Sở hữu trí tuệ với doanh nghiệp khởi nghiệp: Làm gì để không phải “giải nguy”

Từ thờ ơ… đến ngỡ ngàng

Trên thực tế, các doanh nghiệp Startup hiện đang phát triển ngày càng mạnh mẽ. Theo thống kê của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), Việt Nam hiện có khoảng 1.800 doanh nghiệp khởi nghiệp với nhiều ngành nghề, lĩnh vực khác nhau. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng là quốc gia đứng thứ 3 trong danh sách các nước tốt nhất trên thế giới trong vấn đề đầu tư vào khởi nghiệp.

Con số doanh nghiệp khởi nghiệp lớn là vậy nhưng số lượng các doanh nghiệp thực hiện việc đăng kí SHTT cho sản phẩm của mình làm ra lại đếm trên đầu ngón tay. Phần lớn, các doanh nghiệp mới chỉ tập trung đến phát triển sản phẩm, kêu gọi đối tác đầu tư vốn mà chưa chú trọng nhiều đến vấn đề đăng ký SHTT. Điều này dẫn đến nhiều rủi ro cho sự phát triển của doanh nghiệp về sau.

Trần Việt Hùng, người sáng lập ra ứng dụng GotIt! (sản phẩm dịch vụ hỏi đáp kiến thức bằng ứng dụng trên smart phone) chia sẻ, khi mới hình thành ý tưởng ban đầu, doanh nghiệp của anh mới chỉ tập trung xây dựng đội ngũ nhân lực và chú trọng vào phát triển quảng bá rộng rãi sản phẩm mà quên mất mình vẫn chưa xác lập quyền SHTT cho sản phẩm, mặc dù sản phẩm này có vị trí thứ 2 ở hệ thống AppStore của Mỹ trong lĩnh vực giáo dục. Rất may, sản phẩm của anh vẫn chưa có đơn vị nào thực hiện được và nhanh tay đăng ký trước. Hiện tại anh đã hoàn tất việc đăng ký SHTT cho sản phẩm này.

Kém may mắn hơn GotIt!, tại Hội thảo Những biện pháp phòng vệ thương mại liên quan đến SHTT do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam – VCCI tổ chức, đã có một doanh nghiệp Startup chia sẻ về việc suýt bị đánh cắp bản quyền khi chưa kịp đăng ký quyền SHTT cho sản phẩm công nghệ tự động đo nồng độ khí độc trong các đường ống, hầm lò,… Mặc dù ý tưởng khởi nghiệp này đã giành nhiều giải cao tại các cuộc thi khởi nghiệp thế nhưng, sau khi sản phẩm được hoàn thiện, đến giai đoạn kêu gọi đầu tư và thành lập doanh nghiệp, nhóm tác giả mới ngỡ ngàng nhận ra, sản phẩm của mình cũng đã được một nhóm khác làm lại giống y hệt và được quảng bá rộng rãi.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này được giám đốc doanh nghiệp trên cho biết, trước khi thành lập doanh nghiệp, các thành viên sáng lập đã nghĩ đến việc đăng ký SHTT nhưng vì phải dồn quá nhiều thời gian cho thiết kế sản phẩm cộng thêm nguồn vốn còn hạn hẹp nên cũng đành gác chuyện hồ sơ đăng ký qua một bên. Đến lúc ý tưởng bị đánh cắp, tất cả các thành viên đều không biết phải xử lý thế nào, ai cũng còn quá trẻ và chưa có nhiều kinh nghiệm nên đành phải đi khắp nơi tìm cách giải nguy. Nhờ sự giúp đỡ của các đơn vị chuyên tư vấn SHTT, doanh nghiệp này đã nhanh tay xác lập quyền sở hữu cho sản phẩm của mình trước khi sản phẩm nhái kia được đăng ký.

