acecook

Bát canh trong bữa ăn của người Việt

Văn hoá giải trí
10/02/2025 04:04
Văn hóa giải trí là “món ăn” tinh thần không thể thiếu, mang đến sự thư giãn và cảm hứng cho mọi người. Đặc biệt, trong lĩnh vực khoa học, công nghệ - Nơi thường gắn với sự khô khan của máy móc và thiết bị.
aa
Bột mì Nga ở Hà Nội

Chính vì thế, Văn hóa giải trí chính là luồng gió mát, làm mềm mại những điều tưởng chừng khô cứng. Với bài viết "Bát canh trong bữa ăn của người Việt", Tạp chí Tự động hóa Ngày nay hy vọng sẽ mang đến câu chuyện thú vị tới bạn đọc.

Từ xưa các cụ đã có câu: “Già được bát canh, trẻ được manh áo mới,” hay “con mà gả chồng gần, có bát canh cần nó cũng đem cho...” Không phải chỉ người già mới có nhu cầu ăn canh mà hầu như bát canh đã là một bộ phận hợp thành không thể thiếu trong mỗi bữa ăn gia đình của người Việt, trong nghệ thuật văn hóa ẩm thực Việt Nam.

Canh là gì?

Đơn giản mà nói, canh là món ăn nấu chủ yếu từ nước với các loại sản vật khác nhau như: nước + rau, nước + củ quả hạt, nước + thịt, cá và các nguồn đạm động vật khác. Canh cũng có thể được nấu tổng hợp từ nhiều nguồn động thực vật khác nhau với nước. Có thể phân biệt canh với các món nấu khác như kho, rán, rim, xào, om, chưng, chênh… là ở chỗ món canh bao giờ cũng có một tỷ lệ nước khá nhiều. Không bao giờ có canh mà không nước.

Bát canh trong bữa ăn của người Việt
Canh là một hợp phần quan trọng trong hầu hết các bữa ăn của người Việt

Canh là một hợp phần quan trọng trong hầu hết các bữa ăn của người Việt ở cả nông thôn và thành thị, ở cả miền núi cũng như miền xuôi và hải đảo, trong những bữa ăn thường nhật cũng như trong lễ tết hay yến tiệc cung đình.

Vì sao canh là món ăn phổ biến trong mâm cơm Việt?

Mỗi dân tộc, mỗi tộc người, mỗi nhóm người có những tập quán ăn uống khác nhau và bữa ăn của họ có những sắc thái khác nhau. Khi tìm hiểu bữa cơm Việt, ta thấy hình như món canh là một thành phần không thể thiếu trong mâm cơm của người Việt cũng như của hầu hết các dân tộc anh em sống trên đất nước ta. Cũng có giả thiết cho rằng vì Việt Nam là nước nhiệt đới và sản xuất chủ yếu dựa vào canh tác lúa nước, ngoài ra còn có nghề rừng, nghề biển, nên người Việt phải làm việc trong môi trường nóng ẩm, khiến cơ thể luôn có nhu cầu cần nước và muối. Ăn canh trong bữa ăn là một giải pháp nhằm bù đắp sự thiếu hụt nước, muối, và các chất khoáng, vitamin cho cơ thể.

Nếu giả thiết trên là đúng thì tại sao các xứ nóng khác như Ấn Độ, Thái Lan lại không ăn canh giống người Việt chúng ta? Ở những xứ sở này, họ thường ăn cơm hoặc bánh bột nướng riêng rồi kèm theo là uống nước hoặc húp một bát canh nào đó chứ không ăn kiểu người Việt.

Có lẽ do các món ăn và kiểu ăn của người Việt có một dạng thức riêng, ví dụ như dân ta ăn nhiều chủng loại thực phẩm rất phong phú và đa dạng trong thiên nhiên nhiệt đới của nước ta, điều đó khiến cho nồi canh của người Việt có sự đa dạng, phong phú và mang những sắc thái riêng để hợp với bản hòa tấu chung của cả một mâm cơm giản dị hay trong các yến tiệc linh đình.

Có bao nhiêu loại canh trong mâm cơm Việt?

Đó là một câu hỏi cần phải trả lời khi ta tìm hiểu bản sắc của văn hóa ẩm thực Việt Nam. Ở đây, xin không liệt kê thật đầy đủ các món canh vô cùng phong phú mà người Việt đã sáng tạo ra, mà chỉ xin nêu những phân loại khái quát.

