acecook

Bàn về chè và trà

Văn hoá giải trí
08/01/2025 15:43
Văn hóa giải trí là “món ăn” tinh thần không thể thiếu, mang đến sự thư giãn và cảm hứng cho mọi người. Đặc biệt, trong lĩnh vực khoa học, công nghệ - Nơi thường gắn với sự khô khan của máy móc và thiết bị, văn hóa giải trí chính là luồng gió mát, làm mềm mại những điều tưởng chừng khô cứng. Với bài viết "Bàn về chè và trà", Tạp chí Tự động hóa Ngày nay hy vọng sẽ mang đến câu chuyện thú vị tới bạn đọc.
aa
Nước vối xưa

Người Hà Nội uống nước lọc

Chè tươi, chè Tàu, chè hạt

Không ít người thắc mắc: Chè và trà có khác nhau không? Sao cùng là đồ uống từ cây chè mà khi thì gọi là “chè”, khi lại gọi là “trà”? Không phải là chuyên gia về Ngôn ngữ học nhưng thấy câu hỏi khá thú vị nên tôi tò mò thử tìm hiểu về hai lối gọi này.

Bàn về chè và trà
Ảnh minh họa

Chè là gì?

Trong ngôn ngữ Việt, “chè” là từ chỉ cây chè và các sản phẩm từ cây chè mà ra. Cũng từ “chè”, đồng âm, khác nghĩa còn để chỉ những thứ đồ ăn, uống hoặc vừa uống vừa ăn. Đó là các loại chè ngọt được nấu bằng đường (hay các loại mật mía, các loại đường khác nhau) nấu cùng với một số loại hạt, củ, quả… Loại chè này xin không bàn ở đây mà ta hãy tìm hiểu về các loại chè được chế biến từ cây chè vốn rất phổ biến ở Việt Nam.

Nói đến nước chè trong tiếng Việt, ta chỉ dành để nói về các sản phẩm uống làm từ lá chè, cành chè, nụ hoa chè mà thôi. Việt Nam nằm trong vùng Đông Nam Á, là vùng phân bố tự nhiên của cây chè. Nhiều nhà khoa học cho rằng: Việt Nam nằm trong vùng phát sinh ra thứ cây uống quan trọng này của nhân loại mà bằng chứng quý giá là những rừng chè cổ thụ có thân lớn đến hai người ôm không xuể được phát hiện trong rừng nguyên sinh trên đỉnh Fansipan ở độ cao từ 2200 m - 2800 m.

Bàn về chè và trà

Quay trở lại vấn đề tên gọi, ta có thể nghĩ nếu cây chè có nguồn gốc ở Đông Nam Á và Việt Nam nằm trong vùng phát sinh của sản vật quý giá này thì hẳn là tên gọi của loại cây đó phải có liên hệ đến địa bàn phân bố sớm của chúng. Phải chăng từ “chè” có nguồn gốc lâu đời trong tiếng Việt cổ, sau đó, các nhóm cư dân khác du nhập cây này, họ sử dụng tên gốc và nói chệch ra thành “trà” hay thành những từ khác xuất phát từ nơi mà họ du nhập?

Khi tìm hiểu ngôn ngữ Mường, vốn liên quan mật thiết đến ngôn ngữ Việt cổ, thì ngôn ngữ này gọi thứ cây mà chúng ta đang bàn đến là “che”, tức không nhấn mạnh vào dấu huyền như cách nói của người Việt hiện tại. Người Thái di cư xuống Bắc Việt Nam và một vài dân tộc khác cũng gọi chè là “che” hoặc gần như vậy.

Chè là tên gọi thông dụng của các kiểu uống mang tính bình dân chế biến từ cây chè, ví dụ chè xanh, chè tươi, chè búp, chè bạng, chè nụ, chè hạt… Hầu như người ta không dùng từ trà để gọi trà xanh, trà tươi… Ngay cả tiếng rao xưa của những người bán nước rong ngoài bến xe bến tàu cũng là: “Ai chè tươi nước vối đây! Nước vối nóng chè tươi nào!” Thậm chí, các bà thu mua đồng nát vỏ chai cũng rao: “Ai đồng nát chai chè bán đây!” “Chai chè” là thứ chai đựng chè làm bằng thủy tinh đục nom như sứ, có màu trắng, dùng để đựng trà do những lái buôn người Hoa bán tại các đô thị lớn của nước ta từ những năm 30, 40 của thế kỷ trước.

