acecook

Thăng trầm cùng lịch sử

Văn hoá giải trí
15/02/2025 04:04
Văn hóa giải trí là “món ăn” tinh thần không thể thiếu, mang đến sự thư giãn và cảm hứng cho mọi người. Đặc biệt, trong lĩnh vực khoa học, công nghệ - Nơi thường gắn với sự khô khan của máy móc và thiết bị.
aa
Người Hà Nội ăn đồ Tây từ bao giờ? Quê hương là chùm khế ngọt

Chính vì thế, Văn hóa giải trí chính là luồng gió mát, làm mềm mại những điều tưởng chừng khô cứng. Với bài viết "Thăng trầm cùng lịch sử", Tạp chí Tự động hóa Ngày nay hy vọng sẽ mang đến câu chuyện thú vị tới bạn đọc.

Thăng trầm cùng lịch sử
Hà Nội xưa - Ảnh tư liệu

Những thăng trầm trong lịch sử ảnh hưởng thế nào đến văn hóa ẩm thực? Đây là một vấn đề ít người quan tâm nghiên cứu. Tôi cho rằng đó cũng là một khiếm khuyết trong nghiên cứu lịch sử của nước nhà. Chúng ta đã quá tập trung vào tìm hiểu lịch sử chiến tranh, lịch sử dựng nước và giữ nước mà chưa dành một tỷ lệ xứng đáng cho nghiên cứu lịch sử văn hóa, trong đó có lịch sử văn hóa ẩm thực. Khi hiểu rõ những nguyên nhân thăng trầm trong lịch sử văn hóa ẩm thực Hà Nội, chúng ta mới có giải pháp để gìn giữ và phát triển văn hóa ẩm thực của Thủ đô ta.

Chúng tôi chưa có điều kiện và vì sinh sau đẻ muộn nên không thể tìm hiểu cặn kẽ về ẩm thực Hà Nội từ những ngày đầu của thế kỷ 19; tuy nhiên, có thể qua thực tế lịch sử Hà Nội mà phân chia lịch sử ẩm thực gắn liền với những thăng trầm của Hà Nội trong thời cận hiện đại ở một vài mốc sau:

Trước 1945: Đây là thời kỳ ẩm thực Hà Nội có những bước phát triển theo chiều sâu vì quá trình đô thị hóa được hình thành mạnh mẽ với thể thức cai trị theo kiểu tư bản thực dân của thực dân Pháp. Trong thời kỳ này, tầng lớp thị dân Việt Nam được phát triển và ở Hà Nội đã hình thành một trường phái ẩm thực đặc biệt mang phong cách ẩm thực đậm nét Hà Nội.

Chả cá Lã Vọng Hà Nội đã ra đời vào thời kỳ này, và là một trong những sáng tạo thực sự của Hà Nội, có lý lịch thật rõ ràng, không ai phải tranh luận.

Cũng trong giai đoạn này, nhiều đồ ăn, thức uống Hà Nội được hình thành và nâng lên tới đỉnh cao như phở Hà Nội, nem rán Hà Nội, bún chả Hà Nội, bánh cuốn Hà Nội, bánh cốm Hà Nội…, và nhiều món ăn khác mà ta cần truy cứu và sưu tầm.

Thời kỳ kháng chiến chống Pháp 1946 - 1954:

Vào giai đoạn này, một bộ phận lớn cư dân Hà Nội đã rời Thủ đô, tỏa đi các vùng từ Việt Bắc đến khu III, khu IV, Nam Bộ… để tham gia kháng chiến. Những lớp người Hà Nội gốc này đã đem theo cả một kinh nghiệm sống của dân đô thị và cả kỹ năng ẩm thực đến khắp mọi miền. Nhiều món ăn Hà Nội vì thế có cơ hội lan tỏa ra vùng kháng chiến, vùng tự do. Ngược lại, người Hà Nội kháng chiến, người Hà Nội tản cư cũng có cơ hội học hỏi thêm được nhiều món ăn đặc sắc từ các vùng miền của tổ quốc. Tuy vậy, trong điều kiện chiến tranh trường kỳ và gian khổ, đại đa số người Hà Nội kháng chiến phải sống cảnh cơm không đủ no, áo không đủ mặc và thực hiện chủ trương ba cùng - “cùng ăn, cùng ở, cùng làm” với tầng lớp bà con nghèo khổ, mọi biểu hiện “hưởng thụ” kiểu thị dân đều bị lên án. Bởi thế, lớp người Hà Nội kháng chiến này không có cơ hội và khả năng để gìn giữ những di sản ẩm thực vốn đã tích lũy được.

