STEM Innovation Petrovietnam: Xây dựng hạ tầng học tập số cho mọi học sinh

Tham dự tọa đàm có ĐBQH Hà Ánh Phượng - “Cô giáo toàn cầu” được quốc tế ghi nhận nhờ mô hình giáo dục sáng tạo, giúp học sinh vùng dân tộc thiểu số tiếp cận tri thức toàn cầu thông qua công nghệ. Ông Đỗ Hoàng Sơn - chuyên gia tiên phong về giáo dục STEM, thành viên nòng cốt của Liên minh STEM Việt Nam. Cùng với đó là cô giáo Nguyễn Thị Nhàn (THCS Cầu Giấy), người có nhiều đóng góp nghiên cứu và thực hành về STEM trong nhà trường phổ thông.

Tọa đàm diễn ra trong bối cảnh Việt Nam đang thúc đẩy hai trụ cột chiến lược: đột phá khoa học - công nghệ theo Nghị quyết 57-NQ/TW và đổi mới căn bản giáo dục - đào tạo theo Nghị quyết 71-NQ/TW. Trong xu thế đó, giáo dục STEM được xem là cầu nối giữa tri thức - công nghệ - đổi mới sáng tạo, đồng thời kết nối nhà trường với doanh nghiệp và cộng đồng.

Từ ý tưởng của Tổng Bí thư Tô Lâm, Petrovietnam đã khởi xướng chương trình “STEM Innovation Petrovietnam”, chính thức phát động tại Lễ kỷ niệm 50 năm thành lập Tập đoàn (21/9/2025). Đây được đánh giá là dự án giáo dục lớn nhất do một doanh nghiệp Việt Nam chủ trì, đặt mục tiêu xây dựng 100 phòng STEM đạt chuẩn quốc tế tại 34 tỉnh, thành phố; đồng thời góp phần hình thành thế hệ công dân tri thức - năng lượng mới của đất nước.

Quang cảnh buổi toạ đàm. Ảnh: Petrotimes

Petrovietnam triển khai chương trình trong giai đoạn 2025-2026 với sự đồng hành của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các chuyên gia STEM, chính quyền địa phương và hệ thống trường học. Đến nay, 100 phòng STEM đã hoàn tất khảo sát và đang được lắp đặt, đảm bảo vận hành theo chuẩn quốc tế.

Điểm nhấn của sáng kiến không nằm ở trang thiết bị, mà ở triết lý “xây dựng hệ sinh thái STEM quốc gia”: chuẩn hóa thiết bị; đào tạo giáo viên theo mô hình Master Trainer; kết nối quốc tế; tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận chuẩn sáng tạo toàn cầu; hướng tới lan tỏa tới 10.000 trường học giai đoạn 2035-2045. Chính vì vậy, chương trình mang tên “STEM Innovation Petrovietnam”, vượt xa mô hình hỗ trợ “phòng STEM” thông thường. Đây cũng được xem như “món quà STEM quốc gia” mà Tập đoàn dành cho thế hệ trẻ.

Tại tọa đàm, các chuyên gia tập trung thảo luận bốn nhóm nội dung chính: tầm nhìn và ý nghĩa chiến lược của STEM Innovation Petrovietnam; điều kiện để phòng STEM vận hành thực chất; những nút thắt và động lực của giáo dục STEM hiện nay; cùng vai trò của doanh nghiệp và thể chế trong đầu tư cho tri thức.

Ý nghĩa chiến lược của STEM Innovation Petrovietnam

Mở đầu phần thảo luận, chuyên gia STEM Đỗ Hoàng Sơn chia sẻ rằng giáo dục STEM được Việt Nam đưa vào Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 như một dấu mốc quan trọng, bởi đây là mô hình tích hợp khoa học - công nghệ - kỹ thuật - toán, chú trọng học thông qua thực hành và gắn với bối cảnh đời sống. Theo ông, trong bối cảnh thế giới bước vào Cách mạng công nghiệp 4.0 và chuẩn bị cho giai đoạn 5.0, chuyển đổi số trở thành vấn đề mang tính chiến lược, “sống còn” để Việt Nam thực hiện tầm nhìn dài hạn theo Nghị quyết Đại hội XIV.