Công thức chung của mọi loại canh vẫn là: nước nấu với sản phẩm thực vật (các loại rau, củ, quả, hạt, nấm), với sản phẩm động vật (thịt, cá trứng, thủy hải sản, côn trùng) và thêm vào đó là phải có muối hoặc chất mặn có muối (nấu với muối, với các loại mắm, các loại tương…)

Có thể kể ra một số loại canh điển hình như sau:

Canh nấu với rau: Đơn giản nhất là rau muống nấu cho vào chút muối, nước mắm hay chút tương, đập vào chút gừng tươi là đã thành một bát canh suông. Thêm mấy quả cà muối và bát cơm nóng, thế là đã hoàn tất một bữa cơm đạm bạc của người nông dân nghèo thuở xưa.

Canh thực vật hay còn gọi là canh rau có thể được nấu từ nước với các loại lá rau điển hình như: rau muống, rau mồng tơi, rau đay, rau ngót, rau dền, rau cải, rau rút, rau cần, rau lang, rau cải bắp, hành, hẹ, dọc mùng… Ngoài ra, còn có một số loại rau không trồng mà hái trong tự nhiên như rau tàu bay, rau tập tàng (bao gồm nhiều loại rau mọc hoang như rau sam, rau muối, dền cơm, rau cúc tần, rau đắng…)

Trong hệ canh nấu chủ yếu từ thực vật còn có các loại thân và củ cây như: xu hào, măng tre, măng tây, khoai sọ, khoai lang, khoai tây, củ sắn, củ cải, cà rốt, củ năng, ngó sen…

Các loại quả cũng được dùng để nấu canh như: Cà chua, khế, dọc, bí, bầu, đu đủ, sấu, mít, chuối xanh…

Hoa cũng là thành phần của nhiều bát canh đặc sắc trong bữa ăn Việt như: Hoa thiên lý, hoa chuối, súp lơ, điên điển, so đũa…

Bát canh trong bữa ăn của người Việt
Bát canh hạt sen, tôm mọc bổ dưỡng

Các loại hạt như: Hạt sen, hạt mít, các loại đậu, lạc và nhiều sản phẩm từ rau, từ đậu tương đã chế biến như các loại dưa, tương, đậu phụ, phù trúc cũng được dùng trong các loại canh khác nhau. Ngoài ra, các loại nấm vô cùng phong phú cũng là thành phần không thể thiếu trong những bát canh sang trọng cũng như bình dân.

Ngoài các loại canh được nấu chủ yếu từ sản phẩm thực vật, còn có vô số các loại canh chế biến từ sản phẩm động vật mà nhiều loại hình như chỉ người Việt mới có thói quen ăn. Đó là các loại canh riêu nấu từ cua đồng, cá đồng, các loại trai sò ốc, các động vật biển như sá sùng, tôm he, cua bể, các loại cá nước mặn và nước ngọt. Một số loại ếch nhái, các loại gà vịt, lợn, bò, dê, các chim thú trong tự nhiên như cò nấu xáo măng, ếch nấu măng, bò thuôn hành răm hay đơn giản chỉ là bát nước xuýt luộc lòng, luộc thịt bỏ vào mấy hạt muối.

Ngoài hai loại hình canh chủ yếu có nguyên liệu từ rau, từ thịt, từ các loài thủy hải sản và các loại mắm, trong mâm cơm Việt còn có muôn vàn các loại canh tổng hợp được nấu từ nhiều loại thực phẩm khác nhau như canh bóng thả, món ốc đậu phụ chuối xanh giả ba ba, măng hầm chân giò, măng nấu vịt ngan, nấu sườn… Các loại canh này đều bao gồm nhiều loại nguyên liệu động thực vật phối trộn kèm theo nhiều loại gia vị như: gừng, riềng, nghệ, tỏi, tía tô, lá lốt, ớt, hành, hẹ, các loại rau thơm, mùi, thìa là…; vô cùng đa dạng và bổ dưỡng, có những sắc thái đặc biệt của bữa ăn Việt.

Các vùng miền khác nhau trên đất nước ta, món canh trong bữa ăn có gì khác nhau?

