acecook

Rượu nếp của bà tôi

Văn hoá giải trí
12/01/2025 04:04
Văn hóa giải trí là “món ăn” tinh thần không thể thiếu, mang đến sự thư giãn và cảm hứng cho mọi người. Đặc biệt, trong lĩnh vực khoa học, công nghệ - Nơi thường gắn với sự khô khan của máy móc và thiết bị, văn hóa giải trí chính là luồng gió mát, làm mềm mại những điều tưởng chừng khô cứng. Với bài viết "Rượu nếp của bà tôi", Tạp chí Tự động hóa Ngày nay hy vọng sẽ mang đến câu chuyện thú vị tới bạn đọc.
aa
Chè tươi, chè Tàu, chè hạt Bàn về chè và trà
Rượu nếp của bà tôi
Rượu nếp của bà tôi - Ảnh minh họa

Nếu bạn hỏi tôi uống rượu từ bao giờ, tôi có thể trả lời không ngần ngại: Từ lúc lên bốn, lên năm!

Thuở nhỏ, cứ đến ngày tết giết sâu bọ mồng năm tháng Năm, mới tỉnh giấc là chúng tôi đã nghe tiếng rao "Ai rượu nếp đây... Ai rượu nếp nào..." vang ngoài phố. Thế là mẹ tôi gọi bà hàng rượu nếp vào, mua cho mấy chị em chúng tôi mỗi đứa một bát. Cái bát đựng rượu là thứ bát đặc biệt, nhỏ xíu mà lại nông choèn, còn đôi đũa ăn rượu nếp thì vót nhọn một đầu và chỉ nhỉnh hơn đôi kim đan một tí. Bà hàng bán rượu mở tàu lá sen tươi đậy thúng ra, xới cho chúng tôi mỗi người một bát vơi cơm rượu rồi tưới lên một chút rượu nước đục đục. Mùi men rượu thơm lừng quyến rũ. Từng hạt gạo nếp đã lên men trắng ngà chín mọng. Tôi ăn dè, gẩy từng hạt vào miệng để cảm hết cái khoái của vị ngòn ngọt và hơi tê tê, cay cay, nồng nồng của thứ rượu thần kỳ mà mỗi năm, chỉ được thưởng thức một lần vào ngày này, gọi là để giết sâu bọ. Mọi người tin rằng sáng sớm ngày mồng năm tháng Năm mà ăn rượu nếp và hoa quả xanh thì mọi sâu bọ trong ruột sẽ chết hết nên tết này mới được gọi là tết giết sâu bọ. Mẹ tôi cũng ăn một bát, bà còn mua thêm một chai rượu cốt đã đặt trước của bà hàng rượu để uống dần. Chai rượu sánh đặc màu vàng óng như màu mỡ gà nhạt, luôn sủi những hạt tăm nhỏ li ti từ đáy chai. Mẹ tôi pha thêm chút rượu ngang để giữ được lâu và nút miệng chai bằng lá chuối khô.

Rượu nếp của bà tôi
Gạo nếp làm rượu là thứ gạo chỉ xay bỏ vỏ trấu chứ không sát sạch đi lớp vỏ cám - Ảnh minh họa

Người ta bảo phụ nữ nên uống rượu nếp sau khi sinh nở cho khí huyết lưu thông. Khi con dâu có mang, nhiều bà mẹ chồng đã chuẩn bị sẵn hũ rượu nếp. Rượu nếp cả cái lẫn nước được trữ trong vò và ngâm cùng trứng gà để nguyên cả quả, thêm vào dăm lạng táo tàu và chút rượu ngang. Hũ sành đựng rượu được đậy nắp bằng rơm nắm bọc lá chuối khô rồi trát tro hòa vôi bên ngoài cho thật kín, đem để chỗ khô ráo trong góc nhà hoặc hạ thổ. Trước khi hạ thổ, người ta lấy đất sét trát kín miệng vò phòng khi chôn dưới đất lâu ngày, nước ngấm vào. Người vừa ở cữ uống một chén trước mỗi bữa ăn thì sẽ chóng phục sức và nhiều sữa. Bà tôi nói thế.

Như vậy là bà tôi và mẹ tôi đã cho tôi thưởng thức rượu từ khi còn bé tí. Bà tôi, mẹ tôi không biết uống rượu. Các cụ uống rượu chỉ như là một thứ thuốc bổ cần thiết khi sinh nở hay khi trở trời thì uống chút ít cho giãn xương giãn cốt mà thôi.

