PGS.TS. Phan Trung Nghĩa: Người tiên phong trong sáng kiến chống Covid-19

Từ khi dịch bệnh Covid-19 xuất hiện tại Việt Nam, nhiều nhà khoa học luôn đồng hành cùng y bác sỹ và đội ngũ tuyến đầu chống dịch, PGS.TS. Phan Trung Nghĩa – Giám đốc Trung tâm Khoa học và Công nghệ cao su, Viện Kỹ thuật Hóa học, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội cũng không ngoại lệ. Ông còn được gọi với cái tên thân thuộc là “cha đẻ” của những thiết bị y tế chống dịch Covid-19.

Để hiểu rõ hơn về quá trình nghiên cứu chế tạo ra các sản phẩm hữu ích, kịp thời hỗ trợ ngành y tế chống dịch cũng như những khó khăn mà PGS.TS. Phan Trung Nghĩa cùng đồng nghiệp đã gặp phải, hãy cùng phóng viên Tạp chí Tự động hóa ngày nay lắng nghe những chia sẻ của ông.

• Nhà khoa học Việt Nam có nhiều sản phẩm giúp sức phòng chống Covid-19

PV: Đến nay đã gần 2 năm kể từ khi dịch Covid-19 bùng phát tại Việt Nam, động lực nào đã giúp ông có nhiều sáng chế hỗ trợ đội ngũ tuyến đầu chống dịch trong thời gian ngắn như vậy?

PGS.TS. Phan Trung Nghĩa: Đầu năm 2020, khi dịch bùng phát tại Việt Nam, các cơ sở giáo dục đều chuyển sang hình thức dạy và học trực tuyến. Khi đó, tại trường Đại học Bách khoa Hà Nội (ĐHBKHN), ngoài việc tiến hành phát khẩu trang kháng khuẩn, nước xịt tay diệt khuẩn hoàn toàn miễn phí cho các em sinh viên, lãnh đạo nhà trường cũng hỗ trợ, đóng góp một phần trong việc phòng chống dịch trong cộng đồng.

Nhận thấy diễn biến dịch Covid-19 ngày càng phức tạp, dưới góc độ của một nhà nghiên cứu, một giảng viên, tôi cũng muốn góp một phần công sức nhỏ bé của mình vào công cuộc phòng chống dịch Covid-19, để hỗ trợ phần nào cho các y bác sĩ, các bệnh viện,… hạn chế dịch bệnh lây lan.

Vì vậy, xuất phát từ môn hóa học xanh thuộc chuyên ngành hóa học do tôi giảng dạy, có một chương nói về khoa học thảm họa với nghĩa “khi dịch bệnh xảy ra thì bệnh viện sẽ là nơi đầu tiên bị tổn thương”, từ đây tôi và nhóm nghiên cứu đã nảy ra ý tưởng chế tạo “bảo hiểm” ứng dụng trực tiếp cho bệnh nhân mắc Covid-19 và y bác sỹ. Nói là làm, nhóm nghiên cứu của tôi đến nay đã lần lượt nghiên cứu chế tạo ra 5 sản phẩm phòng chống dịch Covid-19.

PV: Bộ 5 sản phẩm do ông cùng nhóm nghiên cứu chế tạo đảm bảo tính hiệu quả phòng chống dịch Covid-19 ra sao cho ngành y tế, thưa ông?

PGS.TS. Phan Trung Nghĩa: Sản phẩm đầu tiên mà nhóm thực hiện là chiếc Băng ca di động áp lực âm, được coi là thiết bị cách ly tạm thời bệnh nhân, những người bị nhiễm, mắc bệnh truyền nhiễm ở bên trong của chiếc băng ca với môi trường xung quanh bên ngoài. Sản phẩm sẽ ngăn không cho virut bám trên các giọt dịch do người bệnh hoặc người đang bị lây nhiễm ra bên ngoài.