Ta có thể dễ dàng so sánh các loại canh trong bữa ăn của đồng bào Nam Bộ với canh trong bữa ăn của đồng bào Bắc Bộ. Các loại canh ở Bắc Bộ thường có nhiều rau, ít thịt cá và có khi chỉ đơn giản là một loại rau như rau muống nấu suông, mấy lát bí nấu với vài con tôm khô và canh thường nấu thanh, không có nhiều mỡ, gia vị và ớt, sả…

Món canh từ miền Trung trở vào lại thường có nhiều gia vị mạnh, nêm bằng nhiều loại mắm, nấu cùng nhiều loại cá, tôm và có thể phối thêm nhiều loại rau, hoa quả mà chỉ từ Nam Trung Bộ trở vào mới có như bông so đũa, điên điển, rau đắng, thậm chí cả bông súng, thân lục bình... là những thứ người Bắc không dùng.

Bát canh trong bữa ăn của người Việt
Bát canh măng tươi hầm xương sườn

Món canh ở miền núi cũng có nhiều đặc sắc như canh ếch nấu măng, thân chuối hầm xương, canh đắng trong cỗ Mường, món Thắng cố của đồng bào H’Mông…

Nói tóm lại, mỗi vùng miền trên đất nước ta lại có các kiểu nấu canh và ăn canh đặc sắc, phong phú, hòa vào bản sắc chung của ẩm thực Việt Nam.

Bữa ăn hiện đại còn cần đến canh?

Ngày nay, do điều kiện lao động khác nhau, người ta đã chuyển đổi nhiều lối ăn cổ truyền sang lối ăn giản dị hơn, nhanh hơn, tiết kiệm hơn. Tuy vậy, canh vẫn là một nhu cầu trong bữa ăn Việt. Các bà nội trợ, dẫu có ít thời gian hoặc không sành bếp núc, vẫn có thể vào siêu thị mua gói canh ăn liền, về đổ nước vào nấu, chỉ mấy phút là đã có một nồi canh.

Người ta bảo cơm Việt Nam mà không có rau, không có canh, ăn nó xót ruột lắm, quả đúng như vậy!

Tác giả Vũ Thế Long

tudonghoangaynay.vn

Bài liên quan
mca
Tin bài khác
Trường Đại học Xây dựng Hà Nội: Bổ nhiệm Phó Viện trưởng Viện Địa kỹ thuật và Công trình, ra mắt các nhóm chuyên môn

Trường Đại học Xây dựng Hà Nội: Bổ nhiệm Phó Viện trưởng Viện Địa kỹ thuật và Công trình, ra mắt các nhóm chuyên môn

Ngày 9/9, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội tổ chức Hội nghị Công bố Quyết định của Hiệu trưởng và ra mắt các nhóm chuyên môn. Hội nghị là một nhiệm vụ quan trọng trong công tác xây dựng, hoàn thiện đội ngũ giảng viên, chuyên môn, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học của nhà trường.
Nhận định phiên giao dịch ngày 10/9: VN-Index hồi phục nhẹ, rủi ro điều chỉnh vẫn cao

Nhận định phiên giao dịch ngày 10/9: VN-Index hồi phục nhẹ, rủi ro điều chỉnh vẫn cao

Phiên giao dịch ngày 9/9, VN-Index tăng gần 13 điểm lên 1.637,32 điểm nhờ lực cầu bắt đáy tại vùng hỗ trợ. Tuy vậy, thanh khoản sụt giảm mạnh so với mức bình quân và dòng tiền thiếu sự đồng thuận, cho thấy rủi ro điều chỉnh của thị trường vẫn hiện hữu.
Robot hình người có thể thực hiện việc nhà chỉ bằng dữ liệu mới

Robot hình người có thể thực hiện việc nhà chỉ bằng dữ liệu mới

Helix, mô hình Vision Language Action (VLA) của công ty Figure AI, chuyên về robot hình người, đã chứng minh rằng nó có thể “thích ứng với những thách thức thực tế khác nhau chỉ từ dữ liệu mới”.
Đặt trọng tâm vào công nghệ lõi, tạo bước nhảy vọt cho kinh tế Việt Nam