Ông Sơn cho biết khi nhóm chuyên gia tư vấn thiết kế phòng STEM tại Trường THPT chuyên Hà Nội -Amsterdam, câu hỏi lớn nhất đặt ra là làm sao để không gian này truyền tải được tinh thần đổi mới sáng tạo và tạo hiệu ứng lan tỏa bền vững. Điều đó trở nên rõ ràng hơn khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW (22/12/2024) về đột phá khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số - những nội dung trùng khớp với tinh thần của STEM. Tiếp đó, Nghị quyết 71-NQ/TW về giáo dục tiếp tục nhấn mạnh yêu cầu đổi mới căn bản, tạo nền tảng cho nguồn nhân lực tương lai.

“Từ những định hướng chiến lược này, tên gọi STEM Innovation Petrovietnam được lựa chọn để thể hiện quyết tâm hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 57 và 71, đồng thời ghi nhận vai trò tiên phong, trách nhiệm xã hội của Petrovietnam - doanh nghiệp chủ lực quốc gia”, ông Sơn nhấn mạnh.

Chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn - Thành viên chủ chốt của Liên minh STEM Việt Nam. Ảnh: PetroTimes

Ở góc độ đại biểu Quốc hội, bà Hà Ánh Phượng đánh giá chương trình là “rất ý nghĩa và cần được nhân rộng”, bởi Petrovietnam không chỉ đầu tư thiết bị mà đầu tư dài hạn vào giáo dục và phát triển nguồn nhân lực. Từng giảng dạy tại miền núi, bà cho rằng việc học sinh vùng sâu, vùng xa có thể tiếp cận phòng thí nghiệm hiện đại là cơ hội quan trọng giúp thu hẹp khoảng cách vùng miền.

Từ góc nhìn thực tiễn triển khai, cô giáo Nguyễn Thị Nhàn (THCS Cầu Giấy) khẳng định phòng STEM đã trở thành “cú hích” mạnh mẽ đối với cả thầy và trò. Không chỉ giúp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng thực hành - sáng tạo, phòng STEM còn mở ra cơ hội để học sinh trực tiếp làm việc với công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo, robotics; tự lắp ráp robot và mang sản phẩm đi dự thi trong nước và quốc tế.

Vận hành phòng STEM: Điều kiện để ‘đổi mới sáng tạo’ đi vào thực tế

Tại tọa đàm, ĐBQH Hà Ánh Phượng chia sẻ một kỷ niệm mà theo bà, “không bao giờ quên” trong quá trình triển khai giáo dục STEM ở vùng khó. Đó là dự án “ống hút nhựa” của học sinh dân tộc thiểu số mà bà trực tiếp hướng dẫn. Thiếu thốn thiết bị đến mức không có nổi dụng cụ tách hydro - oxy, nhóm học sinh đã cùng thầy cô tìm đến… lò bánh mì để mượn dụng cụ và nguồn nhiệt cho thí nghiệm. Không có máy cắt ống hút, các em lại tận dụng linh kiện phế liệu, tự mày mò chế tạo thiết bị của riêng mình.

"Tôi luôn nhớ hình ảnh những đứa trẻ không có tiền, không có máy móc, nhưng 'cái khó ló cái khôn', kiên trì từng bước để hoàn thành dự án", bà Phượng nhớ lại. Thành công bất ngờ của dự án không chỉ giúp các em trưởng thành hơn mà còn mở cánh cửa kết nối với hơn 50 quốc gia, trở thành minh chứng sống động cho sức mạnh của giáo dục STEM: vượt lên hoàn cảnh, chạm tới tri thức toàn cầu.

ĐBQH Hà Ánh Phượng phát biểu tại toạ đàm. Ảnh: PetroTimes

Ở góc nhìn chuyên môn, chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn chỉ ra sự khác biệt cốt lõi giữa mô hình phòng STEM truyền thống và phòng STEM Innovation. Theo ông, có thể nhìn STEM qua ba tầng nấc: STEM phổ cập trong lớp học theo yêu cầu của Nghị quyết 71-NQ/TW; STEM nâng cao qua các câu lạc bộ; STEM đột phá - “Innovation” - nơi học sinh bước vào các sân chơi quốc gia và quốc tế.