Thăng trầm cùng lịch sử
Bộ đội ta từ các cửa ô tiến vào tiếp quản Thủ đô Hà Nội, ngày 10/10/1954. Ảnh: Tư liệu TTXVN

Cũng trong giai đoạn này, có một bộ phận cư dân Hà Nội sống trong Hà Nội tạm chiếm. Những cư dân thuộc tầng lớp trung lưu cũ và mới này có điều kiện thuận lợi về kinh tế và vật chất để duy trì lối ăn uống vốn có từ trước năm 1945 ở Hà Nội và lối sống đô thị vùng tạm chiếm cũng đã làm cho một số giá trị văn hóa ẩm thực được giữ gìn và phát triển, tiếp thu thêm được các giá trị của bên ngoài.

Giai đoạn từ 1954 - 1975:

Sau Hiệp định Genève, Hà Nội được giải phóng, nước nhà tạm thời bị chia cắt. Người Hà Nội gốc đi kháng chiến trở về Hà Nội. Người Hà Nội mới từ các vùng miền khác cũng tham gia vào thành phần cư dân Hà Nội. Một bộ phận cán bộ, bộ đội miền Nam tập kết được đưa từ miền Nam ra. Những lớp người này đã mang về Hà Nội một sức sống chính trị, văn hóa mới và cả những tập quán ăn uống mới.

Cũng trong thời kỳ đó, một bộ phận cư dân Hà Nội gốc đã di cư vào Nam hoặc ra nước ngoài. Nhóm cư dân này cũng đem theo những di sản ẩm thực của Hà Nội trước năm 1954 và lưu truyền nó ở miền Nam hay những vùng miền khác.

Do điều kiện kinh tế xã hội trong thời kỳ sau chiến tranh và bắt đầu xây dựng Chủ nghĩa xã hội trên miền Bắc nên dân cư Hà Nội trong những năm này phải sống trong điều kiện “thắt lưng buộc bụng” và “dành tất cả cho tiền tuyến chống Mỹ”. Thời kỳ cơm không đủ ăn với mọi nhà, nên hầu như việc ăn của người Hà Nội chỉ dừng lại ở chỗ cố gắng có đủ lương thực để mà sống, để sản xuất và chiến đấu. Mọi lối ăn uống thông thường vốn có từ xưa như chế biến bún, bánh, các loại quà đặc sản Hà Nội đều bị cấm đoán hoặc hạn chế. Nghệ thuật ẩm thực bị kìm hãm không có đất phát triển, nhiều giá trị di sản văn hóa ẩm thực bị mai một.

Giai đoạn từ 1975 - 1986:

Đây là thời kỳ cả nước sống trong chế độ bao cấp. Văn hóa ẩm thực chẳng những của Hà Nội mà hầu như của cả nước bị đe dọa nghiêm trọng và không có điều kiện để bảo tồn, phát triển.

Từ 1986 tới nay:

Sau đổi mới, đời sống kinh tế đã dần dần được cải thiện và nâng cao. Đặc biệt sau khi gia nhập WTO với cơ chế thị trường, ẩm thực Hà Nội tại chính Thủ đô và trong đời sống của người Hà Nội ở các vùng miền khác trong cả nước dần dần được phục hồi. Nhiều giá trị mới đã được phát triển.