Sản phẩm thứ hai ra đời xuất phát từ tháng 7/2020, khi Thủ tướng Chính phủ yêu cầu đón 120 bệnh nhân mắc Covid-19 từ Guinea Xích đạo về Việt Nam trong thời gian sớm nhất. Khi đó, Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương đã làm việc với ĐHBK với mong muốn có thiết bị hỗ trợ tránh lây nhiễm tốt nhất cho các y bác sĩ cũng như phi hành đoàn trong quá trình đón bệnh nhân trở về. Sau khi khảo sát, tôi và nhóm nghiên cứu đã đề xuất ý tưởng chế tạo Buồng áp lực dương. Vì trong máy bay, luồng không khí bị nhiễm Covid sẽ bay tuần hoàn liên tục, nên sản phẩm sẽ tạo ra một luồng không khí sạch thổi vào trong buồng, vừa giúp phi hành đoàn cũng như y, bác sĩ có khoảng thời gian ngắn trên chuyến bay kéo dài 18 giờ đồng hồ có thể nghỉ ngơi ăn uống, vừa tăng độ an toàn giúp hạn chế lây lan dịch bệnh ngay trên chuyến bay.

Tiếp đến là sản phẩm Xe lăn di động áp lực âm, sẽ dành cho những bệnh nhân có tình trạng nhẹ, họ có thể ngồi trên xe lăn được bọc nhựa kín tạo ra áp lực âm và y, bác sĩ có thể vận chuyển bệnh nhân đi từ cơ sở y tế này đến cơ sở y tế khác, hoặc từ sân bay đến cơ sở y tế,… dễ dàng, thuận tiện hơn.

Mũ thở khí tươi (hay còn gọi là máy lọc khí di động), là sản phẩm trang bị cho đội ngũ y bác sỹ khi tiếp xúc với bệnh nhân. Với sản phẩm này, luồng không khí bẩn sẽ đi qua màng lọc và siêu vi lọc tạo ra không khí sạch cho y bác sĩ, giúp người sử dụng tăng thêm khí oxi.

Cuối cùng là sản phẩm gần đây nhất – Buồng lấy mẫu cách ly an toàn, nhân viên y tế không cần trang phục phòng dịch vẫn có thể lấy mẫu xét nghiệm, test nhanh Covid cho bệnh nhân bằng cánh tay y tế độc lập. Ở bên trong buồng lấy mẫu sẽ tạo ra một luồng không khí sạch liên tục thổi và không khí bẩn ở bên ngoài sẽ không tuồn vào được.

PV: Nghiên cứu chế tạo sản phẩm trong bối cảnh dịch Covid-19 và giãn cách, ông đã làm thế nào để vượt qua điều kiện làm việc như thế?

PGS.TS. Phan Trung Nghĩa: Khi bị cách ly và giảng dạy bằng hình thức trực tuyến, nhóm nghiên cứu sử dụng hệ thống Ms Teams để trao đổi với nhau.

Khi làm nghiên cứu, tôi có thêm sự hỗ trợ của sinh viên K61, 62, 64 thuộc các ngành học khác nhau, các em đều ở trong ký túc xá nên cũng tương đối thuận tiện. Sinh viên sẽ hỗ trợ cho tôi một số công việc như khảo sát, nghiên cứu chất lượng sản phẩm, thử nghiệm sản phẩm. Ví dụ, có bạn phải nằm trong băng cao áp lực âm và mở máy chạy liên tục để cảm nhận xem thở có dễ không, có khó chịu không hoặc có bạn ngồi trên xe lăn, có bạn đội mũ đi đi lại lại.

PV: Vậy ông cân bằng giữa thời gian hoạt động chuyên môn bấy lâu nay và nghiên cứu như thế nào?

PGS.TS. Phan Trung Nghĩa: Khi dịch Covid bùng phát, về mặt chuyên môn nghiên cứu, tôi có hợp tác với nước ngoài nhưng ít nhiều vẫn bị hạn chế. Còn về vấn đề giảng dạy, bài giảng dạy theo giáo trình online cho nên thời gian cũng cố định.