Mẹ tôi không tự tay làm rượu nếp bao giờ nhưng bà nội tôi thì lại ủ rượu rất thành thạo. Khi tuổi đã cao, bà tôi về sống cùng với chúng tôi. Gần đến ngày tết Đoan ngọ, cụ đi mua gạo, mua men về để chuẩn bị làm thúng rượu nếp cho cả nhà cùng giết sâu bọ. Tết Đoan ngọ hằng năm, tôi chỉ được mẹ mua cho bát rượu bé tí, ăn hết mà vẫn thòm thèm. Lần này, bà tôi tự tay làm cho cả rá tha hồ ăn nên mấy anh chị em chúng tôi khoái lắm. Có người can bà tôi vẽ ra cái trò ủ rượu làm gì cho tốn công, cứ gọi bà bán rượu vào mà mua, bao nhiêu chẳng có. Bà tôi bảo: Bà đã già rồi, sau này bà đi không biết có đứa nào biết làm rượu như bà nữa không? Đám cháu chúng tôi đứa nào cũng lăng xăng giúp bà một tay và tò mò theo dõi bí quyết làm rượu nếp kỳ diệu mà xưa nay mới chỉ được ăn chứ chưa biết cách làm.

Rượu nếp của bà tôi
Rượu nếp cẩm đã được pha thêm rượu ngang để tăng độ bốc của rượu nhưng vẫn có vị ngọt

Gạo nếp làm rượu là thứ gạo chỉ xay bỏ vỏ trấu chứ không sát sạch đi lớp vỏ cám. Thứ gạo này ngoài chợ người ta gọi là gạo xay. Hạt gạo màu vàng đục và có hương thơm đặc biệt của gạo nếp cái. Gạo được đồ trong chõ sành thành xôi chín. Bà bảo muốn cho hạt rượu mọng thì đồ xong một lần phải cho xôi ra rá, xối qua nước lạnh rồi đồ tiếp lần nữa. Xôi đồ xong được đánh tơi, tãi ra mẹt, để nguội. Men rượu là thứ men màu trắng như vôi, bên ngoài có dính mấy vỏ trấu nom chỉ nhỉnh hơn quả trứng nhện.

Bà tôi giã nhỏ các nắm men rồi rắc trộn đều vào mẹt xôi nguội. Tôi tò mò hỏi: Men là gì? Bà chỉ trả lời: Ôi dào, bà cũng chẳng biết, nghe nói người ta làm bằng các thứ rễ cây trộn thuốc Bắc, thuốc Nam. Sau này lớn lên, có nhiều dịp đi công tác nơi này nơi kia, tôi cố tìm lời giải cho câu hỏi từ thuở còn thơ mà đâu có dễ. Mỗi vùng người ta lại có bí quyết làm men khác nhau. Men là một trong những thứ quyết định chất lượng của rượu. Tuy thế, người không uống quen thì bảo rằng men rượu trên miền núi uống ngái. Người uống quen thì lại khen nó thơm. Mỗi người một kiểu thưởng thức, chẳng biết đâu mà lần.

Sau khi đã trộn đều xôi với men rượu, bà tôi đổ vào trong cái rá to có lót lớp lá chuối khô, rồi cẩn thận lấy lá chuối đậy kín mặt. Bà bảo: nhà quê, người ta thường lấy lá ngái hay lá sen để lót rá. Lót bằng lá ngái hay lá sen thì rượu có vị thơm riêng, nhưng ở thành phố tìm đâu ra hai loại lá ấy. Cuối cùng, bà đặt chiếc rá xôi trộn men lên trên một cái âu sứ. Âu này để hứng nước rượu chảy xuống khi rượu đã ngấu. Thế là xong một công việc thần kỳ. Sau này tôi mới biết “công việc thần kỳ” ấy là ủ cho men chuyển hóa tinh bột của gạo thành ra rượu, một quá trình sinh hóa rất phức tạp.

Rượu nếp của bà tôi
Men rượu là thứ men màu trắng như vôi, bên ngoài có dính mấy vỏ trấu nom chỉ nhỉnh hơn quả trứng nhện

Chúng tôi thấp thỏm chờ đợi xem cái gì sẽ xảy ra. Tôi chỉ muốn lật lá chuối lên để xem thứ xôi bà ủ đã biến đổi ra sao nhưng không dám. Bà tôi bảo hễ cháu nào mở ra, rượu hỏng thì không có gì để giết sâu bọ, là hỏng ăn đấy!