Vậy có thể coi nước chè, chè xanh, chè móc câu, chè nụ, chè khô, chè tươi, chè đường… đều là những tên gọi dân gian để chỉ cây chè và các loại đồ uống có gốc từ cây chè.

Trà là gì?

Trà cũng là cách gọi một số đồ uống được chế biến từ cây chè. Nhưng lại có những loại đồ uống tuy gọi là trà nhưng thành phần không phải từ cây chè mà từ lá, thân và cả quả, hạt của các loại thực vật khác, một ví dụ phổ biến là “Bát bảo lường xà” (trà pha chế từ 8 loại dược thảo quý).

Bàn về chè và trà
Trà bát bảo

Người Việt cũng có những kiểu uống tương tự vậy, chẳng hạn nước lá vối, nụ vối hay nước pha ra từ một vài loại cây rừng khác. Tuy nhiên, dân ta không gọi những đồ uống này là “trà” mà mỗi thứ có một tên riêng của nó.

Từ “trà” trong tiếng Việt có hai nghĩa như vậy, song nghĩa phổ biến là được dùng trong những kiểu uống, cách chế biến chè cầu kỳ sang trọng. Trà là lối gọi của người Hoa. Trà mạn (loại trà chế biến theo lối lên men của vùng Mạn Hảo, Vân Nam, Trung Quốc), trà sen, trà cúc, trà ngâu, rồi đến các dụng cụ chế biến như ấm trà, bình trà, chén trà, bàn trà, hay các nghi lễ như trà đạo, tiệc trà, trà đàm…; những từ ấy có liên quan đến một văn hóa ẩm thực sang trọng cầu kỳ. Trong dân gian không ai dùng từ chè đạo, tiệc chè, chè đàm cả…

Quan hệ giữa chè và trà

Hai từ chè và trà đã thể hiện sự giao lưu văn hóa giữa những văn hóa chế biến và thưởng thức sản phẩm từ cây chè (Camellia sinensis) với những phong cách và phong tục khác nhau. Những giao lưu ấy khiến cho nghệ thuật uống chè/ trà của người Việt Nam ta vừa gần gũi vừa sang trọng, vừa bình dân lại vừa đài các.

Sơn La, 22/7/2011

Tác giả Vũ Thế Long

tudonghoangaynay.vn

Bài liên quan
mca
Tin bài khác
Các nhà mạng tích hợp chữ ký số trên VNeID, thúc đẩy phổ cập dịch vụ công trực tuyến

Các nhà mạng tích hợp chữ ký số trên VNeID, thúc đẩy phổ cập dịch vụ công trực tuyến

Với việc đồng loạt miễn phí chữ ký số trên VNeID, Viettel và VNPT không chỉ giúp người dân tiết kiệm chi phí, thời gian trong giao dịch hành chính mà còn góp phần phổ cập chữ ký số rộng rãi trong xã hội, hỗ trợ thực hiện các mục tiêu chuyển đổi số quốc gia.
Xu hướng mới trong các ngành công nghiệp chế biến

Xu hướng mới trong các ngành công nghiệp chế biến

Các ngành công nghiệp chế biến như dầu khí và hóa chất đang phát triển nhanh chóng nhờ chuyển đổi số, với AI, Internet vạn vật công nghiệp (IIoT - Industrial Internet of Things) và các hoạt động tích hợp (IO - Integrated Operations). Song song với các sáng kiến về phát triển bền vững và định hướng chiến lược sang khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG - Liquid Natural Gas) cùng hạ tầng số, ngành công nghiệp này cũng tập trung giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực thông qua đào tạo và tái đào tạo dựa trên công nghệ.
Hướng dẫn xác định vị trí việc làm về chuyển đổi số được hưởng mức hỗ trợ

Hướng dẫn xác định vị trí việc làm về chuyển đổi số được hưởng mức hỗ trợ

Bộ Khoa học và Công nghệ đang dự thảo Thông tư hướng dẫn xác định vị trí việc làm về chuyển đổi số được hưởng mức hỗ trợ theo quy định tại Nghị định số 179/2025/NĐ-CP ngày 01/7/2025 của Chính phủ thuộc chức năng quản lý nhà nước của Bộ Khoa học và Công nghệ.
Tiêu chuẩn ESG ở Việt Nam vẫn còn mới mẻ, thiếu đồng bộ và đối mặt với nhiều thách thức

Tiêu chuẩn ESG ở Việt Nam vẫn còn mới mẻ, thiếu đồng bộ và đối mặt với nhiều thách thức