Khoảng thời gian còn lại, ngoài công tác quản lý ở trong trường, toàn bộ những thời gian ngoài giờ còn lại hầu như tôi dành hết cho nghiên cứu. Tuy nó không cố định ngày giờ cụ thể nhưng có thể diễn ra trong cả tháng liên tục, cứ khi nào có thời gian rảnh là nghiên cứu, có những hôm làm cả đêm cũng thấy bình thường.

PV: Để mỗi sản phẩm ra đời không chỉ đòi hỏi ý chí, công sức mà cần cả nguồn lực tài chính, ông làm thế nào để huy động được nguồn lực này?

PGS.TS. Phan Trung Nghĩa: Thời điểm dịch Covid-19 bùng phát tại Việt Nam, Đại học Pháp ngữ (AUF) có thông báo về quỹ tài trợ cho các dự án liên quan đến phòng chống Covid (quỹ này dành cho khoảng 92 nước trên toàn thế giới với tổng số 2.000 hồ sơ). Việt Nam đăng ký 4 dự án và ĐHBKHN có dự án Băng ca di động áp lực âm (bắt đầu từ tháng 6/2020) được chọn. Sau khi có kinh phí, nhóm nghiên cứu phải thực hiện trong thời gian 3 tháng và nhóm đã đặt quyết tâm thực hiện sản phẩm để ứng dụng triển khai được thực tế.

Tuy nhiên, với kinh phí hỗ trợ này, nhóm nghiên cứu đã mua vật tư và vật liệu, kèm theo hỗ trợ một ít cho sinh viên lên trường làm, còn các thầy cô hoàn toàn không có lợi nhuận. Do đó, đến tháng 10 thì hết kinh phí và để những sản phẩm sau đó được hoàn thiện, tôi phải tự bỏ kinh phí để nghiên cứu. Bên cạnh đó, nhóm cũng kêu gọi các mạnh thường quân trong và ngoài trường trên cả nước hỗ trợ để có nguồn mua các nguyên vật liệu nhằm tạo ra các sản phẩm phi lợi nhuận chuyển đến các vùng đang có dịch.

PV: Những sản phẩm phòng chống Covid do nhóm chế tạo đã được ứng dụng ở đâu, đánh giá hiệu quả sản phẩm như thế nào, thưa ông?

PGS.TS. Phan Trung Nghĩa: Sản phẩm đầu tiên là Băng ca di động áp lực âm đã chuyển đến đến Bệnh viện Nhiệt Đới Trung ương và Bệnh viện Bạch Mai; Buồng áp lực dương được lắp ở trên máy bay của Vietnam Airlines; Mũ lọc không khí được chuyển đến Bắc Ninh, Điện Biên, Hà Nội, Thanh Hóa và đã đến được những vùng có dịch.

Sau khi những cơ sở trên sử dụng sản phẩm, chúng tôi đều nhận được phản hồi rất tích cực. Bên cạnh đó, họ cũng góp ý trên từng sản phẩm để chúng tôi có thể cải tiến hướng đến sự gọn nhẹ, thuận tiện hơn nữa trong sử dụng hoặc là thời gian sử dụng dài hơn. Nhóm nghiên cứu cũng ghi nhận và hoàn thiện để cho các sản phẩm tiếp theo sẽ phù hợp hơn.

PV: Sau những sản phẩm đã ra đời, ông có dự định chế tạo sản phẩm liên quan đến phòng chống Covid nữa hay không?

PGS.TS. Phan Trung Nghĩa: Thực tế, chuyên ngành của nhóm không liên quan nhiều đến y tế, nên việc giải quyết những vấn đề, hiện tượng, sự việc đều mang tính chất đưa ra sản phẩm ứng dụng để hỗ trợ. Vì vậy, tôi cùng nhóm nghiên cứu sẽ tiếp tục hoàn thiện sản phẩm đã chế tạo nhằm gọn nhẹ hơn, thuận tiện hơn. Ngoài ra, với những sản phẩm mới, chúng tôi cũng đang nghiên cứu với mục đích hỗ trợ tốt nhất cho các y, bác sĩ hoặc những người đang bị nhiễm Covid.

Cảm ơn ông về những chia sẻ trên.

Hương Duyên – Thu Trang