acecook

Thăng trầm cùng lịch sử

Văn hoá giải trí
15/02/2025 04:04
Văn hóa giải trí là “món ăn” tinh thần không thể thiếu, mang đến sự thư giãn và cảm hứng cho mọi người. Đặc biệt, trong lĩnh vực khoa học, công nghệ - Nơi thường gắn với sự khô khan của máy móc và thiết bị.
aa
Người Hà Nội ăn đồ Tây từ bao giờ? Quê hương là chùm khế ngọt

Chính vì thế, Văn hóa giải trí chính là luồng gió mát, làm mềm mại những điều tưởng chừng khô cứng. Với bài viết "Thăng trầm cùng lịch sử", Tạp chí Tự động hóa Ngày nay hy vọng sẽ mang đến câu chuyện thú vị tới bạn đọc.

Thăng trầm cùng lịch sử
Hà Nội xưa - Ảnh tư liệu

Những thăng trầm trong lịch sử ảnh hưởng thế nào đến văn hóa ẩm thực? Đây là một vấn đề ít người quan tâm nghiên cứu. Tôi cho rằng đó cũng là một khiếm khuyết trong nghiên cứu lịch sử của nước nhà. Chúng ta đã quá tập trung vào tìm hiểu lịch sử chiến tranh, lịch sử dựng nước và giữ nước mà chưa dành một tỷ lệ xứng đáng cho nghiên cứu lịch sử văn hóa, trong đó có lịch sử văn hóa ẩm thực. Khi hiểu rõ những nguyên nhân thăng trầm trong lịch sử văn hóa ẩm thực Hà Nội, chúng ta mới có giải pháp để gìn giữ và phát triển văn hóa ẩm thực của Thủ đô ta.

Chúng tôi chưa có điều kiện và vì sinh sau đẻ muộn nên không thể tìm hiểu cặn kẽ về ẩm thực Hà Nội từ những ngày đầu của thế kỷ 19; tuy nhiên, có thể qua thực tế lịch sử Hà Nội mà phân chia lịch sử ẩm thực gắn liền với những thăng trầm của Hà Nội trong thời cận hiện đại ở một vài mốc sau:

Trước 1945: Đây là thời kỳ ẩm thực Hà Nội có những bước phát triển theo chiều sâu vì quá trình đô thị hóa được hình thành mạnh mẽ với thể thức cai trị theo kiểu tư bản thực dân của thực dân Pháp. Trong thời kỳ này, tầng lớp thị dân Việt Nam được phát triển và ở Hà Nội đã hình thành một trường phái ẩm thực đặc biệt mang phong cách ẩm thực đậm nét Hà Nội.

Chả cá Lã Vọng Hà Nội đã ra đời vào thời kỳ này, và là một trong những sáng tạo thực sự của Hà Nội, có lý lịch thật rõ ràng, không ai phải tranh luận.

Cũng trong giai đoạn này, nhiều đồ ăn, thức uống Hà Nội được hình thành và nâng lên tới đỉnh cao như phở Hà Nội, nem rán Hà Nội, bún chả Hà Nội, bánh cuốn Hà Nội, bánh cốm Hà Nội…, và nhiều món ăn khác mà ta cần truy cứu và sưu tầm.

Thời kỳ kháng chiến chống Pháp 1946 - 1954:

Vào giai đoạn này, một bộ phận lớn cư dân Hà Nội đã rời Thủ đô, tỏa đi các vùng từ Việt Bắc đến khu III, khu IV, Nam Bộ… để tham gia kháng chiến. Những lớp người Hà Nội gốc này đã đem theo cả một kinh nghiệm sống của dân đô thị và cả kỹ năng ẩm thực đến khắp mọi miền. Nhiều món ăn Hà Nội vì thế có cơ hội lan tỏa ra vùng kháng chiến, vùng tự do. Ngược lại, người Hà Nội kháng chiến, người Hà Nội tản cư cũng có cơ hội học hỏi thêm được nhiều món ăn đặc sắc từ các vùng miền của tổ quốc. Tuy vậy, trong điều kiện chiến tranh trường kỳ và gian khổ, đại đa số người Hà Nội kháng chiến phải sống cảnh cơm không đủ no, áo không đủ mặc và thực hiện chủ trương ba cùng - “cùng ăn, cùng ở, cùng làm” với tầng lớp bà con nghèo khổ, mọi biểu hiện “hưởng thụ” kiểu thị dân đều bị lên án. Bởi thế, lớp người Hà Nội kháng chiến này không có cơ hội và khả năng để gìn giữ những di sản ẩm thực vốn đã tích lũy được.

Thăng trầm cùng lịch sử
Bộ đội ta từ các cửa ô tiến vào tiếp quản Thủ đô Hà Nội, ngày 10/10/1954. Ảnh: Tư liệu TTXVN

Cũng trong giai đoạn này, có một bộ phận cư dân Hà Nội sống trong Hà Nội tạm chiếm. Những cư dân thuộc tầng lớp trung lưu cũ và mới này có điều kiện thuận lợi về kinh tế và vật chất để duy trì lối ăn uống vốn có từ trước năm 1945 ở Hà Nội và lối sống đô thị vùng tạm chiếm cũng đã làm cho một số giá trị văn hóa ẩm thực được giữ gìn và phát triển, tiếp thu thêm được các giá trị của bên ngoài.