Nhằm tổ chức thực hiện các nhiệm vụ trong khuôn khổ đề tài, đề xuất giải pháp nâng cao năng lực thực thi tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản trị ESG của doanh nghiệp Việt Nam, ngày 18/9, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phối hợp với Viện Kinh tế và Phát triển tổ chức Hội thảo “Thực thi tiêu chuẩn ESG tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn thành phố Hà Nội - Động lực để phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh”.
Tử vi vòng quay công nghệ ngày 19/9/2025: Tuổi Tý chi tiêu hợp lý, tuổi Mùi tình cảm may mắn

Tử vi vòng quay công nghệ ngày 19/9/2025: Tuổi Tý chi tiêu hợp lý, tuổi Mùi tình cảm may mắn

Những bí ẩn của khoa học đời sống là "món ăn" tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Tử vi vòng quay công nghệ xem tử vi 12 con giáp ngày 19/9/2025 cho tất cả các tuổi nhằm dự đoán vận hạn về công danh, tiền bạc, tình duyên, sức khỏe...
Thị trường chứng khoán ngày 18/9: Thị trường giằng co, bất động sản trở thành điểm sáng giữa áp lực bán

Thị trường chứng khoán ngày 18/9: Thị trường giằng co, bất động sản trở thành điểm sáng giữa áp lực bán

Phiên giao dịch chứng kiến sự giằng co rõ nét khi VN Index biến động với biên độ hơn 25 điểm trong ngày. Dù có lực cầu bắt đáy hỗ trợ cuối phiên, thanh khoản sụt giảm xuống mức thấp kỷ lục 02 tháng phản ánh tâm lý thận trọng của nhà đầu tư. Trong bối cảnh này, dòng tiền chọn lọc vẫn tìm đến một số nhóm ngành như bất động sản và thép, trong khi ngân hàng và chứng khoán chịu áp lực điều chỉnh.
TP.HCM khẳng định vị thế trung tâm công nghệ khu vực qua Tech4Life 2025

TP.HCM khẳng định vị thế trung tâm công nghệ khu vực qua Tech4Life 2025

Sáng 18/9 tại TP. Hồ Chí Minh, Triển lãm và Hội nghị Tech4Life 2025 chính thức khai mạc. Sự kiện do Sở Khoa học và Công nghệ TP. Hồ Chí Minh phối hợp với Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ CNTT Việt Nam (VINASA) tổ chức, quy tụ hơn 2.500 đại biểu, hơn 60 doanh nghiệp công nghệ, cùng hơn 100 dự án khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và R&D đến từ 30 trường đại học, cao đẳng trên địa bàn
Báo chí - cầu nối quan trọng trong xây dựng đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ

Báo chí - cầu nối quan trọng trong xây dựng đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ

Sáng 18/9/2025 tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (LHHVN) tổ chức hội thảo với chủ đề "Sự đóng góp của báo chí trong tập hợp và xây dựng đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ vững mạnh". Hội thảo do PGS.TS Phạm Ngọc Linh - Phó Chủ tịch LHHVN và PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang - Phó Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền đồng chủ trì.
Schneider Electric ra mắt 2 sản phẩm công nghệ UPS 3 pha Galaxy VXL và EasyPact MVS

Schneider Electric ra mắt 2 sản phẩm công nghệ UPS 3 pha Galaxy VXL và EasyPact MVS

Trong khuôn khổ Hội nghị Innovation Day 2025 diễn ra chiều 17/9, Schneider Electric chính thức ra mắt 2 sản phẩm mới: Galaxy VXL UPS - hệ thống bảo vệ nguồn điện và EasyPact MVS - giải pháp máy cắt không khí thế hệ mới. Hai sản phẩm tích hợp công nghệ mới, có nhiều tính năng vượt trội, tính ứng dụng cao.
Ngăn ngừa tình trạng ăn mòn "ẩn mình" của bộ biến tần

Ngăn ngừa tình trạng ăn mòn "ẩn mình" của bộ biến tần

Ăn mòn thường bị bỏ qua như một rủi ro gây hỏng hóc đối với các bộ truyền động công nghiệp. Các tiêu chuẩn ăn mòn truyền thống có thể chưa đủ khi áp dụng cho bộ truyền động. Ông Fausto Belotti, Giám đốc phân khúc toàn cầu ngành cao su và nhựa tại ABB Drive Products, mô tả một phương pháp thử nghiệm mới giúp dự đoán tuổi thọ của bộ truyền động trong môi trường khắc nghiệt.
song-gia-tri