Tháng đầu tiên thực hiện công chứng điện tử: Dấu ấn tích cực

Công chứng trực tuyến tại Văn phòng công chứng Nguyễn Nhật Quang - Hải Phòng. Ảnh: VGP/DA

Bước đột phá phù hợp chủ trương Đảng, Nhà nước và kỳ vọng xã hội

Luật Công chứng năm 2024, được Quốc hội thông qua ngày 26/3/2024, đã bổ sung chế định công chứng điện tử -một nội dung mang tính đột phá trong cải cách thủ tục hành chính, chuyển đổi số quốc gia và hiện đại hóa hoạt động công chứng. Quy định này phù hợp với định hướng tại Nghị quyết số 52-NQ/TW của Bộ Chính trị về chuyển đổi số quốc gia, cũng như Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số, xã hội số đến năm 2030.

Công chứng điện tử không chỉ được cộng đồng công chứng viên đón nhận, mà còn được người dân, doanh nghiệp kỳ vọng sẽ mang lại sự thuận tiện, tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu lực pháp lý của các giao dịch từ xa.

Chỉ sau một tháng có hiệu lực, các tổ chức hành nghề công chứng tại Hà Nội, Phú Thọ, Hải Phòng, Đà Nẵng, Lào Cai đã bắt đầu triển khai các hình thức công chứng điện tử, bao gồm công chứng điện tử trực tiếp và công chứng điện tử trực tuyến.

Một trong những giao dịch tiêu biểu được phóng viên trực tiếp ghi nhận là hoạt động công chứng điện tử tại Văn phòng công chứng Đông Anh (Hà Nội) với đầu cầu tại Phòng Công chứng số 01 tỉnh Phú Thọ. Quá trình công chứng được thực hiện trực tuyến, với các thủ tục xác minh, giải thích pháp luật và ký số được thực hiện trọn vẹn, đúng quy định.

Ngoài ra, mô hình này cũng đã được triển khai tại Phòng Công chứng số 3 Phú Thọ, Phòng Công chứng số 2 (Hải Phòng), Văn phòng công chứng Nguyễn Nhật Quang, (Hải Phòng), Văn phòng công chứng Đào Duy An (Hà Nội), Văn phòng công chứng Phạm Văn Khánh (Đà Nẵng)...

Người dân hài lòng, công chứng viên chủ động

Chị N.T.H (Đông Anh, Hà Nội), khách hàng thực hiện giao dịch ủy quyền mua bán bất động sản tại Văn phòng công chứng Đông Anh, chia sẻ: "Tôi thực sự bất ngờ vì mọi việc diễn ra nhanh chóng. Tôi không cần phải về Phú Thọ, không phải chờ đợi. Việc đăng ký chữ ký số chỉ mất khoảng 3 phút, toàn bộ thời gian công chứng chưa đầy 40 phút, rất tiện lợi và tiết kiệm. Tôi muốn văn bản công chứng điện tử tự động chuyển sang nhà đất và thuế để người dân đóng thuế bằng Smartbanking và theo dõi kết quả cấp sổ đỏ trên điện thoại mà không phải đi lại xếp hàng nữa".

Công chứng viên Đào Thị Hồng Nhung (Trưởng Phòng công chứng số 1 tỉnh Phú Thọ), một trong những người đầu tiên thực hiện công chứng điện tử, cho biết: "Ban đầu cũng có chút bỡ ngỡ, nhưng hệ thống hỗ trợ rất tốt. Chúng tôi tiếp cận dễ dàng, người dân thì phấn khởi. Hiện nay, các giao dịch chủ yếu là ủy quyền, nhưng theo quy định mới, công chứng điện tử có thể áp dụng với hầu hết các loại hợp đồng, giao dịch."

Công chứng trực tuyến tại Phòng công chứng số 1 tỉnh Phú Thọ. Ảnh: VGP/DA

Công chứng viên Hoàng Thu Hương (Trưởng Văn phòng công chứng Đào Duy An) cho biết: "Trước khi Luật Công chứng 2024 có hiệu lực, chúng tôi cũng đã triển khai dịch vụ chứng thực bản sao điện tử và được người dân ủng hộ. Chứng thực bản sao điện tử nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân và doanh nghiệp khi thực hiện các dịch vụ công trực tuyến, hoạt động của chúng tôi cũng phần nào góp phần giảm tải công việc cho UBND phường, nhất là trong giai đoạn sáp nhập địa giới hành chính".

Dù đạt được nhiều kết quả tích cực bước đầu, quá trình triển khai công chứng điện tử cũng đã bộc lộ một số khó khăn thực tiễn. Chẳng hạn như, thông tin cư trú chưa đồng bộ, bởi sau khi sáp nhập địa giới hành chính tại một số địa phương, nhiều trường hợp thông tin nơi cư trú trên căn cước công dân chưa được cập nhật. Điều này khiến việc xác minh và cấp chữ ký số lần đầu cho người dân ở một số địa bàn tại thời điểm này có thể bị chậm hơn bình thường do nhà cung cấp dịch vụ chữ ký số cần đối chiếu, xác minh lại thông tin với cơ sở dữ liệu dân cư.

Nhiều cơ quan tiếp nhận thủ tục cũng chưa sẵn sàng. Dù Luật Công chứng và Luật Giao dịch điện tử đã quy định rõ giá trị pháp lý của văn bản công chứng điện tử, nhưng trong thực tế, không ít người dân vẫn băn khoăn về việc liệu các cơ quan hành chính công có tiếp nhận loại văn bản này hay không, bởi nhiều cơ quan vẫn đang trong quá trình hoàn thiện quy trình tiếp nhận hồ sơ điện tử.

Cần nhiều giải pháp đồng bộ để công chứng điện tử phát huy hiệu quả

Để hoạt động công chứng điện tử phát huy tối đa hiệu quả, các chuyên gia và công chứng viên cho rằng cần có những giải pháp đồng bộ hơn. Theo đó, cần tăng cường liên thông, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là dữ liệu dân cư, đăng ký cư trú, dữ liệu đất đai,… để phục vụ xác minh thông tin trong giao dịch.

Đồng thời, cập nhật và công khai quy trình tiếp nhận hồ sơ điện tử tại các cơ quan giải quyết thủ tục hành chính, bảo đảm người dân không gặp rào cản trong việc sử dụng văn bản công chứng điện tử trong các thủ tục pháp lý.

Đẩy mạnh truyền thông và đào tạo, không chỉ với công chứng viên mà cả với người dân, doanh nghiệp, để nâng cao nhận thức và niềm tin vào giá trị pháp lý, độ an toàn của công chứng điện tử.

Có thể thấy, việc triển khai thành công công chứng điện tử sau 01 tháng Luật Công chứng 2024 có hiệu lực cho thấy nỗ lực rất lớn của Bộ Tư pháp, các Sở Tư pháp và cộng đồng hành nghề công chứng trong việc đưa luật vào cuộc sống.

Công chứng điện tử không chỉ góp phần rút ngắn thời gian thực hiện giao dịch, tiết kiệm chi phí cho người dân và doanh nghiệp, mà còn tạo tiền đề xây dựng hạ tầng pháp lý an toàn, hiện đại, minh bạch, từng bước đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế số, xã hội số tại Việt Nam.