Nhóm nghiên cứu mạnh: Kỳ vọng cú huých tăng trưởng và những trăn trở

Nghị định 109/2022NĐ-CP ban hành vào ngày 30/12/2022 mới được các cơ sở giáo dục đại học (GDĐH) chú trọng mà trước đó nhiều năm đã được một số cơ sở GDĐH tiên phong triển khai. Tuy nhiên, kể cả khi có Nghị định của Chính phủ quy định rõ, thì số lượng và hiệu quả của các nhóm NCM cũng chưa được như kỳ vọng.

Xây dựng nhóm nghiên cứu mạnh (NCM) trong các cơ sở đào tạo đại học không chỉ khi có Nghị định 109/2022NĐ-CP ban hành vào ngày 30/12/2022 mới được các cơ sở giáo dục đại học (GDĐH) chú trọng mà trước đó nhiều năm đã được một số cơ sở GDĐH tiên phong triển khai. Tuy nhiên, kể cả khi có Nghị định của Chính phủ quy định rõ, thì số lượng và hiệu quả của các nhóm NCM cũng chưa được như kỳ vọng.

Nhóm NCM: xu hướng tất yếu

Nghị định 109/2022NĐ-CP quy định về tổ chức và quản lý hoạt động khoa học và công nghệ trong cơ sở GDĐH. Cụ thể là quy định về nhóm nghiên cứu và NCM; hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; phát triển tiềm lực khoa học và công nghệ; trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân đối với hoạt động khoa học và công nghệ.

Nhóm NCM trong cơ sở giáo dục đại học là tập thể các nhà khoa học do một nhà khoa học có uy tín, có năng lực, trình độ chuyên môn cao tại cơ sở giáo dục đại học đứng đầu dẫn dắt phát triển một hướng nghiên cứu có tính liên ngành, dài hạn, có tính tiên phong, đột phá; có mục tiêu, kế hoạch, nội dung nghiên cứu trong từng giai đoạn cụ thể để tạo ra các sản phẩm có giá trị khoa học và thực tiễn cao, gắn với đào tạo tiến sĩ và nghiên cứu sau tiến sĩ.

Hiện nay, danh tiếng của các trường ĐH lớn trên thế giới thường gắn với tầm vóc các công trình khoa học và tên tuổi của các nhà khoa học lớn. Nhà khoa học muốn phát triển được ý tưởng khoa học, xây dựng được trường phái học thuật của mình hoặc giải quyết được một vấn đề khoa học liên ngành phải thiết lập được nhóm cộng saự và học trò, tức là phải xây dựng được nhóm nghiên cứu (NNC). Ở Viêt Nam cũng vậy, việc xây dựng nhóm NCM là một hướng đi mạnh mẽ của các trường đại học đã thực hiện nhiều năm nay nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ, thu hút nhân tài, nâng cao năng lực chất lượng nghiên cứu khoa học, từ đó nâng cao thương hiệu và thu hút người học. Các cơ sở giáo dục đại học đang tiếp cận các chuẩn mực quốc tế trên cơ sở đó có thể phát triển các nhóm nghiên cứu theo chủ trương chính sách Đảng, Nhà nước cũng như chủ trương của nhà trường. Việc xây dựng và phát triển các NNC trong trường ĐH vừa là phương thức, vừa là mục tiêu phát triển của các trường ĐH trên thế giới.

Đến nay, một số trường đại học đã triển khai hiệu quả mô hình các nhóm NCM như: Trường Đại học PHENIKAA ngày 15/5/2019 đã ra mắt 8 nhóm nghiên cứu mạnh nhằm tập hợp đội ngũ các nhà khoa học xuất sắc, hình thành những tập thể nghiên cứu mạnh có khả năng giải quyết các bài toán khoa học và công nghệ lớn ở cả lĩnh vực nghiên cứu cơ bản và ứng dụng công nghệ.

Các nhóm nghiên cứu mạnh của trường thuộc các lĩnh vực: Vật liệu nano trong y sinh, Môi trường và Năng lượng; Hóa dược và Hoạt chất sinh học; Các hệ thống thông tin thông minh và Cảm biến nano; Quang tử và Quang điện tử; Vật lý năng lượng cao và Vũ trụ học; Phân tích dữ liệu lưới trong Khoa học xã hội.

Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) có hơn 30 nhóm nghiên cứu về khoa học tự nhiên và công nghệ. Những công bố khoa học của các nhà khoa học và các NNC đã đóng góp vai trò quan trọng trong việc ĐHQGHN được lọt vào danh sách 250 đại học hàng đầu châu Á trong bảng xếp hạng QS từ năm 2012. Cụ thể là từ năm 2008 đến nay, thông qua hoạt động nghiên cứu, ĐHQGHN đã đào tạo sau đại học hiệu quả và có chất lượng tốt: đã cấp bằng cho 12.334 thạc sỹ, 423 tiến sỹ; xuất bản bổ sung trên 500 sách chuyên khảo, giáo trình; đăng tải hơn 1.000 bài báo trên các tạp chí quốc tế, hơn 3.000 bài báo trên các tạp chí khoa học trong nước; 1.500 báo cáo tại các hội nghị khoa học quốc tế, 2.000 báo cáo tại các hội nghị khoa học trong nước; thực hiện trên 500 đề tài KH&CN các loại,…

nhom nghien cuu manh ky vong cu huych tang truong va nhung tran tro — Trường Đại học Phenikaa trong giờ thực hành.

Hầu hết nhóm NCM mới chỉ đạt theo tiêu chí của cơ sở giáo dục đào tạo

Chia sẻ tại toạ đàm “Nhóm nghiên cứu mạnh – kinh nghiệm xây dựng và định hướng phát triển bền vững” diễn ra ngày 16/5 tại Đại học Bách khoa Hà Nội, TS. Nguyễn Kim Dung – chuyên viên chính – Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường Bộ Giáo dục và Đào tạo nhận định nhóm nghiên cứu có vai trò quan trọng trong các cơ sở GDĐH, giúp kết nối với nhà nước, doanh nghiệp, thúc đẩy sự ra đời của các phát minh, sáng chế và sản phẩm mới. Chương trình đào tạo từ các NNC là hạt nhân phát triển của những trung tâm nghiên cứu xuất sắc, viện nghiên cứu trong trường đại học. Thông qua NNC nâng cao chất lượng đào tạo và hiệu quả của các hoạt động,… tăng cường chất lượng đội ngũ, tiềm lực cho khoa học và công nghệ.

Dựa trên văn bản mới QĐ 569/QĐ-TTg ngày 11/5/2022 của Thủ tướng Chính phủ Ban hành chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030. Nghị định 109/2022NĐ-CP đã được ban hành ngày 30/12/2022 quy định về hoạt động khoa học và công nghệ trong cơ sở giáo dục đại học. Theo đó, NNC và nhóm NCM trong cơ sở GDĐH có quy định về điều kiện, tiêu chí, tiêu chuẩn nhóm NCM và các ưu đãi. Tuy nhiên, thực tế tình hình triển khai các văn bản rất chậm. Quyết định số 2395/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 25/12/2015 phê duyệt Đề án đào tạo, bồi dưỡng nhân lực khoa học và công nghệ ở trong nước và nước ngoài bằng ngân sách nhà nước. Tính đến năm 2020 mới đạt 3 nhóm nghiên cứu, giai đoạn 2021 đến 2023, Quỹ NAFOSTED cũng đẩy mạnh các hoạt động và có thêm 23 nhóm phê duyệt nhưng thực tế triển khai là khó khăn, nguồn kinh phí khiêm tốn.

Chia sẻ câu chuyện thực tế, TS. Nguyễn Kim Dung cho hay, hiện nay có ĐHQGHN và Đại học Quốc gia TPHCM đưa vào triển khai các nhóm NCM theo tiêu chuẩn đại học của 2 trường chứ không phải theo tiêu chuẩn của Nghị định 109 2022-CP. Theo đó, ĐHQGHN đã thực hiện từ năm 2014 có văn bản hướng dẫn công nhận được 29 nhóm. ĐH Quốc gia TP HCM triển khai từ năm 2018 công nhận 10 nhóm NCM, đều theo tiêu chí trường.

GS.TS. Nguyễn Xuân Hùng – Trường Đại học Công nghệ TP Hồ Chí Minh cũng nêu lên khó khăn của các nhóm về kinh phí để triển khai dự án. Việc đầu tư cho nhóm NCM còn cầm chừng và nhỏ giọt, một số chính sách còn chưa thông thoáng và chưa đi được vào cuộc sống, chưa thực sự tạo nên đột phá.

Hàng năm, kinh phí cấp từ Nhà nước rất nhỏ so với những dự án nghiên cứu khoa học, thêm vào đó thời gian duyệt chờ cấp kinh phí lâu gây khó khăn cho những hoạt động nghiên cứu khoa học và triển khai ứng dụng. Nhất là đối với những nhà nghiên cứu trẻ có rất nhiều dự án mới nhưng sẽ khó có cơ hội được đầu tư và tham gia.