Thăng trầm cùng lịch sử
Lễ hội ẩm thực Hà Nội - ảnh internet

Nhắc lại những cái mốc lịch sử của nghệ thuật ẩm thực nước nhà mà tiêu biểu là nghệ thuật ẩm thực Hà Nội đằng đẵng suốt hơn nửa thế kỷ qua để thấy rằng do hoàn cảnh kinh tế, chính trị mà văn hóa ẩm thực của người Hà Nội tại chính Thủ đô Hà Nội đã trải qua không ít thăng trầm, có những giá trị đã bị mai một.

Để phục hồi và phát triển nền văn hóa ẩm thực rực rỡ của Thủ đô, không còn con đường nào khác là cần tăng cường khơi dậy những giá trị đã bị mai một trong quá khứ.

Tác giả Vũ Thế Long

tudonghoangaynay.vn

mca
Tin bài khác
Khép lại chuỗi ngày Triển lãm 80 năm thành tựu đất nước: xây dựng niềm tự hào, lòng biết ơn của nhiều thế hệ

Khép lại chuỗi ngày Triển lãm 80 năm thành tựu đất nước: xây dựng niềm tự hào, lòng biết ơn của nhiều thế hệ

Tối 15/9, Triển lãm “80 năm hành trình Độc lập -Tự do - Hạnh phúc” bế mạc với màn trao giải cho các đơn vị có đóng góp xuất sắc và tổ chức ca nhạc, bắn pháo hoa phục vụ hàng chục vạn du khách tham quan. Sau 19 ngày hoạt động, triển lãm được ghi nhận thành công vượt mong đợi và xác lập nhiều kỷ lục đáng tự hào.
Thủ tướng Phạm Minh Chính: "Triển lãm 80 năm Độc lập - Tự do - Hạnh phúc vượt ngoài mong đợi"

Thủ tướng Phạm Minh Chính: "Triển lãm 80 năm Độc lập - Tự do - Hạnh phúc vượt ngoài mong đợi"

Tối 15/9, tại Trung tâm Triển lãm Quốc gia (Đông Anh, Hà Nội), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tham dự và phát biểu tại lễ bế mạc Triển lãm thành tựu đất nước với chủ đề "80 năm hành trình Độc lập -Tự do - Hạnh phúc".
Bốn chiến lược bảo trì để kéo dài tuổi thọ thiết bị kho bãi

Bốn chiến lược bảo trì để kéo dài tuổi thọ thiết bị kho bãi

Trong khi nhiều doanh nghiệp kho bãi mải tập trung đáp ứng đơn hàng và cắt giảm thời gian ngừng hoạt động, công tác bảo trì thiết bị lại thường bị bỏ ngỏ. Thực tế, duy trì một chiến lược bảo trì toàn diện không chỉ kéo dài tuổi thọ máy móc mà còn giúp tối ưu chi phí, tăng năng suất và bảo đảm an toàn lao động. Đây chính là nền tảng để vận hành hiệu quả và bền vững trong dài hạn.
Nhận định phiên giao dịch ngày 16/9: VN-Index hướng 1.700 điểm – nhà đầu tư nên gia tăng tỷ trọng cổ phiếu

Nhận định phiên giao dịch ngày 16/9: VN-Index hướng 1.700 điểm – nhà đầu tư nên gia tăng tỷ trọng cổ phiếu

Phiên giao dịch ngày 15/9 chứng kiến VN-Index bứt phá lên 1.684,9 điểm với sắc xanh lan tỏa ở toàn bộ 18 nhóm ngành. Thanh khoản cải thiện mạnh, nhóm midcap và smallcap đồng loạt tăng tốc, trong khi nhiều cổ phiếu vốn hóa lớn đảo chiều tích cực. Trước xu hướng thị trường khởi sắc, các chuyên gia khuyến nghị nhà đầu tư có thể nâng tỷ trọng cổ phiếu trong danh mục lên mức 30 – 50%.
Việt Nam tạo dấu ấn mạnh tại AWG-35 với sáng kiến quản lý tần số và phát triển hạ tầng số

