timtos

Bàn về chè và trà

Văn hoá giải trí
08/01/2025 15:43
Văn hóa giải trí là “món ăn” tinh thần không thể thiếu, mang đến sự thư giãn và cảm hứng cho mọi người. Đặc biệt, trong lĩnh vực khoa học, công nghệ - Nơi thường gắn với sự khô khan của máy móc và thiết bị, văn hóa giải trí chính là luồng gió mát, làm mềm
aa
Nước vối xưa

Người Hà Nội uống nước lọc

Chè tươi, chè Tàu, chè hạt

Không ít người thắc mắc: Chè và trà có khác nhau không? Sao cùng là đồ uống từ cây chè mà khi thì gọi là “chè”, khi lại gọi là “trà”? Không phải là chuyên gia về Ngôn ngữ học nhưng thấy câu hỏi khá thú vị nên tôi tò mò thử tìm hiểu về hai lối gọi này.

Bàn về chè và trà
Ảnh minh họa

Chè là gì?

Trong ngôn ngữ Việt, “chè” là từ chỉ cây chè và các sản phẩm từ cây chè mà ra. Cũng từ “chè”, đồng âm, khác nghĩa còn để chỉ những thứ đồ ăn, uống hoặc vừa uống vừa ăn. Đó là các loại chè ngọt được nấu bằng đường (hay các loại mật mía, các loại đường khác nhau) nấu cùng với một số loại hạt, củ, quả… Loại chè này xin không bàn ở đây mà ta hãy tìm hiểu về các loại chè được chế biến từ cây chè vốn rất phổ biến ở Việt Nam.

Nói đến nước chè trong tiếng Việt, ta chỉ dành để nói về các sản phẩm uống làm từ lá chè, cành chè, nụ hoa chè mà thôi. Việt Nam nằm trong vùng Đông Nam Á, là vùng phân bố tự nhiên của cây chè. Nhiều nhà khoa học cho rằng: Việt Nam nằm trong vùng phát sinh ra thứ cây uống quan trọng này của nhân loại mà bằng chứng quý giá là những rừng chè cổ thụ có thân lớn đến hai người ôm không xuể được phát hiện trong rừng nguyên sinh trên đỉnh Fansipan ở độ cao từ 2200 m - 2800 m.

Bàn về chè và trà

Quay trở lại vấn đề tên gọi, ta có thể nghĩ nếu cây chè có nguồn gốc ở Đông Nam Á và Việt Nam nằm trong vùng phát sinh của sản vật quý giá này thì hẳn là tên gọi của loại cây đó phải có liên hệ đến địa bàn phân bố sớm của chúng. Phải chăng từ “chè” có nguồn gốc lâu đời trong tiếng Việt cổ, sau đó, các nhóm cư dân khác du nhập cây này, họ sử dụng tên gốc và nói chệch ra thành “trà” hay thành những từ khác xuất phát từ nơi mà họ du nhập?

Khi tìm hiểu ngôn ngữ Mường, vốn liên quan mật thiết đến ngôn ngữ Việt cổ, thì ngôn ngữ này gọi thứ cây mà chúng ta đang bàn đến là “che”, tức không nhấn mạnh vào dấu huyền như cách nói của người Việt hiện tại. Người Thái di cư xuống Bắc Việt Nam và một vài dân tộc khác cũng gọi chè là “che” hoặc gần như vậy.

Chè là tên gọi thông dụng của các kiểu uống mang tính bình dân chế biến từ cây chè, ví dụ chè xanh, chè tươi, chè búp, chè bạng, chè nụ, chè hạt… Hầu như người ta không dùng từ trà để gọi trà xanh, trà tươi… Ngay cả tiếng rao xưa của những người bán nước rong ngoài bến xe bến tàu cũng là: “Ai chè tươi nước vối đây! Nước vối nóng chè tươi nào!” Thậm chí, các bà thu mua đồng nát vỏ chai cũng rao: “Ai đồng nát chai chè bán đây!” “Chai chè” là thứ chai đựng chè làm bằng thủy tinh đục nom như sứ, có màu trắng, dùng để đựng trà do những lái buôn người Hoa bán tại các đô thị lớn của nước ta từ những năm 30, 40 của thế kỷ trước.