Bên cạnh đó, quá trình đưa kết quả nghiên cứu vào chuyển giao gặp rất nhiều rào cản bởi các pháp lý cũng như yêu cầu kinh nghiệm, đấu thầu, đánh giá, kiểm chứng,…

Vì vậy, TS. Nguyễn Xuân Hùng đề xuất xây dựng nhóm nghiên cứu hợp tác liên ngành với nhau là một trong những cách có thể tháo gỡ. Ngoài ra, xây dựng ý tưởng, mô hình kinh tế tuần hoàn: tiết kiệm, tái chế, tái sử dụng cho các dự án nghiên cứu khoa học để mang lại hiệu quả cao tránh thất thoát cả về nhân lực, nguồn lực, tài chính,… “Cần có chính sách của Nhà nước tạo điều kiện cho doanh nghiệp và các nhóm nghiên cứu gặp gỡ, chia sẻ, tạo ra sản phẩm khoa học công nghệ điều này tốt hơn so với việc chờ cấp kinh phí từ nhà nước”, ông Hùng nhấn mạnh.

Hiệu quả của nhóm NCM phục thuộc nhiều vào chính sách

Cho rằng nhóm NCM là xu thế tất yếu, trong bối cảnh thế giới có nhiều thay đổi, các trường đại học cũng phải thay đổi, đặc biệt nghiên cứu khoa học ngày càng có yêu cầu cao, PGS Huỳnh Đăng Chính – Đại học Bách Khoa Hà Nội cho rằng: thông qua Nghị định 109/2022-CP cần phát huy những hoạt động khoa học đang có, phát huy hơn nữa cả về số lượng, chất lượng hiệu quả. Xuất phát từ thực tiễn đào tạo, thực tiễn nghiên cứu, triển khai ứng dụng để có những cách thức triển khai cụ thể. PGS. Huỳnh Đăng Chính cũng mong muốn, có được sự liên kết dọc cơ hữu của các nhà khoa học trong lĩnh vực trực tiếp, trong mạng lưới các trường đại học và trong hệ thống nghiên cứu trên thế giới để phát huy hết khả năng của mình.

Xung quanh hoạt động của nhóm NCM, GS.TSKH. Nguyễn Đình Đức – Đại học Quốc Gia Hà Nội đã từng đề xuất một số kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của NNC trong các trường ĐH ở Việt Nam. Theo GS. Nguyễn Đình Đức, hiệu quả hoạt động của NNC chịu tác động nhiều nhất từ chính sách hỗ trợ của đơn vị đào tạo, sau đó là định hướng nghiên cứu và hợp tác của nhóm, nhân tố con người và chuyển giao công nghệ. Do đó các giải pháp, chính sách nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của NNC cũng cần ưu tiên thực hiện.

Nguyễn Đình Đức kiến nghị cần có chính sách thỏa đáng đầu tư cho NNC về cơ sở vật chất, trang thiết bị nghiên cứu, đẩy mạnh hỗ trợ về cơ sở dữ liệu và thông tin khoa học cho các nhà khoa học; tạo cơ chế đặt hàng nghiên cứu và có nguồn kinh phí thường xuyên đảm bảo hoạt động đối với các NNC. Quan tâm bồi dưỡng bổ sung nguồn nhân lực chất lượng cao, chú trọng đến công tác đào tạo, phát triển các nhà khoa học trẻ làm đội ngũ kế cận trong tương lai, thu hút được những nhà khoa học có năng lực nghiên cứu tốt, thu hút được nghiên cứu sinh tham gia vào các nhóm nghiên cứu, gắn kết nghiên cứu khoa học với đào tạo tiến sĩ qua các NNC, có chính sách khen thưởng, tạo động lực cho các nhà khoa học có thành tích nghiên cứu xuất sắc.

NNC phải xây dựng được định hướng khoa học đúng đắn, phù hợp với xu hướng quốc tế và phục vụ thiết thực cho sự phát triển của đất nước. Đồng thời phải tăng cường hoạt động chuyển giao tri thức với các doanh nghiệp và địa phương, hợp tác với các đối tác trong nước và quốc tế.

NNC phải có người đứng đầu, có uy tín, trình độ khoa học, năng lực tổ chức và nhiệt huyết với khoa học. Người đứng đầu phải hoạch định được chiến lược lâu dài và định hướng nghiên cứu cho sự phát triển của nhóm. Bên cạnh đó, NNC phải tập hợp được đội ngũ các nhà khoa học có nhiệt huyết và hoài bão khoa học, nhất là các cán bộ khoa học trẻ; đồng thời xây dựng và phát huy năng lực của tập thể, tạo sự đoàn kết gắn bó trong mọi hoạt động nghiên cứu của nhóm,…

Để phát triển tiềm lực, nâng cao chất lượng hoạt động nghiên cứu khoa học trong nhà trường cũng như nền khoa học nước nhà việc xây dựng và phát triển được các nhóm NCM tại các cơ sở giáo dục đào tạo được xem như một trong các giải pháp đòn bẩy đột phá. Tuy nhiên để đạt được mục tiêu vẫn còn có những vướng mắc phải tháo gỡ.