Đặt trọng tâm vào công nghệ lõi, tạo bước nhảy vọt cho kinh tế Việt Nam

Theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng, sản phẩm công nghệ chiến lược không chỉ cần đáp ứng tính cấp thiết, khả năng thành công nhanh, mà còn phải làm chủ công nghệ lõi, sẵn sàng vươn ra thị trường thế giới, đưa Việt Nam tiến cùng và vượt lên ở một số lĩnh vực trọng điểm.
Masan: "Đòn bẩy" công nghệ và nhân sự toàn cầu cho tăng trưởng bền vững

Masan: "Đòn bẩy" công nghệ và nhân sự toàn cầu cho tăng trưởng bền vững

Trong bối cảnh nền kinh tế nhiều biến động, việc duy trì tăng trưởng ổn định và bền vững là thách thức lớn đối với các tập đoàn tiêu dùng - bán lẻ. CTCP Tập đoàn Masan (HOSE: MSN) đang cho thấy một chiến lược bài bản khi đồng thời củng cố nền tảng kinh doanh, đẩy mạnh chuyển đổi số và đầu tư mạnh mẽ vào chiến lược nhân sự toàn cầu. Ba mũi nhọn này đang tạo thành “đòn bẩy kép” giúp Masan duy trì vị thế dẫn dắt và mở ra triển vọng tăng trưởng dài hạn.
Liên hiệp hội Việt Nam thúc đẩy xuất bản sách KH và CN nhằm truyền thông phổ biến kiến thức

Liên hiệp hội Việt Nam thúc đẩy xuất bản sách KH và CN nhằm truyền thông phổ biến kiến thức

Tuyên truyền, phổ biến kiến thức khoa học và công nghệ (KH & CN) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA). Để làm tốt nhiệm vụ này, công tác xuất bản luôn được VUSTA thúc đẩy, quan tâm, coi đây là phương tiện để phổ biến kiến thức KH & CN hiệu quả, có chiều sâu và bền vững.
Robot có thể thực hiện ca mổ tiếp theo của bạn

Robot có thể thực hiện ca mổ tiếp theo của bạn

Một con robot vừa thực hiện một ca phẫu thuật mô phỏng thận thực tế mà không có sự trợ giúp của con người lần đầu tiên
Việt Nam sắp có Luật Trí tuệ nhân tạo (AI)

Việt Nam sắp có Luật Trí tuệ nhân tạo (AI)

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Việt Nam đang xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo (AI), dự kiến được thông qua vào cuối năm nay; đồng thời xây dựng Chiến lược AI mới, Chương trình hành động quốc gia về AI và Bộ quy tắc đạo đức AI.
Thị trường chứng khoán ngày 9/9: VN Index bứt phá cuối phiên, ngân hàng và chứng khoán trở lại dẫn dắt

Thị trường chứng khoán ngày 9/9: VN Index bứt phá cuối phiên, ngân hàng và chứng khoán trở lại dẫn dắt

Dù thanh khoản thị trường chỉ đạt hơn 31,6 nghìn tỷ đồng – mức thấp phản ánh sự thận trọng của dòng tiền, VN Index vẫn có phiên đảo chiều ấn tượng nhờ lực kéo cuối phiên từ nhóm chứng khoán, ngân hàng và bất động sản.
Hành trình chạm đến đỉnh cao bất động sản hàng hiệu quốc tế

Hành trình chạm đến đỉnh cao bất động sản hàng hiệu quốc tế

Trong thế giới của những giá trị tinh hoa, bộ sưu tập hàng hiệu của giới thượng lưu không chỉ dừng lại ở siêu xe, thời trang hay những tuyệt phẩm trang sức. Ngày nay, đỉnh cao của sự sở hữu xa xỉ chính là bất động sản hàng hiệu - nơi mỗi không gian sống trở thành một biểu tượng quyền lực và đẳng cấp của chủ nhân. Đây không đơn thuần là một tài sản gắn với tên tuổi thương hiệu, mà là hành trình trải nghiệm một chuẩn mực sống khác biệt, nơi đặc quyền và dấu ấn cá nhân được khắc họa một cách tinh tế. Từng công trình mang “chữ ký” của các thương hiệu xa xỉ toàn cầu chính là minh chứng cho sự giao thoa giữa di sản, nghệ thuật và khát vọng vĩnh cửu về đẳng cấp.
song-gia-tri