Việc thương mại hóa các kết quả nghiên cứu KH&CN và phát triển công nghệ đang trở thành vấn đề cấp thiết, nhận được sự quan tâm chung của các cơ quan quản lý, các cơ sở nghiên cứu và cộng đồng doanh nghiệp.
Doanh nghiệp chưa nhìn nhận các trường đại học là nguồn ý tưởng cho đổi mới sáng tạo
Tuy nhiên hoạt động thương mại hoá các kết quả nghiên cứu KH&CN còn gặp nhiều khó khăn, theo TS Đặng Quang Vinh- Chuyên gia cao cấp về khu vực tư của Ngân hàng thế giới (WB) chia sẻ tại Diễn đàn Đổi mới sáng tạo quốc gia do Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức mới đây: hiện nay khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo ở Việt Nam vẫn còn đối diện với không ít khó khăn, thách thức, như: tài chính, quy định kinh doanh, kỹ năng người lao động, kỹ năng quản lý.
Trong số 200 doanh nghiệp startup được WB khảo sát, chỉ 12% doanh nghiệp cho rằng ý tưởng phát triển dịch vụ bắt nguồn từ trong các trường đại học và cơ sở nghiên cứu. “Như vậy, họ chưa nhìn nhận các trường đại học, cơ sở nghiên cứu là nguồn ý tưởng cho đổi mới sáng tạo đưa vào kinh doanh”, ông Vinh nhấn mạnh.
Sự tham gia của các trường đại học, cơ sở nghiên cứu vào hoạt động thúc đẩy kinh doanh dựa trên đổi mới sáng tạo còn hạn chế. PGS.TS. Phạm Bảo Sơn – Phó Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ, thực tiễn cho thấy các cơ sở giáo dục đại học nói chung vẫn còn khoảng cách giữa nguồn nhân lực đào tạo và thị trường.
Liên kết giữa trường đại học và doanh nghiệp còn chưa mạnh, chưa bền vững, chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh của các cơ sở giáo dục đại học cũng như nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Dẫn đến các sản phẩm nghiên cứu bị hạn chế trong thương mại hóa, hoặc thiếu các nghiên cứu ứng dụng, điều này làm hạn chế tiến bộ công nghệ đóng góp vào tăng trưởng năng suất.
Thực tiễn, các doanh nghiệp khoa học công nghệ phát sinh từ trong trường ra vẫn còn dè dặt. Một trong các nguyên nhân là do ngân sách hạn hẹp, không có tiềm lực để đổi mới công nghệ. Bên cạnh đó, nghiên cứu của các viện, các trường chưa thực tế, chỉ là mong muốn nhu cầu tự thân của người nghiên cứu chứ chưa giải quyết bài toán của nền kinh tế. Khuôn khổ pháp lý cho hoạt động này tương đối phức tạp.
Mặt khác, nguồn lực cho hoạt động thương mại hoá chưa có, nên việc đưa công trình từ nghiên cứu ra kinh doanh hạn chế. Chưa thực sự có những cơ chế để khuyến khích thúc đẩy mô hình này phát triển ở các trường đại học,… điều này gây lãng phí nguồn lực của xã hội.
Vấn đề tiếp cận tài chính, vốn mạo hiểm cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo còn hạn chế, đặc biệt khi giai đoạn đầu họ làm thử các sản phẩm rất khó tiếp cận vốn. Hơn nữa, hệ thống các chính sách hỗ trợ vẫn còn nhiều bất cập về số lượng cũng như chất lượng. Các chính sách hỗ trợ rời rạc, các quy định rườm rà về sở hữu trí tuệ và tài sản được tài trợ công khai.
Các trường nên có tư duy thương mại
Để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, TS Đặng Quang Vinh khuyến nghị, Việt Nam nên có chính sách phù hợp với mức độ phát triển của hệ thống đổi mới sáng tạo của đất nước mình. Cần tập trung vào năng lực sản xuất, tiếp đến là năng lực ứng dụng công nghệ mới và phát huy nâng cao những sáng chế, cũng như tạo ra sáng chế mới. Chúng ta cần điều chỉnh chính sách cho hiệu quả nhất, đáp ứng lợi ích tốt nhất.
Cần điều chỉnh lại định hướng chính sách từ nghiên cứu cơ bản chuyển dịch bớt sang nghiên cứu ứng dụng. Bên cạnh đó là những yếu tố bổ trợ như quản trị, kỹ năng người lao động, tài chính cho đổi mới sáng tạo. “Vấn đề tài chính là vô cùng quan trọng, vì một hành vi ứng dụng công nghệ chính là một hành vi đầu tư, do đó cần vốn, thể chế cũng như môi trường kinh doanh”, ông Vinh cho hay.
Ngoài ra, Việt Nam cần cải cách tổ chức đổi mới sáng tạo. Hiện chúng ta có một hệ thống các trường, Viện cơ bản là khu vực công. Chưa có báo cáo nào về hiệu quả của các trường, viện trong ứng dụng đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp vì thế ông Vinh mong muốn các trường đại học trở thành doanh nghiệp trực tiếp tham gia vào các hoạt động đổi mới sáng tạo trong nghiệp.
Các trường đại học nên có tư duy thương mại nhiều hơn nữa để trở thành nhà cung cấp dịch vụ trọn gói cho doanh nghiệp, không chỉ về công nghệ mà còn cả tài chính, thị trường.
Theo đó, TS Đặng Quang Vinh cũng đề xuất sửa đổi các quy định pháp luật để các trường đại học có cơ chế đặc thù trở thành đại học vừa mạnh về giáo dục lại mạnh về kinh doanh đổi mới sáng tạo. Có cơ chế rõ ràng khuyến khích nghiên cứu, khuyến khích chuyển giao công nghệ vào doanh nghiệp để hoạt động nghiên cứu KH&CN thực sự đi vào đời sống góp phần phát triển kinh tế, xã hội đất nước.
Đỗ Phương