Từ góc độ chính sách quốc gia, ĐBQH Hà Ánh Phượng thấy rõ vai trò nền tảng của STEM đối với đổi mới sáng tạo, kinh tế số và phát triển nhân lực tương lai. Bà nhấn mạnh: “Nếu coi đổi mới sáng tạo là động lực quốc gia thì STEM chính là nơi chuẩn bị nền móng.” STEM giúp hình thành tư duy khoa học, năng lực giải quyết vấn đề và khả năng tạo ra mô hình - sản phẩm cụ thể, đặc biệt quan trọng khi Việt Nam bước vào kinh tế số.

Từ thực tiễn vận hành tại trường, cô giáo Nguyễn Thị Nhàn cho biết phòng STEM Innovation Petrovietnam đã tạo ra bước ngoặt rõ rệt trong hoạt động dạy - học của THCS Cầu Giấy. Được Tổng Bí thư Tô Lâm trao tặng phòng STEM vào tháng 5/2025, nhà trường đã xây dựng một lộ trình vận hành bài bản gồm ba yếu tố then chốt:

(1) Ban Giám hiệu chỉ đạo chiến lược, không làm theo phong trào; tổ chức tập huấn chuyên sâu, mời chuyên gia nâng cao năng lực giáo viên.

(2) Đội ngũ giáo viên chủ động học hỏi, sáng tạo và đầu tư thời gian để đưa STEM vào dạy học một cách hệ thống.

(3) Học sinh năng động, chất lượng đồng đều và đầy nhiệt huyết, đặc biệt bứt phá trong các cuộc thi robotics. Tháng 11 vừa qua, trường có tới 5 đội robotics vào vòng quốc gia.

“Trước đây chỉ dừng ở mức tiếp cận STEM, nhưng bây giờ nhà trường đã có lộ trình rõ ràng và kết quả cụ thể”, cô Nhàn nhấn mạnh.

Cô giáo Nguyễn Thị Nhàn cho biết phòng STEM Innovation Petrovietnam đã tạo ra bước ngoặt rõ rệt trong hoạt động dạy - học của THCS Cầu Giấy. Ảnh: PetroTimes

Khơi thông STEM: Vai trò của nhà trường, giáo viên và trải nghiệm thực tế

ĐBQH Hà Ánh Phượng cho rằng việc xây dựng một nền tảng chung cho cộng đồng STEM có ý nghĩa lớn trong thu hẹp khoảng cách vùng miền. Học sinh ở cả miền núi và đô thị đều có cơ hội tiếp cận như nhau, cùng tham gia các dự án liên trường - liên vùng. Mô hình này dựa trên các yếu tố: hội nhập quốc tế và tuân thủ chuẩn mực học thuật; tuyển chọn minh bạch; xây dựng mạng lưới cố vấn; đảm bảo nguồn lực tài chính cho vùng khó; và cơ chế phối hợp giữa nhà trường - gia đình - doanh nghiệp - địa phương.

Chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn chỉ ra nghịch lý trong thúc đẩy STEM tại đô thị: học sinh thành phố lại thiếu trải nghiệm thực tế - yếu tố cốt lõi của STEM. Trong khi đó, học sinh nông thôn sở hữu nhiều lợi thế tự nhiên.

Theo ông, nông thôn có bốn “người thầy” đặc biệt: Thiên nhiên, với vô vàn hiện tượng và vật liệu cho học sinh khám phá; Khó khăn, buộc người học phải sáng tạo để giải quyết vấn đề; Môi trường lao động trực tiếp, giúp trẻ tiếp xúc với thực tiễn hằng ngày; Văn hóa cộng đồng, tạo nên những bài học tích hợp liên lĩnh vực và cách sử dụng nguồn lực thông minh - đúng tinh thần STEM. Những yếu tố này giúp STEM ở nông thôn hình thành một cách tự nhiên như “bản năng sinh tồn”, trong khi học sinh đô thị lại ít cơ hội trải nghiệm.

