5 giải pháp cho hệ thống giáo dục nghề nghiệp trước yêu cầu đổi mới của CMCN 4.0

Những thành tựu của Cách mạng Công nghiệp 4.0 đặt ra nhiều thách thức với nhiều ngành nghề mới trên thị trường lao động hiện nay. Sự thay đổi này đòi hỏi giáo dục phải đem lại cho người học cả tư duy những kiến thức kỹ năng mới, khả năng sáng tạo, thích ứng với thách thức và những yêu cầu mới mà các phương pháp giáo dục truyền thống không thể đáp ứng. Để giải quyết những thách thức trên, việc đổi mới hình thức đào tạo, ứng dụng chuyển đổi số, công nghệ thông tin trong các cơ sở giáo dục là xu thế tất yếu.

• Chuyển đổi số ngành Giáo dục: cần sớm có bộ chỉ số, tiêu chí đánh giá
• Cách mạng công nghiệp 4.0: Tiếp sức cho hệ thống giáo dục

Nhằm cùng bàn luận về tác động và thách thức của Cách mạng Công nghiệp 4.0 đối với giáo dục nghề nghiệp (GDNN) cũng như đưa ra những định hướng, chính sách, Trường Cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội phối hợp với Viện Khoa học Công nghệ sáng tạo Việt Nam tổ chức Hội thảo: “Cách mạng công nghiệp 4.0 với vấn đề phát triển GDNN ở nước ta hiện nay”.

Phát biểu khai mạc hội thảo, NGƯT.TS. Phạm Xuân Khánh – Bí thư Đảng ủy, Phụ trách trường Cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội đã cho rằng: những xu hướng nghề nghiệp, việc làm và kỹ năng cho sinh viên, đặc biệt là 6 kỹ năng các em cần trang bị để có thể làm việc hiệu quả trong môi trường chuyển đổi số, bao gồm: Tự nghiên cứu, tự học; giao tiếp; làm việc nhóm; tư duy sáng tạo; ứng dụng công nghệ thông tin và cập nhật kiến thức. Từ đó, vượt qua tư duy cũ, thay đổi bản thân, nắm bắt cơ hội; chủ động tích cực rèn luyện kỹ năng chuyên môn; sử dụng thành thạo ngoại ngữ, tin học; chú trọng học tập, bồi dưỡng, rèn luyện kỹ năng mềm; tích cực tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học, kỳ thi kỹ năng… là những phương pháp học tập cần đạt được của sinh viên trong thời kỳ số.

Bàn về những thách thức của Cách mạng Công nghiệp 4.0 với GDNN, PGS.TS Mạc Văn Tiến – Nguyên Viện trưởng Viện khoa học giáo dục và nghề nghiệp cho biết: CMCN 4.0 khiến cho các doanh nghiệp phải thay đổi phương thức sản xuất và cách thức hoạt động, kỳ vọng sẽ tạo ta sự bùng nổ về năng suất lao động. Vì vậy, năng lực con người sẽ trở thành nhân tố quyết định của nền sản xuất.

CMCN 4.0 tích hợp rất nhiều sự phát triển của các lĩnh vực khác nhau như: công nghệ chế tạo số, trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây,… Cơ cấu trình độ, sự phân tầng chất lượng sẽ phá vỡ những cách thức đào tạo truyền thống, cứng nhắc. Điều nay đòi hỏi GDNN phải thay đổi cơ cấu ngành nghề đào tạo một cách thường xuyên. Cơ cấu trình độ, sự phân tầng chất lượng sẽ phá vỡ những cách thức đào tạo truyền thống, cứng nhắc.

Tuy nhiên, theo thống kê của Diễn đàn Kinh tế Thế giới gần đây đưa ra, mức độ sẵn sàng với CMCN 4.0 của Việt Nam khá thấp (chỉ đạt 4,9/10 điểm). Để giải quyết thực trạng trên, các đại biểu tham dự hội thảo đã đưa ra một số định hướng, giải pháp để GDNN có thể thích ứng và tận dụng được những thành tựu của cuộc CMCN 4.0 như:

• Cần tiếp tục gia cố những yếu tố nền móng, đổi mới tư duy về phát triển giáo dục trong tổng thể chiến lược phát triển của quốc gia. Mục tiêu là đào tạo đội ngũ lao động chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước, cụ thể là chuyển từ biệt lập, tự phát về số lượng sang chất lượng, có kết nối giữa đào tạo và sử dụng lao động, từ cách đào tạo làm cho người học thụ động sang chủ động sáng tạo, không ngại đương đầu với khó khăn, thách thức.
• Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý tạo môi trường thuận lợi phát triển nguồn nhân lực, khuyến khích phát triển thị trường nguồn nhân lực chất lượng cao; thị trường sản phẩm khoa học công nghệ phải phản ánh đầy đủ quan hệ cung – cầu, qua đó, làm căn cứ hoạch định chiến lược và chính sách. Bên cạnh đó, cần có chính sách hỗ trợ hình thành và phát triển các vườn ươm khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo trong các trường đại học đào tạo về công nghệ; Gắn kết chặt chẽ giữa các vườn ươm khởi nghiệp với trường đại học và doanh nghiệp,…
• Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần tăng cường liên kết với các doanh nghiệp, các cơ sở đào tạo ngoài nước để xây dựng các phòng thí nghiệm theo hình thức hợp tác công – tư; Xây dựng mô hình giáo dục 4.0 theo kịp với xu hướng công nghệ hiện đại trong nền kinh tế 4.0.
• Các trường cần tập trung xây dựng đội ngũ giáo viên, cán bộ nghiên cứu, thu hút cán bộ giỏi, các chuyên gia trong và ngoài nước hợp tác với nhà trường. Đổi mới cơ chế quản lý đào tạo, nghiên cứu khoa học, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trong đó xây dựng đội ngũ giáo viên là khâu then chốt,…
• Các chương trình đào tạo về lĩnh vực thương mại cần cập nhật kiến thức chuyên môn nhanh hơn nữa, phù hợp với xu hướng CMCN 4.0, mà cụ thể là 10 ứng dụng cơ bản của cuộc cách mạng này.

Những chia sẻ của các chuyên gia, nhà khoa học, giảng viên tại hội thảo đã đem đến những kinh nghiệm, giải pháp mang tính định hướng, qua đó gợi mở cho các cơ sở giáo dục, nghề nghiệp tiếp cận, chuẩn bị cho công tác chuyển đổi số, xây dựng trường học thông minh, đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp và đòi hỏi của xã hội trong tương lai.

Duy Anh