Đỗ Phương

Tin bài khác

Việt Nam tăng 15 bậc chỉ số Chính phủ điện tử

Sự kiện 20/09/2024 05:15

Theo bảng xếp hạng chỉ số Chính phủ điện tử (EGDI), Việt Nam tăng 15 bậc so với báo cáo năm 2022 và tiệm cận mục tiêu top 50 vào năm 2025.

Nhận định chứng khoán ngày 20/9: Hướng về mốc 1.280 điểm

Thị trường 20/09/2024 05:05

Phiên ngày 19/9 chứng kiến nỗ lực phục hồi bền bỉ của VN Index khi chinh phục thành công mốc kháng cự 1.270 điểm. Các chỉ báo kỹ thuật vẫn cho thấy xu hướng tích cực, dự báo chỉ số sẽ tiếp tục tăng điểm trong phiên giao dịch ngày 20/9, hướng tới mốc 1.280 điểm. Nhà đầu tư được khuyến nghị tận dụng các nhịp điều chỉnh để gia tăng tỷ trọng cổ phiếu trong các nhóm ngành đang thu hút dòng tiền mạnh.

Giá trị của cuộc sống.....không thay đổi!

Văn hoá giải trí 20/09/2024 04:07

Trong một cuộc hội thảo, một diễn thuyết gia nổi tiếng chậm rãi bước lên bục, rút trong túi ra một tờ 20USD.

Tử vi vòng quay công nghệ ngày 20/9/2024: Tuổi Dậu tình duyên khởi sắc, tuổi Tý hết sức thận trọng

Tin hay không tin 19/09/2024 19:33

Những bí ẩn của khoa học đời sống là "món ăn" tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Tử vi vòng quay công nghệ xem tử vi 12 con giáp ngày 20/9/2024 cho tất cả các tuổi nhằm dự đoán vận hạn về công danh, tiền bạc, tình duyên, sức khỏe...

Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam sẽ tái thiết khu dân cư thôn Kho Vàng sau bão số 3

Sự kiện 19/09/2024 17:07

Được sự đồng ý của Thủ tướng Chính phủ, sự thống nhất của chủ tịch HĐTV PVN và Bí thư Tỉnh ủy Lào Cai, Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam sẽ đảm nhận việc tái thiết khu dân cư thôn Kho Vàng, xã Cốc Lầu, huyện Bắc Hà, Lào Cai.

Thị trường chứng khoán ngày 19/9: VN Index vượt mốc 1.270 điểm dù dòng tiền chậm lại

Thị trường 19/09/2024 17:06

Do ảnh hưởng của thị trường phái sinh, phiên ngày 19/9 chứng kiến dòng tiền thận trọng hơn. Tuy nhiên, thị trường vẫn có phiên tăng điểm thứ 3 liên tiếp và VN Index đã vượt ngưỡng cản 1.270 điểm. Khối ngoại cũng đóng góp tích cực khi mua ròng hơn 470 tỷ đồng, tập trung vào nhóm chứng khoán.

Doanh nghiệp dầu khí sử dụng công nghệ tự động hóa để kiểm soát việc đốt khí thải

Công nghiệp năng lượng 19/09/2024 15:11

Các công nghệ như Giải pháp Giám sát Đốt khí thải (Flare Monitoring Solution) giúp cung cấp dữ liệu chính xác và phản ứng tự động hiệu quả, từ đó giảm lượng khí nhà kính xuống mức tối thiểu cần thiết để đảm bảo quá trình vận hành thành công.

Ngân hàng OCB thành lập công ty quản lý nợ và khai thác tài sản

Kinh tế - Doanh nghiệp 19/09/2024 15:10

Ngân hàng TMCP Phương Đông (ngân hàng OCB) thành lập Công ty Quản lý Nợ và Khai thác Tài sản trong bối cảnh nợ xấu tiếp tục tăng mạnh qua các năm, hiện tỷ lệ nợ xấu vượt 3%.

Dịch vụ xe tự hành phục vụ bệnh nhân tại Mỹ

Kỹ thuật điều khiển 19/09/2024 06:06

Contra Costa Transportation Authority (CCTA) và May Mobility, một công ty chuyên về công nghệ lái xe tự động, đã ra mắt Presto, một dịch vụ xe tự hành chung cho người dân tại Martinez, California và các bệnh nhân của Trung tâm Y tế Khu vực Contra Costa (Bệnh viện Quận).

Nhận định chứng khoán ngày 19/9: Tiếp tục đà tăng, hướng về mốc 1.270 điểm

Thị trường 19/09/2024 05:05

Sau phiên giao dịch sôi động và tích cực ngày 18/9, thị trường chứng khoán được kỳ vọng sẽ duy trì đà tăng trong phiên ngày 19/9. Dòng tiền chủ động tham gia, thanh khoản cải thiện cùng tín hiệu kỹ thuật khả quan cho thấy VN Index có thể chinh phục mốc 1.270 điểm.

Xem thêm