Để AI “chiếm lĩnh” cuộc sống ở mức độ nào là do tính toán của con người

AI mở ra một kho tàng dữ liệu không giới hạn, tuy nhiên, việc sử dụng kho tàng này như thế nào lại là sự lựa chọn của mỗi người. Nguồn ảnh: Internet

AI là bạn đồng hành hay kẻ thay thế?

Đã có không ít người trẻ, người làm nghề phụ thuộc vào AI, lạm dụng AI, giảm sự tìm tòi, sáng tạo tự thân.

Khi đó, không ít người lo ngại, AI sẽ làm cho một bộ phận giới trẻ, những người hiểu biết công nghệ lạm dụng và lợi dụng AI. Không ít người bày tỏ quan điểm về đạo đức, khi người viết, sinh viên, thậm chí cả nhà nghiên cứu có thể sử dụng trí tuệ của nhân loại một cách quá dễ dàng, họ sao chép và đạo trí tuệ của người khác “nhanh như máy” mà thiếu đi sự tư duy, phát triển ngôn ngữ, kỹ năng bản thân.

Những công cụ AI nổi tiếng thông dụng như ChatGPT, Copilot, Midjourney đã giúp thị trường lao động thay đổi đáng kể. Ví dụ, ChatGPT có thể viết được những content khá chuẩn, thay thế một hoặc một đội ngũ người làm content trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Doanh nghiệp có sự lựa chọn hoặc là tinh giản hoàn toàn những người lao động có trí tuệ và cảm xúc không hơn “người máy”, hoặc là giữ lại một phần nhân lực và kết hợp với AI để có những sản phẩm tốt, đúng đích và có cảm xúc.

Điều này không dễ dàng khi ngày càng nhiều doanh nghiệp ứng dụng AI để tự động hóa quy trình, tiết kiệm chi phí và giảm nhu cầu tuyển dụng nhân sự ở các vị trí cơ bản.

Sự bùng nổ của AI luôn đặt ra cho người dùng câu hỏi, AI là người đồng hành hay người thách thức, chiếm lĩnh cơ hội của họ? Câu trả lời nằm ở thái độ của chúng ta khi “hành xử” với AI.

Lợi thế của AI và cách hành xử của con người

Khi AI “va” vào cuộc sống của con người tới một độ nhất định, những người tỉnh táo và có tri thức - họ bắt AI phải “dừng đúng lúc”. Tức là, thay vì lệ thuộc, lạm dụng AI, họ biến AI thành một đồng nghiệp, một trợ lý, một người định hướng.

Nhờ AI, những người đang loay hoay với đống tài liệu hỗn độn có thể có định hướng tốt hơn, có cách nhìn về sự vật, sự việc khái quát hơn.

Trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo, AI giúp sinh viên tìm kiếm tài liệu, tổng hợp kiến thức nhanh chóng, hiệu quả. Các nền tảng như ChatGPT có thể trở thành người thầy 24/7, giải thích khái niệm, hỗ trợ bài tập và đưa ra ý tưởng.

Để AI chiếm lĩnh cuộc sống của chúng ta đến mức độ nào là do ứng xử của con người với AI. Nguồn ảnh: Internet

AI là công cụ giúp sinh viên viết báo cáo nháp, phân tích dữ liệu hay kiểm tra ngữ pháp, AI sẽ giúp sinh viên làm việc năng suất hơn, từ đó ghi điểm với nhà tuyển dụng.

Nhờ AI, sinh viên/ người nghiên cứu có thể tìm kiếm những đề tài, tham khảo những khối kiến thức đồ sộ của nhân loại, biến những tri thức đó làm nền tảng, làm định hướng, cộng với sự tìm tòi, IQ, EQ của bản thân để tìm ra những điều mới mẻ, những hình dung về sự vật, sự việc mềm mại hơn, tìm ra những đề tài vừa có nền tảng, vừa có bản sắc, vừa phù hợp với lĩnh vực họ đang nghiên cứu, làm việc.

Ở góc nhìn tích cực, AI cũng tạo ra nhiều cơ hội nghề nghiệp hoàn toàn mới, đòi hỏi kỹ năng sử dụng, quản lý, phát triển và vận hành công cụ thông minh.

AI cũng mang tới nhiều nghề mới như Prompt Engineer (Kỹ sư ra lệnh cho AI), Data Annotator (Huấn luyện các mô hình học và AI), AI Trainer (Huấn luyện AI, tinh chỉnh hệ thống AI), cùng các vị trí quản lý dự án hoặc kiểm thử hệ thống AI. Đây đều là cơ hội hấp dẫn cho sinh viên trẻ, năng động và sẵn sàng học hỏi.

Với những sinh viên có ý tưởng khởi nghiệp công nghệ có thể tận dụng AI để tạo ra nguyên mẫu (prototype) nhanh, nghiên cứu thị trường hoặc phát triển các dịch vụ cá nhân hóa mà trước đây rất khó triển khai với nguồn lực hạn chế.

Như vây, có thể hiểu, trí tuệ nhân tạo vừa mang đến cơ hội nghề nghiệp mới, vừa đe dọa việc làm truyền thống của nhân lực ở một số phân khúc lao động. Biết khai thác AI hiệu quả sẽ giúp thế hệ trẻ biến thách thức thành lợi thế.

Theo đó, nếu sinh viên/ người lao động không kịp nâng cao kỹ năng số sẽ có nguy cơ bị bỏ lại phía sau, khi nhà tuyển dụng hiện nay ngày càng yêu cầu kỹ năng khai thác công cụ AI bên cạnh các kỹ năng văn phòng truyền thống.

Tuy nhiên, nếu quá phụ thuộc vào AI, người sử dụng có thể đánh mất tư duy phản biện và khả năng sáng tạo độc lập. Việc sao chép nội dung do AI tạo ra mà không kiểm chứng có thể dẫn đến đạo văn, vi phạm chuẩn mực học thuật và đạo đức nghề nghiệp.

Vì vậy, chúng ta nên coi AI như một công cụ cộng tác, học cách ra lệnh (prompt) hiệu quả và luôn kiểm chứng thông tin mà AI cung cấp.

Trách nhiệm của chúng ta là phải chủ động, sinh viên thì phải tích cực tham gia các dự án thực tế, chương trình thực tập. Người lao động trí thức có thể kết hợp công việc truyền thống với công việc freelance, điều này giúp phát triển kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, những năng lực đặc trưng của con người mà AI không thể thay thế hoàn toàn.

AI không phải bạn 100%, cũng không phải "kẻ thù" tuyệt đối. Nó chỉ là một công cụ mạnh, và cách chúng ta sử dụng công cụ này sẽ quyết định việc có thể bứt phá hay sẽ bị tụt lại trên thị trường lao động ngày càng cạnh tranh.