Hai ngày hai đêm trôi qua, mùi thơm lừng quyến rũ bốc ra từ cái rá diệu kỳ của bà làm cho lũ trẻ chúng tôi càng hồi hộp chờ mong đến sáng ngày mồng năm, được trông thấy thành quả.

Sau cùng, cái giờ ấy đã đến. Đúng sáng sớm ngày tết Đoan ngọ, lũ trẻ chúng tôi thức dậy thật sớm. Để giết sâu bọ, bà tôi chia cho mỗi đứa mấy quả mận xanh. Mẹ tôi bổ quả dưa hấu cho mỗi đứa một miếng. Tiết mục quan trọng nhất là bà tôi mở rá rượu nếp. Khi tàu lá chuối đã ngả màu được nhấc ra, một mùi men rượu thơm nồng lan tỏa khắp nhà. Từng hạt gạo nay đã chuyển thành rượu mượt mà trên mặt rá. Bà tôi dùng ba chiếc đũa nhẹ nhàng xới rượu ra từng bát và chắt chút nước cốt rượu vàng óng trong liễn, rưới vào từng bát cho chúng tôi. Chúng tôi sung sướng thưởng thức cái hương vị kỳ diệu do chính tay bà tôi tạo nên. Cái hương vị và cái cảm giác sung sướng ấy suốt đời tôi không bao giờ quên mỗi khi nhớ tới bà tôi, mẹ tôi. Tôi đã biết uống rượu từ thuở lên bốn, lên năm như thế đấy!

Sau này, người ta đem vào bán ở Hà Nội nhiều thứ rượu nếp khác nhau. Có loại làm bằng gạo cẩm là loại gạo nếp cẩm có phần vỏ cám màu đỏ. Rượu nếp cẩm đã được pha thêm rượu ngang để tăng độ bốc của rượu nhưng vẫn có vị ngọt. Rượu này phụ nữ uống cũng được vì vị ngòn ngọt chứ không “sốc” như rượu trắng thuần khiết nhưng xin các quý bà quý cô hãy coi chừng, rượu tuy ngọt mà uống vào thì say phải biết đấy!

Người ta bảo thói uống rượu nó cũng di truyền. Điều đó đúng. Đôi khi tôi nói đùa với bạn bè rằng: "Con người sinh ra từ con khỉ bú dù. Con bú dù sống trong rừng nó cũng ăn đủ thứ kể cả các quả chín đã lên men thành rượu. Có nhà khoa học quan sát đời sống của khỉ đã thấy các chú bú dù say đứ say đừ vì ăn phải cái thứ rượu trời cho kia. Vậy thì trong quá trình tiến hóa, loài người tiếp nhận cái gen biết ăn, biết uống cái thứ tê tê cay cay từ thủy tổ bú dù của mình là điều tự nhiên thôi."

Tác giả Vũ Thế Long

tudonghoangaynay.vn

mca
Tin bài khác
AI và Con người: Sức mạnh quyền lực định hình tương lai chuỗi cung ứng

AI và Con người: Sức mạnh quyền lực định hình tương lai chuỗi cung ứng

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến động kinh tế ngày càng khó lường, chuỗi cung ứng đang trở thành “mạch máu” sống còn của mọi doanh nghiệp. Việc ra quyết định trong các khâu như lập kế hoạch nhu cầu, cung ứng hay quản lý tồn kho đòi hỏi sự kết hợp tinh tế giữa trí tuệ nhân tạo (AI) và kinh nghiệm con người.
Phát triển hệ sinh thái dữ liệu khoa học và công nghệ: Bước đi chiến lược đến năm 2030

Phát triển hệ sinh thái dữ liệu khoa học và công nghệ: Bước đi chiến lược đến năm 2030

Chiến lược dữ liệu đến năm 2030 của Bộ Khoa học và Công nghệ vừa được phê duyệt đặt ra mục tiêu phát triển toàn diện hệ sinh thái dữ liệu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, góp phần đưa Việt Nam trở thành trung tâm dữ liệu hàng đầu khu vực Đông Nam Á.
Ra mắt bộ sách "Nam Sơn (1899-1973) - Di sản Mỹ thuật Đông Dương qua tư liệu, lưu trữ và báo chí"

Ra mắt bộ sách "Nam Sơn (1899-1973) - Di sản Mỹ thuật Đông Dương qua tư liệu, lưu trữ và báo chí"