Vậy có thể coi nước chè, chè xanh, chè móc câu, chè nụ, chè khô, chè tươi, chè đường… đều là những tên gọi dân gian để chỉ cây chè và các loại đồ uống có gốc từ cây chè.

Trà là gì?

Trà cũng là cách gọi một số đồ uống được chế biến từ cây chè. Nhưng lại có những loại đồ uống tuy gọi là trà nhưng thành phần không phải từ cây chè mà từ lá, thân và cả quả, hạt của các loại thực vật khác, một ví dụ phổ biến là “Bát bảo lường xà” (trà pha chế từ 8 loại dược thảo quý).

Bàn về chè và trà
Trà bát bảo

Người Việt cũng có những kiểu uống tương tự vậy, chẳng hạn nước lá vối, nụ vối hay nước pha ra từ một vài loại cây rừng khác. Tuy nhiên, dân ta không gọi những đồ uống này là “trà” mà mỗi thứ có một tên riêng của nó.

Từ “trà” trong tiếng Việt có hai nghĩa như vậy, song nghĩa phổ biến là được dùng trong những kiểu uống, cách chế biến chè cầu kỳ sang trọng. Trà là lối gọi của người Hoa. Trà mạn (loại trà chế biến theo lối lên men của vùng Mạn Hảo, Vân Nam, Trung Quốc), trà sen, trà cúc, trà ngâu, rồi đến các dụng cụ chế biến như ấm trà, bình trà, chén trà, bàn trà, hay các nghi lễ như trà đạo, tiệc trà, trà đàm…; những từ ấy có liên quan đến một văn hóa ẩm thực sang trọng cầu kỳ. Trong dân gian không ai dùng từ chè đạo, tiệc chè, chè đàm cả…

Quan hệ giữa chè và trà

Hai từ chè và trà đã thể hiện sự giao lưu văn hóa giữa những văn hóa chế biến và thưởng thức sản phẩm từ cây chè (Camellia sinensis) với những phong cách và phong tục khác nhau. Những giao lưu ấy khiến cho nghệ thuật uống chè/ trà của người Việt Nam ta vừa gần gũi vừa sang trọng, vừa bình dân lại vừa đài các.

Sơn La, 22/7/2011

Tác giả Vũ Thế Long

tudonghoangaynay.vn

Tin bài khác
Nhận định phiên giao dịch ngày 24/2: Kỳ vọng sớm vượt 1.300 điểm trong tuần tới

Nhận định phiên giao dịch ngày 24/2: Kỳ vọng sớm vượt 1.300 điểm trong tuần tới

VN Index đã có 4 phiên tăng liên tiếp, đóng cửa tại 1.296,75 điểm, tiệm cận mốc 1.300 điểm. Dòng tiền hoạt động mạnh cho thấy tâm lý nhà đầu tư vẫn tích cực. Tuy nhiên, khối ngoại liên tục bán ròng, cùng với sự phân hóa giữa các nhóm ngành, đặt ra những thách thức cho phiên ngày 24/2. Liệu VN Index có thể vượt 1.300 điểm hay sẽ cần một nhịp điều chỉnh để củng cố đà tăng?
42 chỉ tiêu đánh giá hiệu quả đầu tư nước ngoài tại Việt Nam

42 chỉ tiêu đánh giá hiệu quả đầu tư nước ngoài tại Việt Nam

Thủ tướng Chính phủ vừa có Quyết định số 315/QĐ-TTg ban hành Bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả đầu tư nước ngoài (ĐTNN) tại Việt Nam.
Tử vi vòng quay công nghệ ngày 24/2/2025: Tuổi Dậu lao đao công việc, tuổi Tý lộc ăn uống

Tử vi vòng quay công nghệ ngày 24/2/2025: Tuổi Dậu lao đao công việc, tuổi Tý lộc ăn uống

Những bí ẩn của khoa học đời sống là "món ăn" tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Tử vi vòng quay công nghệ xem tử vi 12 con giáp ngày 24/2/2025 cho tất cả các tuổi nhằm dự đoán vận hạn về công danh, tiền bạc, tình duyên, sức khỏe...
Cục Du lịch Quốc gia yêu cầu nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ khách hàng

Cục Du lịch Quốc gia yêu cầu nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ khách hàng

Trước tình trạng lừa đảo, chiếm đoạt tài sản trong lĩnh vực du lịch, đặc biệt là hình thức lừa đảo đặt phòng qua mạng ngày càng gia tăng, Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam vừa yêu cầu các cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch tại địa phương nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ khách hàng; thường xuyên rà soát, phát hiện kịp thời các nền tảng thông tin, trang mạng xã hội giả mạo cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch của mình.
AI trong Tự động hóa: Con người vẫn là yếu tố quyết định?