Giai đoạn từ 1954 - 1975:

Sau Hiệp định Genève, Hà Nội được giải phóng, nước nhà tạm thời bị chia cắt. Người Hà Nội gốc đi kháng chiến trở về Hà Nội. Người Hà Nội mới từ các vùng miền khác cũng tham gia vào thành phần cư dân Hà Nội. Một bộ phận cán bộ, bộ đội miền Nam tập kết được đưa từ miền Nam ra. Những lớp người này đã mang về Hà Nội một sức sống chính trị, văn hóa mới và cả những tập quán ăn uống mới.

Cũng trong thời kỳ đó, một bộ phận cư dân Hà Nội gốc đã di cư vào Nam hoặc ra nước ngoài. Nhóm cư dân này cũng đem theo những di sản ẩm thực của Hà Nội trước năm 1954 và lưu truyền nó ở miền Nam hay những vùng miền khác.

Do điều kiện kinh tế xã hội trong thời kỳ sau chiến tranh và bắt đầu xây dựng Chủ nghĩa xã hội trên miền Bắc nên dân cư Hà Nội trong những năm này phải sống trong điều kiện “thắt lưng buộc bụng” và “dành tất cả cho tiền tuyến chống Mỹ”. Thời kỳ cơm không đủ ăn với mọi nhà, nên hầu như việc ăn của người Hà Nội chỉ dừng lại ở chỗ cố gắng có đủ lương thực để mà sống, để sản xuất và chiến đấu. Mọi lối ăn uống thông thường vốn có từ xưa như chế biến bún, bánh, các loại quà đặc sản Hà Nội đều bị cấm đoán hoặc hạn chế. Nghệ thuật ẩm thực bị kìm hãm không có đất phát triển, nhiều giá trị di sản văn hóa ẩm thực bị mai một.

Giai đoạn từ 1975 - 1986:

Đây là thời kỳ cả nước sống trong chế độ bao cấp. Văn hóa ẩm thực chẳng những của Hà Nội mà hầu như của cả nước bị đe dọa nghiêm trọng và không có điều kiện để bảo tồn, phát triển.

Từ 1986 tới nay:

Sau đổi mới, đời sống kinh tế đã dần dần được cải thiện và nâng cao. Đặc biệt sau khi gia nhập WTO với cơ chế thị trường, ẩm thực Hà Nội tại chính Thủ đô và trong đời sống của người Hà Nội ở các vùng miền khác trong cả nước dần dần được phục hồi. Nhiều giá trị mới đã được phát triển.

Thăng trầm cùng lịch sử
Lễ hội ẩm thực Hà Nội - ảnh internet

Nhắc lại những cái mốc lịch sử của nghệ thuật ẩm thực nước nhà mà tiêu biểu là nghệ thuật ẩm thực Hà Nội đằng đẵng suốt hơn nửa thế kỷ qua để thấy rằng do hoàn cảnh kinh tế, chính trị mà văn hóa ẩm thực của người Hà Nội tại chính Thủ đô Hà Nội đã trải qua không ít thăng trầm, có những giá trị đã bị mai một.

Để phục hồi và phát triển nền văn hóa ẩm thực rực rỡ của Thủ đô, không còn con đường nào khác là cần tăng cường khơi dậy những giá trị đã bị mai một trong quá khứ.

Tác giả Vũ Thế Long

tudonghoangaynay.vn

mca
Tin bài khác
Từ dòng code đến "bản đồ cứu sinh" giữa tâm lũ miền Bắc

Từ dòng code đến "bản đồ cứu sinh" giữa tâm lũ miền Bắc

Do ảnh hưởng của bão số 11 Matmo, mưa xối xả gây lũ, ngập lụt nặng tại Thái Nguyên, Bắc Ninh và nhiều tỉnh thành miền Bắc. Hàng trăm lời kêu cứu dồn dập trên mạng xã hội. Trước tình hình này, hai bạn trẻ tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đã cùng nhau tạo nên một nền tảng công nghệ giúp kết nối người dân bị cô lập với lực lượng cứu hộ.
Sony trình làng tay cầm DualSense Icon Blue Special Edition cho PlayStation 5

Sony trình làng tay cầm DualSense Icon Blue Special Edition cho PlayStation 5

Sony tiếp tục làm mới dòng tay cầm DualSense với phiên bản đặc biệt Icon Blue Special Edition dành cho PlayStation 5, nổi bật với tông xanh biểu tượng và nhiều chi tiết tri ân nguồn gốc Nhật Bản.
Nhật Bản gửi viện trợ nhân đạo tới Bắc Ninh sau đợt "bão chồng bão, lũ chồng lũ"

Nhật Bản gửi viện trợ nhân đạo tới Bắc Ninh sau đợt "bão chồng bão, lũ chồng lũ"

Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai đã phối hợp với Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tiếp nhận lô hàng viện trợ khẩn cấp gồm thiết bị lọc nước, chăn, can nhựa và tấm plastic đa năng, hỗ trợ người dân vùng ngập sâu Bắc Ninh sớm ổn định cuộc sống sau mưa lũ.
Thị trường chứng khoán ngày 14/10:  Dòng tiền luân chuyển, thị trường chững nhịp sau chuỗi tăng nóng

Thị trường chứng khoán ngày 14/10: Dòng tiền luân chuyển, thị trường chững nhịp sau chuỗi tăng nóng

Sau chuỗi phiên bứt phá mạnh, thị trường chứng khoán ngày 14/10 ghi nhận nhịp điều chỉnh khi nhóm cổ phiếu trụ – đặc biệt là họ Vingroup – đồng loạt hạ nhiệt. VN-Index có thời điểm tiến sát 1.800 điểm nhưng nhanh chóng thu hẹp đà tăng, phản ánh tâm lý thận trọng của nhà đầu tư và xu hướng dòng tiền đang dịch chuyển giữa các nhóm ngành.
Tiếp tục hỗ trợ 400 tỷ đồng cho các tỉnh khắc phục hậu quả mưa lũ

Tiếp tục hỗ trợ 400 tỷ đồng cho các tỉnh khắc phục hậu quả mưa lũ

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Quyết định số 2241/QĐ-TTg ngày 12/10/2025 về việc hỗ trợ khẩn cấp 400 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách trung ương năm 2025 cho các tỉnh Thái Nguyên, Cao Bằng, Lạng Sơn và Bắc Ninh nhằm khắc phục hậu quả mưa lũ, ổn định đời sống người dân và khôi phục hạ tầng thiết yếu.
Ban hành Bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả của KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đối với phát triển KTXH

Ban hành Bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả của KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đối với phát triển KTXH

Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng ký Quyết định số 2244/QĐ-TTg ngày 13/10/2025 ban hành Bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đối với phát triển kinh tế - xã hội (Bộ tiêu chí).
Hành trình của "thủ khoa kép" và khát vọng ngành tự động hóa

Hành trình của "thủ khoa kép" và khát vọng ngành tự động hóa

Trong những ngày đầu thu, khi tân sinh viên hối hả nhập học tại Trường Đại học Giao thông Vận tải, giữa hàng nghìn gương mặt háo hức và kỳ vọng, cái tên Nguyễn Ngọc Quý trở nên nổi bật. Sinh năm 2007, đến từ vùng đất thuần nông Nam Định, Quý đã ghi dấu ấn bằng thành tích ấn tượng: trở thành thủ khoa ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa với số điểm 27,73 khối A (Toán 8,5; Lý 10; Hóa 9,75). Thành tích ấy không chỉ đơn thuần là con số, mà còn là một hành trình dài kiên trì, bền bỉ, nối tiếp truyền thống hiếu học của quê hương đồng bằng Bắc Bộ.
Bộ Công an triển khai chương trình cứu trợ khẩn cấp đồng bào vùng bão lũ qua ứng dụng VNeID

Bộ Công an triển khai chương trình cứu trợ khẩn cấp đồng bào vùng bão lũ qua ứng dụng VNeID

Không cần tài khoản phức tạp hay thủ tục rườm rà, người dân giờ đây có thể ủng hộ đồng bào vùng bão lũ ngay trên ứng dụng VNeID. Chương trình “Chung tay cứu trợ khẩn cấp” do Bộ Công an triển khai từ ngày 10/10 đang mở ra cách làm mới, tiện lợi và minh bạch trong công tác cứu trợ.
Nhận định phiên giao dịch ngày 14/10: Duy trì cổ phiếu giữ vững xu hướng tăng

Nhận định phiên giao dịch ngày 14/10: Duy trì cổ phiếu giữ vững xu hướng tăng

Thị trường chứng khoán Việt Nam tiếp tục khởi sắc trong phiên giao dịch ngày 13/10, khi VN-Index bứt phá lên vùng đỉnh mới trên 1.765 điểm, khẳng định xu hướng tăng giá rõ rệt. Nhà đầu tư được khuyến nghị tiếp tục nắm giữ những mã duy trì xu hướng tăng ổn định và theo dõi nhịp điều chỉnh để lựa chọn điểm mua phù hợp.
[E-Magazine] An ninh mạng công nghiệp - “Mặt trận” mới của tự động hóa

[E-Magazine] An ninh mạng công nghiệp - “Mặt trận” mới của tự động hóa

Các dây chuyền tự động hóa đang kết nối dày đặc hơn bao giờ hết, từ PLC, HMI, SCADA tới đám mây và trung tâm điều hành. Nhưng chính độ mở đó đang kéo công nghiệp vào một “mặt trận” mới khi sự phòng vệ trước các nguy cơ tấn công mạng có thể gây gián đoạn sản xuất, thất thoát dữ liệu lẫn hư hại vật lý. Bài viết này bóc tách khác biệt giữa OT và IT, mổ xẻ hai vụ điển hình và gợi ý lộ trình hành động cho doanh nghiệp Việt.
song-gia-tri