Sáng ngày 12 tháng 10 năm 2025, tại Hội trường Ngụy Như Kon Tum, số 19 Lê Thánh Tông, Hà Nội đã diễn ra lễ ra mắt bộ sách “Nam Sơn (1899-1973) - Di sản Mỹ thuật Đông Dương qua tư liệu, lưu trữ và báo chí” - một công trình nghiên cứu quy mô, kết tinh từ hơn 25 năm lao động miệt mài của nhà nghiên cứu Ngô Kim Khôi, cháu ngoại của danh họa Nam Sơn.
Từ dòng code đến "bản đồ cứu sinh" giữa tâm lũ miền Bắc

Từ dòng code đến "bản đồ cứu sinh" giữa tâm lũ miền Bắc

Do ảnh hưởng của bão số 11 Matmo, mưa xối xả gây lũ, ngập lụt nặng tại Thái Nguyên, Bắc Ninh và nhiều tỉnh thành miền Bắc. Hàng trăm lời kêu cứu dồn dập trên mạng xã hội. Trước tình hình này, hai bạn trẻ tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đã cùng nhau tạo nên một nền tảng công nghệ giúp kết nối người dân bị cô lập với lực lượng cứu hộ.
Sony trình làng tay cầm DualSense Icon Blue Special Edition cho PlayStation 5

Sony trình làng tay cầm DualSense Icon Blue Special Edition cho PlayStation 5

Sony tiếp tục làm mới dòng tay cầm DualSense với phiên bản đặc biệt Icon Blue Special Edition dành cho PlayStation 5, nổi bật với tông xanh biểu tượng và nhiều chi tiết tri ân nguồn gốc Nhật Bản.
Nhật Bản gửi viện trợ nhân đạo tới Bắc Ninh sau đợt "bão chồng bão, lũ chồng lũ"

Nhật Bản gửi viện trợ nhân đạo tới Bắc Ninh sau đợt "bão chồng bão, lũ chồng lũ"

Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai đã phối hợp với Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tiếp nhận lô hàng viện trợ khẩn cấp gồm thiết bị lọc nước, chăn, can nhựa và tấm plastic đa năng, hỗ trợ người dân vùng ngập sâu Bắc Ninh sớm ổn định cuộc sống sau mưa lũ.
Tử vi vòng quay công nghệ ngày 15/10/2025: Tuổi Ngọ gặp vận may, tuổi Thìn cần thận trọng

Tử vi vòng quay công nghệ ngày 15/10/2025: Tuổi Ngọ gặp vận may, tuổi Thìn cần thận trọng

Những bí ẩn của khoa học đời sống là "món ăn" tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Tử vi vòng quay công nghệ xem tử vi 12 con giáp ngày 15/10/2025 cho tất cả các tuổi nhằm dự đoán vận hạn về công danh, tiền bạc, tình duyên, sức khỏe...
Thị trường chứng khoán ngày 14/10:  Dòng tiền luân chuyển, thị trường chững nhịp sau chuỗi tăng nóng

Thị trường chứng khoán ngày 14/10: Dòng tiền luân chuyển, thị trường chững nhịp sau chuỗi tăng nóng

Sau chuỗi phiên bứt phá mạnh, thị trường chứng khoán ngày 14/10 ghi nhận nhịp điều chỉnh khi nhóm cổ phiếu trụ – đặc biệt là họ Vingroup – đồng loạt hạ nhiệt. VN-Index có thời điểm tiến sát 1.800 điểm nhưng nhanh chóng thu hẹp đà tăng, phản ánh tâm lý thận trọng của nhà đầu tư và xu hướng dòng tiền đang dịch chuyển giữa các nhóm ngành.
Tiếp tục hỗ trợ 400 tỷ đồng cho các tỉnh khắc phục hậu quả mưa lũ

Tiếp tục hỗ trợ 400 tỷ đồng cho các tỉnh khắc phục hậu quả mưa lũ

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Quyết định số 2241/QĐ-TTg ngày 12/10/2025 về việc hỗ trợ khẩn cấp 400 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách trung ương năm 2025 cho các tỉnh Thái Nguyên, Cao Bằng, Lạng Sơn và Bắc Ninh nhằm khắc phục hậu quả mưa lũ, ổn định đời sống người dân và khôi phục hạ tầng thiết yếu.
Ban hành Bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả của KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đối với phát triển KTXH

Ban hành Bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả của KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đối với phát triển KTXH

Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng ký Quyết định số 2244/QĐ-TTg ngày 13/10/2025 ban hành Bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đối với phát triển kinh tế - xã hội (Bộ tiêu chí).
song-gia-tri