Việt Nam tạo dấu ấn mạnh tại AWG-35 với sáng kiến quản lý tần số và phát triển hạ tầng số

Tại Hội nghị lần thứ 35 của Nhóm công tác về phối hợp tần số (AWG-35) thuộc Tổ chức Viễn thông châu Á - Thái Bình Dương (APT) vừa tổ chức tại Thái Lan, đoàn Việt Nam đã ghi dấu ấn mạnh mẽ với nhiều sáng kiến đột phá trong quản lý phổ tần và phát triển hạ tầng số.
Thất nghiệp ẩn (Hidden Unemployment): Hiện tượng cần nhìn thẳng và giải pháp

Thất nghiệp ẩn (Hidden Unemployment): Hiện tượng cần nhìn thẳng và giải pháp

GIG Economy ở Việt Nam đang bùng nổ, được ca ngợi như biểu tượng của sự linh hoạt và tự do. Thế nhưng đằng sau lớp vỏ hào nhoáng ấy, một hiện tượng ngày càng rõ rệt là “thất nghiệp ẩn” (hidden unemployment), tình trạng người lao động có việc nhưng thu nhập bấp bênh, thiếu an sinh và kỹ năng bị lãng phí. Bài viết này phân tích hiện tượng dưới góc nhìn xã hội - kinh tế, đối chiếu kinh nghiệm quốc tế, và gợi mở giải pháp cho Việt Nam, nhằm biến Gig Economy thành động lực chứ không phải bóng ma của thị trường lao động.
Giải pháp công nghệ cho dân cư, doanh nghiệp trên nền định danh số

Giải pháp công nghệ cho dân cư, doanh nghiệp trên nền định danh số

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Chỉ thị số 24/CT-TTg ngày 13/9/2025 về việc thúc đẩy triển khai các giải pháp công nghệ phục vụ người dân và doanh nghiệp gắn với dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử.
JBL ra mắt tai nghe mở JBL Sense Lite - nhỏ gọn, an toàn, giàu bass

JBL ra mắt tai nghe mở JBL Sense Lite - nhỏ gọn, an toàn, giàu bass

Nhỏ gọn, thoáng tai nhưng vẫn tràn đầy năng lượng - JBL Sense Lite mở ra trải nghiệm âm nhạc mới với chất âm sống động, pin bền bỉ và nhiều tính năng thông minh.
Herbalife Việt Nam cổ vũ tinh thần sống khỏe tại giải chạy cùng VnExpress Marathon Cần Thơ

Herbalife Việt Nam cổ vũ tinh thần sống khỏe tại giải chạy cùng VnExpress Marathon Cần Thơ

Herbalife Việt Nam, một trong những công ty hàng đầu về sức khỏe và thể chất, là Nhà Tài Trợ chính thức của giải chạy VnExpress Marathon Cần Thơ 2025 được tổ chức từ ngày 12 đến 14 tháng 09 năm 2025 tại thành phố Cần Thơ. Đây là giải chạy đầu tiên thuộc hệ thống VnExpress Marathon được tổ chức tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Giải chạy thu hút sự tham gia của hơn 9.000 vận động viên trong nước và quốc tế cùng bạn bè và người thân.
Thị trường chứng khoán ngày 15/9: Ngân hàng, chứng khoán, thép dẫn dắt đà tăng, VNIndex vượt mốc 1.680 điểm

Thị trường chứng khoán ngày 15/9: Ngân hàng, chứng khoán, thép dẫn dắt đà tăng, VNIndex vượt mốc 1.680 điểm

Thị trường ghi nhận sự khởi sắc ở nhóm trụ cột ngân hàng, chứng khoán và thép, giúp VN Index tăng hơn 17 điểm và đóng cửa tại 1.684,9 điểm. Tuy nhiên, khối ngoại tiếp tục bán ròng mạnh, tạo ra những lo ngại nhất định cho nhà đầu tư.
song-gia-tri