Đó là vấn đề xảy ra với các doanh nghiệp còn thờ ơ với SHTT, đối với doanh nghiệp khởi nghiệp coi trọng vấn đề SHTT cũng gặp nhiều khó khăn vì thủ tục quá rườm rà, thời gian chờ đợi quá lâu. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến doanh nghiệp ngại khởi nghiệp trong nước mà chọn những nước có điều kiện tốt hơn để khởi nghiệp.

Tại Tọa đàm “Thương hiệu khởi nghiệp: Start Up or End up”, ông Đặng Xuân Trường, Giám đốc Công ty Cổ phần công nghệ cao Hachi Việt Nam cho biết, việc đăng ký SHTT hiện có chi phí tương đối cao với các doanh nghiệp mới khởi nghiệp, thời gian cấp phép, cấp bằng sáng chế lại mất từ 6 tháng đến 1 năm. Trong khi đó, sản phẩm của doanh nghiệp thay đổi liên tục, phải thường xuyên cập nhật công nghệ mới nên với thời gian cấp phép dài như thế sẽ gây ra nhiều khó khăn cho doanh nghiệp.

Giải pháp gỡ bỏ rào cản

Có thể thấy, việc đăng ký quyền SHTT cho sản phẩm của các doanh nghiệp Startup giúp tạo nên sự độc quyền sản phẩm. Từ đó, góp phần làm tăng tính cạnh tranh và nâng giá trị, sức ảnh hưởng của doanh nghiệp. Mặt khác, nếu không đăng ký quyền SHTT, doanh nghiệp sẽ dễ bị đánh cắp bản quyển và bị cuốn vào các cuộc kiện tụng, tranh giành bản quyền. Trong khi đó, các doanh nghiệp Startup rất dễ bị “tổn thương” khi sớm phải đương đầu với việc tranh chấp, kiện tụng bởi hầu hết chủ các doanh nghiệp này đều còn rất trẻ, chưa có nhiều kinh nghiệm trong kinh doanh.

Định hướng cho các doanh nghiệp trong vấn đề đăng ký quyền SHTT, ông Phạm Đức Nghiệm – Phó Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và Doanh nghiệp khoa học & công nghệ (Bộ KH & CN) cho biết, về nguyên tắc, trước khi đưa sản phẩm ra thị trường, việc đầu tiên doanh nghiệp phải làm là tiến hành các thủ tục về xác lập quyền SHTT. Khi sản phẩm được luật pháp bảo hộ, sẽ tránh được các phiền phức về tranh chấp nhãn hiệu, thương hiệu và quyền tác giả. Đây là con đường bảo đảm cho việc kinh doanh bền vững. Trong trường hợp doanh nghiệp gặp phải các rào cản khi đăng ký SHTT, cần tìm đến các cơ quan tin cậy, có thẩm quyền để giải quyết và nghe tư vấn thay vì bỏ dở giữa chừng.

Nói về vấn đề tháo gỡ rào cản trong đăng ký SHTT cho các doanh nghiệp Startup, ông Lê Ngọc Lâm, Phó Cục trưởng, Cục SHTT cho rằng: Với mục tiêu tạo môi trường cho các hoạt động khởi nghiệp tốt hơn, Cục SHTT đang cố gắng tạo ra một cơ chế, một địa chỉ để các Startup có thể tìm đến, trao đổi chia sẻ được với chuyên gia. Trước tiên, Cục sẽ tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn; sau đó là những hoạt động hỗ trợ trong và ngoài Chương trình hỗ trợ phát triển tài sản trí tuệ. Các Startup có nhu cầu có thể liên hệ với Cục SHTT. Tùy từng nhu cầu cụ thể, Cục sẽ tổ chức buổi tư vấn riêng cho các Startup; đồng thời sẽ trợ giúp cho quá trình xây dựng các hồ sơ xác lập cũng như chứng nhận quyền bảo hộ cho các sản phẩm sáng tạo của doanh nghiệp. Trong trường hợp cần tư vấn thêm, doanh nghiệp có thể liên hệ trực tiếp với Trung tâm Phát triển tài sản trí tuệ.