thông là vũ khí sắc bén của Đảng, tích cực thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến quảng đại quần chúng. Trong bối cảnh của quá trình toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế; xã hội ngày càng phát triển, thông tin báo chí càng có vai trò to lớn.
Là một tổ chức chính trị – xã hội có số lượng các cơ quan báo chí lớn nhất cả nước (gồm 69 cơ quan báo chí, trong đó có 1 tờ báo trực thuộc Trung ương LHHVN, 46 tạp chí thuộc các Hội ngành toàn quốc, 22 tạp chí thuộc các Viện nghiên cứu), báo chí, truyền thông thuộc Liên hiệp hội Việt Nam đã có vai trò quan trọng trong công tác thông tin, tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tham gia phổ biến kiến thức góp phần đưa tiến bộ khoa học và công nghệ vào sản xuất và đời sống, nâng cao dân trí…
Tuy nhiên, trong thời đại bùng nổ thông tin và sự phát triển vượt bậc của mạng xã hội như hiện nay, tin giả, tin đồn thất thiệt, tin sai sự thật đã và đang gây ra ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển kinh tế – xã hội, đặt ra những thách thức rất lớn với các cơ quan báo chí chính thống về việc thu thập thông tin, kiểm chứng nguồn tin, kiểm soát thông tin.
Tại hội thảo, các đại biểu tập trung thảo luận các vấn đề: Thực trạng, nguyên nhân xuất hiện tin giả; tin giả có ảnh hưởng như thế nào trong hoạt động báo chí; những tác động tiêu cực của tin giả đối với đời sống, xã hội; kinh nghiệm xử lý tin giả; những đề xuất, kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền để xử lý tin giả, tin đồn thất thiệt, tin sai sự thật trong thời gian tới.
Nhà báo Đặng Mạnh Hùng, Phó Tổng Biên tập Báo Tri thức và Cuộc sống đưa ra những phân tích cùng những ví dụ thực tế về tin giả và cách ứng xử với tin giả trong truyền thông thế giới và Việt Nam. Theo nhà báo Hùng : cộng đồng cần tỉnh táo khi tiếp nhận thông tin, bình tĩnh trước những thông tin trên mạng xã hội, không vội bình luận và chia sẻ cho dù nguồn thông tin có được từ đâu và đáng tin cậy đến mức nào. Hãy theo dõi thông tin chính thống của các cơ quan thông tấn, báo, đài, truyền hình thay vì tiếp cận với các nguồn thông tin phi chính thống. Mỗi cá nhân hãy có trách nhiệm khi sử dụng mạng xã hội, có cách ứng xử phù hợp với các chuẩn mực đạo đức xã hội, đề cao ý thức thượng tôn pháp luật.
Ông Lê Công Lương, Phó Tổng Thư ký kiêm Chánh Văn phòng Liên hiệp hội Việt Nam đưa ra 3 giải pháp chống lại tin giả : Nâng cao đạo đức nghề nghiệp, trách nhiệm của đội ngũ nhà báo trong việc định hướng dư luận xã hội, mang đến thông tin đầy đủ, chính thống để người dân bình tĩnh, không hoang mang trước tin giả, tin sai sự thật; Phát huy vai trò của cơ quan báo chí trong việc sàng lọc thông tin, thẩm định và phản bác lại tin giả trên truyền thông xã hội, dùng tin thật chống lại tin giả; Vai trò của các nhà chuyên môn, các nhà quản lý trong việc định hướng thông tin, nhận diện tin giả.
Vấn nạn tin giả không những làm nhiễu loạn thông tin và ảnh hưởng xấu trong cộng đồng xã hội, nó còn gây hoang mang cho cộng đồng. Và để tránh phát tán, “chính thống hóa” tin đồn, nhà báo Lê Hồng (Liên hiệp hội Việt Nam) cho rằng báo chí hoàn toàn có thể sử dụng mạng xã hội như một công cụ để tiếp cận, tìm kiếm thông tin, lan truyền bài viết tăng lượng độc giả nếu đó là những thông tin chính xác… Báo chí cần đưa thông tin nhanh nhưng phải chính xác. Các phóng viên, biên tập viên cần kiên trì nguyên tắc kiểm chứng thông tin. Báo chí trước hết phải tôn trọng sự thật và “vun đắp” niềm tin cho công chúng.
Để góp phần xử lý vấn nạn tin giả đối với cơ quan báo chí, truyền thông, Thạc sĩ Nguyễn Hữu Giới- chủ tịch Hội Thư viện Việt Nam đề xuất một số giải pháp: nâng cao nhận thức mỗi cá nhân, cơ quan báo chí cần nhận thức rõ mối đe dọa của tin giả, đồng thời hành động có trách nhiệm để thường xuyên ngăn chặn vấn nạn này; Nâng cao bản lĩnh chính trị, lập trường tư tưởng; Tăng cường sự đề phòng, tính cảnh giác của các nhân, tổ chức, cơ quan; Các tòa soạn cần phải hợp tác với nhau để đưa ra những thông điệp nhất quán xung quanh những thông tin sai trái; Mở các khóa đào tạo cho các phóng viên đang hành nghề để biết cách làm chậm quá trình phát tán tin giả thông qua hoạt động tác nghiệp.
Hội thảo là một cơ hội tốt để các cơ quan báo chí trực thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam trao đổi, chia sẻ, thảo luận về kỹ năng, đạo đức nghề nghiệp trong việc xử lý vấn nạn tin giả.
Trần Lệ