AI trong Tự động hóa: Con người vẫn là yếu tố quyết định?

Trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa đang thay đổi hoàn toàn các ngành công nghiệp, giúp tối ưu hóa quy trình và nâng cao hiệu quả.
Hội tụ IT/OT: Thúc đẩy đổi mới trong nhiều ngành công nghiệp

Hội tụ IT/OT: Thúc đẩy đổi mới trong nhiều ngành công nghiệp

Hội tụ IT/OT là sự tích hợp các hệ thống công nghệ thông tin (IT) với các hệ thống vận hành công nghiệp (OT).
Nét đẹp tục “cưới lại vợ mình” của người Hà Nhì ở Y Tý

Nét đẹp tục “cưới lại vợ mình” của người Hà Nhì ở Y Tý

Tục “zà mì gù lá” nghĩa là “cưới lại vợ mình” của đồng bào Hà Nhì ở xã Y Tý, huyện bát Xát tỉnh Lào Cai là một tập tục đẹp được lưu truyền từ đời này
Tử vi vòng quay công nghệ ngày 23/2/2025: Tuổi Tuất gặp phải mâu thuẫn, tuổi Tỵ làm ăn thuận lợi

Tử vi vòng quay công nghệ ngày 23/2/2025: Tuổi Tuất gặp phải mâu thuẫn, tuổi Tỵ làm ăn thuận lợi

Những bí ẩn của khoa học đời sống là "món ăn" tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Tử vi vòng quay công nghệ xem tử vi 12 con giáp ngày 23/2/2025 cho tất cả các tuổi nhằm dự đoán vận hạn về công danh, tiền bạc, tình duyên, sức khỏe...
Thúc đẩy công nghệ xử lý, chế biến, đóng gói bao bì và đồ uống

Thúc đẩy công nghệ xử lý, chế biến, đóng gói bao bì và đồ uống

Triển lãm Quốc tế lần thứ 18 về Công nghệ xử lý, Chế biến & Đóng gói bao bì (ProPak Vietnam 2025) và Triển lãm Quốc tế lần thứ 2 về Công nghệ Đồ uống (DrinkTech Vietnam 2025) sẽ diễn ra từ ngày 18-20/3/2025 tại TP. Hồ Chí Minh. Với gần 20 năm đồng hành cùng ngành công nghiệp bao bì Việt Nam, ProPak Vietnam kết hợp cùng DrinkTech Vietnam 2025 sẽ là nền tảng giao thương quan trọng, sát cánh cùng doanh nghiệp tăng trưởng, giành lợi thế cạnh tranh lâu dài thông qua các công nghệ đóng gói thông minh.
Nơi giữ “hồn” văn hóa Lô Lô giữa đại ngàn

Nơi giữ “hồn” văn hóa Lô Lô giữa đại ngàn

Xã Lũng Cú (Đồng Văn) là mảnh đất linh thiêng nơi địa đầu cực Bắc của Tổ quốc. Du lịch trên địa bàn phát triển mạnh mẽ, nhu cầu ăn, nghỉ của du khách tăng cao, nhiều homestay, nhà hàng, điểm lưu trú được xây dựng. Trong đó, Dảnh House là một trong những homestay mang đậm nét văn hóa truyền thống của đồng bào Lô Lô xã Lũng Cú; đây không chỉ là nơi lưu trú mà còn là nơi giữ “hồn” văn hóa dân tộc Lô Lô giữa đại ngàn núi đá.
hoi-thao-khoa-hoc-phat-trien-giao-thong-xanh
Quảng cáo
qc-may-tinh