Các em học sinh trong giờ học tại phòng giáo dục thực hành STEM Innovation 57 của Trường THCS Cầu Giấy. Ảnh: PetroTimes

Chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn nhấn mạnh, thúc đẩy STEM, khoa học - công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo là hành trình dài hạn, đòi hỏi hạ tầng, nhân lực, kết nối hệ thống và xây dựng văn hóa khoa học trong xã hội. Đây cũng là lĩnh vực Việt Nam còn ít kinh nghiệm và cần nhiều nỗ lực để hoàn thiện.

Ông cho rằng trước hết cần đổi mới quan niệm về “người thầy”. Trong kỷ nguyên số, giáo viên không thể đơn thuần là người truyền đạt kiến thức. Công nghệ, mô hình học ảo và môi trường học tập số phải trở thành “người thầy” mới, hỗ trợ học sinh học mọi lúc, mọi nơi, còn giáo viên đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn và đánh giá. Những ngày hội STEM, cộng đồng giáo viên hay các hoạt động trải nghiệm cũng góp phần trực tiếp hình thành năng lực cho học sinh.

Về đào tạo giáo viên, chương trình STEM Innovation Petrovietnam đang được triển khai bài bản. Giai đoạn đầu tập trung hướng dẫn các trường vận hành phòng STEM; tiếp đó là đào tạo nâng cao tại năm điểm tập huấn trong tháng 12 với hàng nghìn giáo viên tham gia. Theo định hướng của Bộ GD&ĐT, 100 phòng STEM do Petrovietnam tài trợ sẽ trở thành 100 trung tâm đào tạo và chuyển giao chính thức trên toàn quốc - một đóng góp quan trọng cho đổi mới giáo dục.

Không chỉ hỗ trợ tài chính, Petrovietnam còn khơi dậy sự tự tin và niềm tự hào cho học sinh, đặc biệt ở vùng khó khăn, khi các em được tiếp cận môi trường học tập hiện đại, không thua kém bạn bè quốc tế. Ông Sơn ví von, trong bối cảnh hiện nay, những trường chưa có phòng STEM giống như “trường tạm”. Nếu trước đây là xóa nhà tạm cho người nghèo, thì nay giáo dục cần đặt mục tiêu “xóa trường tạm” - tức là xóa bỏ tình trạng học sinh không có điều kiện học STEM bằng trải nghiệm.

Những kết quả ấn tượng tại Cao Bằng, Lạng Sơn - nơi học sinh liên tiếp đạt giải cao ở các cuộc thi robot và thiết bị không người lái cho thấy, khi Petrovietnam đồng hành với năng lực tổ chức và kết nối của một doanh nghiệp nhà nước lớn, giáo dục STEM hoàn toàn có thể triển khai ở quy mô quốc gia và lan tỏa mạnh mẽ.

Lãnh đạo Tạp chí Năng lượng Mới - PetroTimes và các chuyên gia. Ảnh: PetroTimes

Phát biểu bế mạc tọa đàm, Nhà báo Phạm Thuận Thiên, Tổng biên tập Tạp chí Năng lượng Mới -PetroTimes nhấn mạnh tọa đàm “STEM Innovation Petrovietnam - Hiện thực hóa Nghị quyết 57” chỉ diễn ra trong hai giờ nên chưa thể chuyển tải trọn vẹn tâm huyết của chuyên gia và kỳ vọng của các đại biểu. Tuy vậy, các trao đổi đã mở ra nhiều gợi ý quan trọng cho việc nhân rộng mô hình STEM Innovation, đồng thời khẳng định vai trò tiên phong của Petrovietnam trong kiến tạo hạ tầng giáo dục - tri thức cho giai đoạn phát triển mới.

Ông cho biết PetroTimes mong muốn tiếp tục phối hợp với các chuyên gia tổ chức thêm những tọa đàm, hội thảo và phiên chia sẻ chuyên sâu nhằm giúp công chúng hiểu rõ hơn về chương trình STEM Innovation Petrovietnam và đóng góp của doanh nghiệp đối với chiến lược phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của đất nước.

Bích Ngọc - Hoàng Nam